Dysproporcje w rozwoju gospodarczym województw w Polsce.

Dysproporcje w rozwoju gospodarczym województw w Polsce pokazać można porównując województwa o jednym z najwyższych, o średnim i o jednym z najniższych poziomów rozwoju. Jako przykład posłużą województwa: mazowieckie, łódzkie i podlaskie.

Województwo mazowieckie leży w środkowej części Polski. Jego stolicą i stolicą Polski jest Warszawa. Jest to największe polskie województwo. Jego powierzchnia to 35,5 tysiąca km², a liczba mieszkańców przekracza 5 milionów. Odznacza się ponadto największą liczbą powiatów - 42 i największą liczbą gmin - 325. W mazowieckim odnotowuje się najniższe bezrobocie wynoszące 10 %. Płace w przemyśle to średnio 2 611 złotych, a udział w produkcji przemysłowej sprzedanej całego kraju wynosi nieznacznie powyżej 20 %. Jako jedno z niewielu może się pochwalić dodatnim saldem migracji wewnętrznej, wynoszącym +1,8. Grunty orne zajmują 49 % powierzchni województwa, następne są lasy (22 %), a potem łąki i pastwiska (16,9 %). Zużycie nawozów sztucznych stosowanych w rolnictwie jest duże i wynosi 127 kg/ha. Zaskakującym jest fakt, że w mazowieckim oczyszcza się tylko 65 % ścieków.

Województwie mazowieckie odznacza się największymi różnicami w rozwoju gospodarczym na szczeblu powiatów i gmin. Wskaźniki odnoszące się do przedstawiania poziomu rozwoju regionu zawyża silnie rozwijająca się aglomeracja warszawska i przez to często nie można dostrzec tych dysproporcji. Dostrzegalny jest fakt, że w miarę wzrostu odległości od Warszawy występuje słabszy rozwój gospodarczy w miastach i miejscowościach. Aż 10 z 30 powiatów o najniższym potencjale rozwoju, znajduje się w mazowieckim. Należą do nich m.in. powiat ciechanowski, powiat ostrołęcki i powiat siedlecki. Średni rozwój gospodarczy w powiecie najbiedniejszym jest cztery razy niższy niż w powiecie najbogatszym. Województwo mazowieckie to w rzeczywistości region rolniczy. Rolnictwo nie jest na wysokim poziomie, charakteryzuje się stosunkowo małą produktywnością i wydajnością. W mazowieckim występują niekorzystne warunki przyrodnicze (niezbyt urodzajne gleby bielicowe, mała ilość opadów, deficyt wody) i pozaprzyrodnicze (rozdrobnione gospodarstwa rolne, niewielka mechanizacja). Podstawowymi roślinami uprawnymi są ziemniaki i żyto. Największy odsetek łąk i pastwisk jest na wschodzie województwa. Jedynym znaczącym rynkiem zbytu jest Warszawa, więc nie dziwi fakt, że wokół rozwija się wysokotowarowe rolnictwo, w którym dominuje uprawa warzyw i owoców. Grójec i okoliczne miejscowości to jeden z największych regionów sadowniczych w naszym kraju. Województwo swoją wysoką pozycję gospodarczą zawdzięcza przede wszystkim Warszawie, której rozwijają się różne gałęzie gospodarki związane przede wszystkim z usługami (telekomunikacja, bankowość) i przemysłem (elektroniczny, spożywczy, maszynowy, precyzyjny). Wielkim pozytywnym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju gospodarki, jest świetnie wykształcona kadra pracownicza. Postęp Warszawy oznacza postęp całego województwa. Oprócz Warszawskiego Okręgu Przemysłowego są także Płocki Okręg Przemysłowy i Radomski Okręg Przemysłowy. W okręgu płockim funkcjonuje "Petrochemia Płocka" wytwarzająca ponad połowę paliwa zużywanego w Polsce. Okręg radomski znajduje obecnie się w trudnej fazie restrukturyzacji. W celu pokonania problemów jakie są z tym związane, podjęto decyzję o włączeniu go do Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Województwo łódzkie także znajduje się w centralnej części kraju, na południowy-zachód od województwa mazowieckiego. Jego stolicą jest Łódź. Powierzchnia wynosi 18 219 km², a liczba mieszkańców to ponad 2,5 miliona. W łódzkim są 23 powiaty i 177 gmin. W miastach mieszka prawie 65 % ludności województwa. Bezrobocie jest wysokie, gdyż przekracza 15 %. Płace w przemyśle są znacznie niższe niż w mazowieckim i wynoszą tylko 1 817 złotych, Udział w produkcji przemysłowej sprzedanej całego kraju wynosi 5,7 %. Obok ujemnego salda migracji wewnętrznej (-0,5) odnotowuje się ujemny przyrost naturalny (-3,2). Największa część województwa to grunty orne (55,5 %), a następnie lasy (20 %) oraz łąki i pastwiska (12 %). W łódzkim 94 % użytków rolnych należy do prywatnych właścicieli. Województwo charakteryzuje się ponadto bardzo dużą emisją przemysłowych zanieczyszczeń gazowych do atmosfery.

Podobnie jak w opisywanym wcześniej województwie, również tutaj obserwuje się silne dysproporcje w rozwoju gospodarczym pomiędzy aglomeracją a resztą województwa. Rolnictwo na tym obszarze to bardzo ważny element gospodarki, który napotyka trudności podobne do tych występujących w całym kraju. Gospodarstwa są małe (ok. 6 ha) i rozdrobnione. Najkorzystniejsze warunki rolnicze występują w północno-zachodniej części województwa, a konkretnie w powiatach: kutnowskim, łęczyckim, łowickim, skierniewickim i rawskim. Dobrze rozwija się warzywnictwo, sadownictwo i ogrodnictwo. Rolnicy często mają problemy ze sprzedażą swoich wyrobów. Członkowstwo w Unii Europejskiej dało możliwość wejścia na nowe rynki zbytu, korzystania z wielu programów strukturalnych, pobierania dopłat bezpośrednich, więc można mieć nadzieję, że zdecydowanie wpłynie to wszystko na poprawę sytuacji łódzkiego rolnika. Działania restrukturyzacyjne powinny polegać również na scalaniu gruntów, zalesianiu terenów słabo nadających się do wykorzystania rolniczego i rozwoju rolnictwa ekologicznego. Zmianom nie oparł się też Łódzki Okręg Przemysłowy, gdzie rozwija się przemysł spożywczy, farmaceutyczny, elektromechaniczny i chemiczny. Zmniejszyło się przemysłu włókienniczego, chociaż w dalszym ciągu jest to gałąź dominująca. Regresji sprzyjają duże koszty produkcji, problemy ze znalezieniem nowych rynków zbytu, konkurencja ze strony państw azjatyckich oraz przestarzała technologia produkcji. Wyjściem z tej sytuacji są jedynie inwestycje, zwłaszcza firm zagranicznych. Aby przyciągnąć inwestorów utworzono Łódzką Specjalną Strefę Ekonomiczną, która ma również ułatwiać rozwój nowych gałęzi gospodarki. W Bełchatowie położony jest olbrzymi ośrodek wydobycia węgla brunatnego, przy którym wybudowano elektrownię zaspokajającą potrzeby energetyczne kraju w 20 %. W Opocznie produkuje się ceramiczne płytki i materiały budowlane, a w Skierniewicach warzywa i owoce. W województwie łódzkim przecina się wiele ważnych szlaków komunikacyjnych, zwłaszcza biegnących z zachodu na wschód. Odpowiednio wysoki standard infrastruktury w postaci np. autostrad i nowoczesnych dróg eksportowym również może stanowić ważny impuls do pobudzenia rozwoju gospodarczego w regionie.

Województwo podlaskie należy do regionów najsłabiej rozwiniętych gospodarczo w kraju. Położone jest w północno-wschodniej Polsce. Główny ośrodek gospodarczy, a zarazem stolica to Białystok. Powierzchnia wynosi 20 180 km², a liczba mieszkańców przekracza milion. W podlaskim jest 17 powiatów i 118 gmin. W miastach mieszka 58,5 % populacji województwa. Bezrobocie wynosi ok. 14 %. Średnie płace w przemyśle są podobne do płac w łódzkim, wynoszą 1 818 złotych. Udział w produkcji przemysłowej sprzedanej całego kraju to tylko 1,7 %, co jest najgorszym wynikiem spośród wszystkich szesnastu województw. Duże jest ujemne saldo migracji wewnętrznej (-1,3), ale przyrost naturalny pozostaje dodatni (0,2). Największą część województwa zajmują, podobnie jak w innych regionach kraju grunty orne (39 %). Oczyszczanych jest aż 96 % ścieków co jest najlepszym wynikiem w skali całej Polski.

Położenie województwa podlaskiego przy granicy państwa jest zapewne główną przyczyną słabego rozwoju gospodarczego. W pobliżu nie występują ani znaczące rynki zbytu, ani złoża surowców mineralnych, a inwestorzy praktycznie wcale nie dostrzegają regionu. W złej kondycji znajduje się niedoinwestowane rolnictwo i wymagająca modernizacji infrastruktura transportowa. Białystok jest jedynym większym ośrodkiem w którym rozwijają się gałęzie gospodarki związane usługami i przemysłem. W takiej sytuacji jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest postawienie na środowisko przyrodnicze, które stanowi największe bogactwo podlaskiego. Sprzyja rozwojowi turystyki, a szczególnie coraz powszechniejszej agroturystyki. Mało efektywne rolnictwo powinno skupić się na produkcji ekologicznej. Istnieje już kilkanaście gospodarstw, w których produkowana jest żywność bardzo wysokiej jakości, i które szczycą się posiadaniem odpowiednich atestów. Niektóre gospodarstwa specjalizują się w produkcji mleka, na które jest duże zapotrzebowanie poza granicami naszego kraju. Na obszarze województwa podlaskiego powstała Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna, która ma pomóc w rozwoju drobnej przedsiębiorczości. Szanse rozwoju wiążą się ponadto z budową szlaków komunikujących, a szczególnie z trasą Via Baltica.

Wszystkie trzy województwa o których była mowa, różnią się znacząco w poziomie rozwoju jaki do tej pory osiągnęły. Każde z nich, swoją przyszłość wiąże z innymi sektorami gospodarki i każde ma przed sobą perspektywę rozwoju.