Turystyką nazywamy ogół działań osób, podróżujących i przybywających w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż na okres jednego roku bez przerwy poza swoim codziennym środowiskiem i miejscem zamieszkania - wg Światowej Organizacji Turystyki (przy ONZ)

Ruchem turystycznym nazywamy liczbę osób biorącą udział w podróżach. Gospodarka turystyczna jest sferą obsługującą ruch turystyczny ( poprzez prowadzenie działalności gospodarczej przez liczne przedsiębiorstwa turystyczne, usługi transportowe, hotelowe i inne). Turystyczną infrastrukturą techniczną nazywamy wyposażenie danego regionu turystycznego np. w sieć dróg, szlaków turystycznych, hotele i zakłady gastronomiczne, wyciągi narciarskie. Infrastrukturą społeczną - nazywamy wyposażenie danego regionu turystycznego w sieć biur turystycznych, obiektów sportowych, rozrywkowych, informacji turystycznej.

Czynnikami decydującymi o rozwoju turystyki w XX w są:

  • Postęp cywilizacyjny - przez ostatni okres wzrósł stopień zamożności społeczeństw w krajach o wysokim stopniu rozwoju, doszło do wydłużenia czasu wolnego od zajęć obowiązkowych, wzrosła mobilność ludności, wzrosło tempo życia i pracy zawodowej oraz powiązane z nią sytuacje stresowe.
  • Sytuacjami wspomagającymi rozwój turystyki na świecie są również nowe ustawy i prawo - zniesienie granic w obrębie państw Unii Europejskiej, zniesienie wiz i wprowadzenie paszportów w krajach Europy Wschodniej
  • Indywidualnie prowadzona polityka państw i władz lokalnych - dostateczne zaspokojenie turystycznych potrzeb ludzi, jak również właściwe wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego, zasobów rak do pracy i zgromadzonego kapitału;
  • Rozwój miast - chęć odpoczywania poza miejscami pracy w oddaleniu od zanieczyszczonych miast,
  • Zmiany liczby i struktury ludności- wydłużenie średniej długości życia, aktywność turystyczna zamożnych emerytów, wzrost świadomości turystycznej, eksplozja demograficzna oraz wysoka gęstość zaludnienia na określonych terytoriach
  • Zróżnicowanie ofert turystycznych - rozbudowanie i unowocześnienie infrastruktury turystycznej, organizowanie nowych form i sposobów wypoczywania ( rozwój nowych form turystyki kongresowej, motywacyjnej, ekoturystyki, survivalu)
  • Ochrona walorów środowiska naturalnego i sztucznego - przekształconego przez człowieka
  • Chęć spędzenia wolnego czasu w środowisku czystym, niezanieczyszczonym, na łonie natury

Podział turystyki z uwagi na motywy działalności człowieka:

  • turystyka wypoczynkowa,
  • turystyka krajoznawcza,
  • turystyka sportowa,
  • turystyka biznesowa,
  • turystyka religijno-pielgrzymkowa,
  • turystyka specjalistyczna (kajakarstwo, żeglarstwo, narciarstwo, motorówki, rowery).

Ujęcie turystyki w charakterze:

Psychologicznym - spełnia potrzeby psychiczne ludności

Społecznym - o charakterze masowym ( obecnie podróżuje 1/6 ludności świata);

Kulturowym - ma na celu poznanie różnych kultur, obyczajów, terenów

Przestrzennym - zmienia środowisko przyrodnicze tworząc infrastrukturę turystyczną,

Ekonomicznym - wspomaga rozwój gospodarczy, zwiększa ilość miejsc pracy, zwiększa znaczenie innych usług;

Ekologicznym - wpływ na stan środowiska przyrodniczego;

Wychowawczym - wspomaga rozwój cech: sprawności fizycznej, aktywności, odwagi, koleżeńskości, umiejętności organizacyjnych;

Kształceniowym - o charakterze poznawczym

Jaki wpływ wywiera turystyka na regiony słabo rozwinięte?

Turystyka na biednych gospodarczo obszarach przyczynia się w znacznym stopniu do wymiany kulturowej pomiędzy różnymi narodowościami, wspomaga otwarcie na odmienny sposób życia, możliwość zatrudnienia, jakie stwarza rozwijający się na danym terenie przemysł turystyczny.

Kryterium podziału

Rodzaj turystyki

Uczestnicy (podmiot)

Turystyka dzieci, młodzieży, mieszkańców wsi, miast, ludzi bogatych, zdrowych, niepełnosprawnych, emerytów, studentów

Czas trwania podróży

Krótko-, średnio-, długoterminowy

Okres wyjazdu

Wakacyjna, sobotnio-niedzielna, świąteczna

Wielkość grupy

Rodzinna, indywidualna, grupowa

Stopień organizacji

Indywidualna, zorganizowana

Środki transportu

Drogowa, wodna, piesza, rowerowa

Skutkami turystyki są:

  • Wzrastający dochód z turystyki (udział w PKB) - Antigua - 70%, Bahamy - 40%, Dominikana - 34%, Jamajka - 28%;
  • Daje zatrudnienie- Hawaje - 80% udziału zatrudnionych w gospodarce;
  • Aktywizuje gospodarkę kraju w wyniku rozwoju innych gałęzi gospodarki - budownictwa, transportu, bankowości;
  • Dostarcza wpływy dewizowe - równoważy bilans płatniczy lub zmniejsza ujemny bilans finansowy kraju;
  • Stwarza nowe miejsca pracy w usługach zwłaszcza dla żeńskiej siły roboczej
  • Poprzez popieranie agroturystyki - stwarza dodatkowe źródła dochodów ludności wiejskiej, zmniejsza bezrobocia, stabilizuje i zatrzymuje młodych ludzi w gospodarstwach rolnych, podnosi poziom higieny i kultury życia na wsi,
  • Nadmiernie uzależnia pod względem ekonomicznym w stosunku do koncernów międzynarodowych;
  • Powoduje liczne przemiany na tle społecznym - transformacja głównych źródeł utrzymania z rolnictwa czy rybactwa na usługi
  • Powoduje komercjalizację kultury, sztuki i rzemiosła regionalnego.

"Kraje monokultury turystycznej" są krajami wrażliwymi w stosunku do zmian w ruchu turystycznym spowodowane np. występującymi często zamachami terrorystycznymi.

Turystyka międzynarodowa jest sumą zagranicznego ruchu turystycznego ludności krajów zrzeszonych w Światowej Organizacji Turystyki (WOT). Obecnie w świecie spotkać można ustanowionych 6 umownych obszarów turystycznych:

  1. Europy,
  2. Ameryki Północnej i Środkowej,
  3. Afryki,
  4. Bliskiego Wschodu,
  5. Azji Południowej,
  6. Azji Wschodniej,
  7. Regionu Oceanu Spokojnego.

Rejon turystyczny

Udział w wpływach z turystyki międzynarodowej

Europa

52%

Ameryka Północna

18,90%

Azja Wschodnia, Australia, Oceania

18,40%

Ameryka Łacińska

6,20%

Afryka

1,80%

Bliski Wschód

1,80%

Azja Południowa

0,90%

Wpływ turystyki na środowisko

Miejsca, w których najczęściej mają miejsca spięcia pomiędzy obrońcami zasobów przyrody a turystami to przede wszystkim parki narodowe i ich otuliny ( jak w polskich Tartach). W górach Alpach - wspaniale zabezpieczonych pod względem bazy turystycznej - kurczeniu ulegają obszary dziko żyjącej przyrody, dochodzi do karczowania i degradacji połaci lasów, erozji glebowej, osuwisk, lawin śnieżno-kamienistych, zagrożeń powodziowych. Znaczna ilość krajów wprowadza w życie zasadę zrównoważonego rozwoju ( na tym bazuje ekoturystyka), co w przyszłości ma za zadanie przynieść korzyści nie tylko gospodarce ale przede wszystkim samej przyrodzie. Taka zasada stosowana jest w Parku Narodowym Uluru - Kata Tjuta, (Ayers Rock - Mount Olga) w Australii, gdzie ciągle kontroluje i monitoruje się ruch turystyczny. Na podobnej zasadzie prosperuje "turystyka miękka" nakierowana na nowe odczucia i doświadczenia jak również wysiłek fizyczny w czasie pobytu. Przeciwieństwo tego to "turystyka twarda" nakierowana na spędzanie czasu w luksusie, wygodzie, szybkie tempo przy zwiedzaniu.

Turystyka w Polsce

Polska przyciąga turystów dzięki swej niepowtarzalnej przyrodzie: pięknu krajobrazu, urozmaiconej rzeźbie terenu, rejonach o bardzo czystym środowisku przyrodniczym, występowaniu niemalże dzikiej przyrody ( przykład to obszar "Zielonych Płuc Polski" tzn. bagien, torfowisk, naturalnych łąk, rozległych kompleksów leśnych, teren Pojezierza Mazurskiego, Polesia Lubelskiego, Niziny Podlaskiej) oraz krajobrazom kulturowym: zabytkom architektury, kulturze ludowej, autentycznemu folklorowi, oryginalnej i niepowtarzalnej gościnności.

Nizinna Polska charakteryzuje się dużą zmiennością krajobrazu - na obszarze kraju posiadamy i nadmorskie niziny z wydmami, obszar polodowcowej rzeźby pojezierzy, tereny rozległych nizin Polski środkowej, różnowiekowe góry. Terytorium kraju porastają rozległe połacie lasów iglastych (bory), grądów, łęgów, łąk i hal górskich. Wśród ogółu polskich Parków Narodowych niektóre umieszczono na liście światowych rezerwatów biosfery UNESCO np. tereny chronione parków: Babiogórskiego, Białowieskiego, Słowińskiego oraz rezerwatów - Tatrzańskiego, Karpat Wschodnich, Karkonoszy, Jeziora Łuknajno - będącego rezerwatem ornitologicznym. W Polsce spotykane są zwierzęta, które nie są już spotykanymi na terenach wielu europejskich krajów: rysia, wilka, łosia, żubra, bobra, licznych ptaków. Kraj posiada dogodne warunki dla turystów do żeglowania, kajakarstwa, uprawiania turystyki górskiej, narciarstwa, speleologii, zwiedzania wiekowych i historycznie ważnych miast (Krakowa, Warszawy, Torunia, Poznania, Wrocławia, Gdańska) i tych posiadających ciekawe zabytki (Kazimierza Dolnego, Zamościa), zwiedzania zamków i pałaców (Malborka, Baranowa Sandomierskiego, Łańcuta, Lidzbarku Warmińskiego), odwiedzenia wielu ośrodków kultu religijnego (Częstochowy, Lichenia, Kalwarii Zebrzydowskiej, Grabarki), złożenia hołdu w miejscach pamięci narodowej (Oświęcimiu, Majdanku), zwiedzania skansenów (Zubrzycy Górnej, Olsztynka, Wdzydza Kiszewskiego, Tokarni). Współcześnie folklor staje się silnym bodźcem, który skutecznie przyciąga turystów do odwiedzenia i poznania najbardziej charakterystycznych obszarów Polski.

Bazę żywieniową dla turystyki tworzą różnorodne i liczne placówki gastronomiczne dostępne nie tylko w sąsiedztwie bazy noclegowej, ale również ogólnie - 96% placówek jest własnością indywidualną, co skłania do podnoszenia jakości i oferty usług indywidualnych właścicieli zakładów żywieniowych.

Odwilż polityczna w Europie spowodowała podniesienie poziomu zagranicznego ruchu turystycznego na terenie naszego kraju. Kiedy Polska przystąpiła do struktur UE spowodowało to wzrost zainteresowania śród turystów zagranicznych charakterem i historią naszego kraju.

Kraj

Udział w ruchu turystycznym

Niemcy

57,90%

Czechy

14,20%

Ukraina

7,30%

Białoruś

7%

Słowacja

4,60%

Rosja

2,70%

Litwa

1,70%

Łotwa

0,50%

Holandia

0,50%

Austria

0,40%

Francja

0,40%

USA

0,30%

Pozostali

2%

Ograniczenia w rozwoju turystyki w Polsce spowodowane są

  • Niewielką ilością bazy towarzyszących (wyciągów narciarskich, wypożyczalni sprzętu turystycznego i sportowego, kąpielisk, kortów tenisowych, sauny, boisk sportowych),
  • Brakiem promocji i oferty określonej bazy noclegowej - najbardziej widocznym jest brak hoteli i pensjonatów posiadających średni standard po umiarkowanej cenie,
  • Słabo rozwiniętą bazą turystyczną, brakiem informacji turystycznej,
  • Złym stanem urządzeń sanitarnych,
  • Niskim stopniem bezpieczeństwa publicznego,
  • Złą jakością dróg
  • Nieudolnym podnoszeniem jakości produktów turystycznych,
  • Niewielkim udziałem promocji bazy hotelowej i gastronomicznej,
  • Niewykształconą kadrą obsługi turystycznej a przede wszystkim nieznajomością wśród nich języków obcych
  • Niedostateczną ochrona zasobów środowiska przyrodniczego,
  • Zmianą na system, oparty na polityce wspomagającej powstawanie nowych miejsc pracy i powiększaniu korzyści turystycznych będących wynikiem promocji atrakcyjnych regionów i gmin.
  • Niskim standardem zakwaterowania,
  • Złymi przepisami prawnymi,