URBANIZACJA:

Urbanizacja jest pojęciem dosyć ogólnym, jednak ściśle dotyczy rozwoju miejskiej sieci osadniczej. Może także oznaczać:

  • zmianę osad wiejskich w osady o prawach miejskich,
  • zwiększenie liczby ludności zamieszkującej w miastach,
  • zakładanie nowych miast,
  • rozwój już istniejących osad miejskich,
  • przenikanie do wsi stylu życia charakterystycznego dla ludzi mieszkających w miastach, co przejawia się w mianie przyzwyczajeń. Przeważnie dzieje się tak, gdy ktoś wyjechał ze wsi do miasta na studia lub do pracy sezonowej. Wówczas wiele pozostałych mieszkańców zaczyna przejmować miejską kulturę jako swoistego rodzaju modę. Często również ten miejski styl życia jest przenoszony na obszary wiejskie przez letników lub osoby posiadające w tych okolicach swoje letnie domki.
  • wprowadzanie do osad miejskich budownictwa i architektury specyficznych dla miast, czyli np. wysokiej zabudowy o wielu kondygnacjach,
  • wzrost liczby ludzi, którzy pracują w sektorze pozarolniczym, czyli w przemyśle lub usługach.

ROZWÓJ WIELKICH OŚRODKÓW MIEJSKICH:

Szacuje się, że miasta zaczęły się rozwijać szczególnie intensywnie w czasie rewolucji przemysłowej, kiedy to w miastach zakładano wiele ogromnych manufaktur. Pociągało to wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą. Wówczas miała miejsce fala migracji ze wsi do miast w poszukiwaniu pracy. Spowodowało to znaczny wzrost liczby ludności miejskiej.

Najbardziej zurbanizowanym krajem na świecie są Stany Zjednoczone, gdzie ludność miejska stanowi znacznie ponad 75% wszystkich mieszkańców.

Miasta wciąż się rozrastały, aż powstały wielki skupiska miejskie, zwane metropoliami. Są to zespoły połączonych ze sobą miast. Do takich obszarów należą:

  • Tokio - 35 mln osób,
  • Seul - 21 mln osób,
  • Nowy Jork - 21 mln osób,
  • Meksyk - 18 osób,
  • Osaka - 18 mln osób,
  • San Paulo - około 18 mln osób,
  • Los Angeles - 16 mln osób,
  • Bombaj - 16 mln osób.

ROZWÓJ ZESPOŁÓW MIEJSKICH:

Aglomeracje miejskie stanowią zespoły poszczególnych jednostek osadniczych, które są powiązane miedzy sobą silnymi związkami kapitałowymi, ludzkimi oraz ekonomicznymi. Aglomeracje dzieli się na:

  • monocentryczne - składa się z jednego miasta centralnego, który dominuje pod względem liczby mieszkańców i sprawowanych funkcji nad pozostałymi mniejszymi jednostkami osadniczymi, skupionymi wokół miasta centralnego. Przykładem takich aglomeracji jest Londyn, Warszawa i Paryż,
  • policentryczne - inaczej zwane konurbacją, zespół równorzędnych pod względem spełnianych funkcji oraz wielkości miast. Ich powstanie było uwarunkowane rozrastającym się przemysłem, który spowodował powiększaniem się obszarów miejskich i ich ścisłe powiązania sieciami dróg w taki sposób, że często ciężko się zorientować, kiedy przekracza się granicę kolejnego miasta. Najczęściej takie zespoły powstają w miejscach wydobycia surowców mineralnych, gdzie tworzą się zależne od siebie jednostki górnicze. W Polsce największe konurbacje znajdują się na obszarze Górnego Śląska oraz Trójmiasta. Ponadto w świecie konurbacje tworzą liczne miejscowości wchodzące w skład zagłębi górniczych, np. Zagłębie Ruhry.

Wraz z postępem technologicznym i naukowym rozrastały się aglomeracje. Szybkie środki transportu i komunikacji, zwiększenie możliwości i zatrudnienia w sektorach usługowych powodowało zwiększenie obszarów zajmowanych przez miasta. Aglomeracje pochłaniają coraz to nowe mniejsze miejscowości wokół miast, aż w końcu dochodzi do połączenia się sąsiadujących ze sobą wielkich miast. Tak właśnie powstają układy metropolitarne, które niejednokrotnie poprzez procesy integracyjne w nich zachodzące powodują tworzenie się specyficznych struktur funkcjonalno-przestrzennych . Takie struktury nazwano megapolis. Takie wielkoprzestrzenne układy sieci miejskich znajdują się przede wszystkim w państwach wysoko rozwiniętych. Cztery największe, to:

    • Bosnywash Megalopolis na północno-wschodnim wybrzeżu USA, w jego skład wchodzą następujące miasta:
      • Boston,
      • Hartfork,
      • Newark,
      • Nowy Jork,
      • Filadelfię,
      • Baltimore,
      • Waszyngton

Mieszka tutaj ponad 40 mln ludzi,

    • Chicator Megalopolis częściowo w USA i Kanadzie, obejmuje:
      • Milwaukee,
      • Chicago,
      • Gary,
      • South Bend,
      • Flint,
      • Detroit,
      • Toledo,
      • Cleveland,
      • Buffalo,
      • Hamilton,
      • Toronto,
    • Sansan Megalopolis - w jego skład wchodzą dwa wielkie zespoły metropolitalne:
  1. San Francisco:
    • San Francisco,
    • San Jose,
    • Santa Cruz,
    • Oakland,
    • Berkeley,
    • Sacramento
  1. Los Angeles:
    • Los Angeles,
    • Long Beach,
    • San Bernardino,
    • Santa Barbara,
    • San Diego
    • Nippon Megalopolis w Azji, w skład którego wchodzą trzy układy metropolitalne:
  1. Keihin:
    • Tokio,
    • Yokohama,
    • Chiba,
    • Kawasaki,
  1. Hansin:
    • Osaka,
    • Kioto,
    • Kōbe,
  1. Chūkyō:
    • Nagoja,
    • Seto,
    • Toyota.

ZRÓZNICOWANY STOPIEŃ URBANIZACJI RÓŻNYCH KRAJÓW:

Procesy urbanizacyjne nie przebiegały z jednakową intensywnością w różnych krajach. Najwcześniej rozpoczęły się on w Europie, bo już XIX wieku, kiedy to przebiegały z wielka intensywnością. Było to spowodowane rewolucją przemysłowo-techniczną i stworzeniem nowych miejsc pracy w fabrykach. Wówczas rozpoczął się okres wielkich migracji siły roboczej ze wsi do miast. Spowolnienie intensywności tych procesów nastąpiło dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Również w obrębie samej Europy dało się zauważyć znaczne różnice urbanizacyjne. W XIX wieku najsilniej rozwijała się pod względem procesów urbanizacyjnych Francja oraz Wielka Brytania. Druga połowa to rozkwit miast w Niemczech, Czechach, Austrii oraz w krajach Półwyspu Skandynawskiego. Kraje tworzącego się bloku socjalistycznego, takie jak Polska, Bułgaria i państwa wchodzące niegdyś w skład Jugosławii, rozpoczęły fazę urbanizacji dopiero po zakończeniu II wojny światowej. Najpóźniej napływ ludności do miast miał miejsce w krajach ówczesnego Związku Radzieckiego, czyli w latach 30-tych. Było to spowodowane industrializacją państwa.

W krajach wysoko rozwiniętych drugim okresem intensywnego napływu ludności były czasy niedługo po II wojnie światowej, kiedy to industrializacja powoli przestawała odgrywać większą role na rzecz rozwijającego się sektora usługowego. Obecnie kraje te weszły w fazę dezurbanizacji, która to charakteryzuje się odpływem ludności z wielkich miast na obszary podmiejskie, co powoduje rozwój nowych sieci transportowych i docieranie usług na nowe obszary.

Kraje słabo rozwinięte wschodzą natomiast dopiero w fazę urbanizacji. Ponieważ przez bardzo długi czas w zatrudnieniu w tych krajach dominowało zatrudnienie w rolnictwie, które dodatkowo cechowało się niskim stopniem mechanizacji. Natomiast sektor przemysłowy jest tam niedorozwinięty, nie wspominając już o sektorze usług. Wśród nich można wydzielić:

    • kraje znajdujące się w fazie urbanizacji - mają tu miejsce powolne migracje z obszarów wiejskich do miast, związku czym wciąż odsetek ludności w miastach jest niewielki. Do takich miast należą: Etiopia, Pakistan, Wietnam, Bangladesz,
    • kraje wchodzące w fazę suburbanizacji, lub te, które już w tą fazę weszły - w których migracje do miast z obszarów wiejskich jest bardzo intensywny. Dzieje się tak również w wyniku przeludnienia niektórych obszarów. Wśród tych krajów można wymienić: Filipiny, Egipt, Indie, Nigeria.

W przypadku Ameryki Południowej mamy również do czynienia z miastami, jednak przyczyną koncentracji ludności w miastach były wielkie własności ziemskie oraz ogromne tereny leśne. Pierwsze duże miast zaczęły powstawać już w czasie kolonizacji kontynentu, np. Bogota, Rio de Janeiro.

Natomiast w Ameryce Północnej urbanizacja rozpoczęła się mniej więcej w tym samym czasie, co na obszarze kontynentu europejskiego.