Niechęć do cudzoziemszczyzny i przywiązanie do tradycji były ważną cechą wspólnego dla szlachty w XVII w. systemu wartości i stylu życia, który nazywany jest sarmatyzmem. Nazwa ta pochodzi od koncepcji sarmackiego pochodzenia szlachty, która powstała w XVI w. Szlachta miała pochodzić od starożytnego plemienia Sarmatów. Mit ten uzasadniał prymat szlachty w społeczeństwie oraz jej uprzywilejowaną pozycje w państwie. Równocześnie umożliwiał samoidentyfikację stanu, pozwalając szlachcie odróżnić się och chłopów mieszczan oraz od innych narodów. Podstawa sarmackiej ideologii był kult przywilejów szlacheckich, które łączyły szlachtę w jedną grupę społeczną w ramach całego państwa. Do tego dochodziła idealizacja przeszłości i przywiązanie do starych rozwiązań ustrojowych. W związku z tym sarmatyzm był ideologią konserwatywną w bardzo małym stopniu otwartą na jakiekolwiek zmiany. Wojny, jakie toczyła Rzeczypospolita w XVII w. wytworzyły wśród szlachty przekonanie o posłannictwie Polski, jako "przedmurza chrześcijaństwa". Naród szlachecki jawił się jako wybrany przez Boga do obrony przeciwko muzułmańskim Turkom. Potwierdzeniem wyjątkowości narodu polskiego były wolności polityczne, którymi dysponowała szlachta, co było ewenementem w dążącej do absolutyzmu Europie. Temu przekonaniu o mesjanizmie szlachty towarzyszyła ksenofobia, czyli niechęć do obcych i wszystkiego co obce, ponieważ zachodnie wzorce kultury oraz europejskie monarchie absolutne postrzegano z nieufnością, traktując je jako potencjalne zagrożenie dla wyjątkowego narodu polskiego. Sarmacki ideał życia związany był z wsią oraz dworem, będącym rodową siedzibą. Religijne i świeckie obyczaje szlachty w XVII w. charakteryzowały się zewnętrzną okazałością i bogactwem formy. Ceremonialność szła w parze z zamiłowaniem do barwnych i kosztownych strojów. W XVII w polskie ubiory nasycone były elementami orientalnymi.
