Pierwszym programem pomocowy w Unii Europejskiej jest SAPARD. Program ten jest skierowany do przyszłych członków UE. Powstał on w oparciu o Narodowy Program Przygotowania do Członkowstwa. Jest to Program Operacyjny, który ma dostosować rolnictwo i obszary wiejskie przyszłego członka. W ramach tego przygotowania do członkostwa dąży się do: wypracowanie i wprowadzenie w życie całościowej polityki rolnej i rozwoju obszarów wiejskich, dostosowanie prawa przyszłego członka, dostosowanie struktur weterynaryjnych, zmiany w pewnych sektorach gospodarki żywnościowej takich jak mleczarstwo, przetwórstwo owocowo-warzywne i produkcja mięsna, rozwój ekologicznych aspektów państwowych i podstawy pod Wspólną Politykę Rolną Unii Europejskiej. Polska przygotowując się do członkostwa w lipcu 1999 roku na posiedzeniu Rady Ministrów przyjęła "Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa". Dokument jako cele dla rolnictwa i wsi przedstawia:

  • Stwarzanie dla mieszkańców wsi odpowiednich warunków pracy, życia i realizacji ich celów. Warunki życia i pracy mają osiągnąć zachodnioeuropejski poziom. Mieszkańcy maja realizować swoje cele edukacyjne, ekonomiczne, kulturowe i społeczne.
  • Zmiana w sektorze rolnictwa tak aby mogło ono bez ponoszenia strat dostosowywać się do zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych.
  • Działanie w myśl idei zrównoważonego rozwoju, zachowania i ochrony zasobów przyrody i wspieranie dziedzictwa kulturowego wsi.

Założenia takiego planu są długofalowe i wymagające skoncentrowanych, ogromnych środków finansowych. Dlatego w jego założeniach za datę wstąpienia Polski do Unii przyjęto 1 stycznia 2003 roku. Spowodowało to szybkie działania i nasilenie procesów dostosowawczych. Państwo Polskie przyjęło zasadę zgodności celów rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa z celami polityki rolnej Unii Europejskiej oraz wytycznymi Narodowych Programów Przygotowawczych do Członkowstwa. Ich realizacja w kraju odbywała się ze środków finansowych własnych oraz ze wsparcia finansowego Unii. Wobec ogromu problemów polskiej wsi postawiono na formułowanie celów odnośnie najbardziej potrzebujących działów rolnictwa i obszarów wiejskich. Środki z Unii są bardzo ważne gdyż pozwalają w szybszym czasie osiągnąć wymienione cele, pozwalają przygotować struktury administracji do nowych zadań i podejmowania nowych decyzji. Dlatego wsparcie unijne poszło w dwóch głównych kierunkach:

  • wprowadzanie acquis communautaire (jest to całość ustawodawstwa Wspólnoty Europejskiej, są to tez wszelkie traktaty założycielskie i akcesyjne. Jest to prawo pierwotne a na jego podstawie wydawane są akty przez organy Unii czyli prawo wtórne. Obowiązkiem nowego członka jest włączenie acquis communautaire do swojego systemu prawnego) dla Wspólnej Polityki Rolnej i polityk tożsamych;
  • rozwiązywania głównych problemów zmian rolnictwa i obszarów wiejskich przyszłych członków;

Kolejnym zagadnieniem są cele programu SAPARD do realizacji w Polsce. Dla wdrożenia dwóch wyżej wymienionych kierunków realizacji wymieniono następujące cele główne:

  • zwiększenie atrakcyjności i konkurencyjności polskiego rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego
  • dostosowaniu produkcji rolnej i przetwórstwa płodów do wymagań Wspólnego Rynku w zakresie jakości, higieny i warunków sanitarnych
  • rozwój całej infrastruktury technicznej na wsi i stwarzanie możliwości do podejmowania działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich

Cele zawarte w strategii dostosowania Polski do wymogów Unii przełożono na język działań. Wynikają one z dogłębnej analizy sytuacji w Polsce a w szczególności obszarów wiejskich. Ponadto uwzględniono zmiany niezbędne do dostosowania polskiego rynku do Jednolitego Rynku Unii Europejskiej. Działania w ramach programu SAPARD oparto na dwóch osiach:

1. zwiększenie efektywności rolnictwa i przetwórstwa

2. polepszenie warunków funkcjonowania działalności gospodarczej i powstawanie nowych miejsc pracy

pomiędzy osiami ma być zachowana równowaga zarówno w zakresie formułowania celów jak i podziału środków finansowych.

W ramach poszczególnych osi określono następujące działania:

Oś pierwsza - zwiększenie efektywności rolnictwa i przetwórstwa

Działanie pierwsze - polepszenie jakości przetwórstwa i sprzedaży produktów rolno-spożywczych

Działanie drugie- wytworzenie impulsu do samoinwestowania w gospodarstwa

Oś druga - rozwój całej infrastruktury technicznej na wsi i stwarzanie możliwości do podejmowania działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich

Działanie pierwsze - poprawa i rozbudowa infrastruktury technicznej na wsi

Działanie drugie - wspomaganie różnicowania form działalności na wsi

Jest jeszcze os komplementarna mająca wspomagać oś drugą. Działanie w jej ramach to:

Działanie pierwsze - programy rolno-środowiskowe i programy zalesienia

Działanie drugie - szkolenia zawodowe

Działanie trzecie - pomoc techniczne i informacyjna

Wszystkie te działania są również możliwe do realizacji po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Do tego celu mogą posłużyć środki z takich programów unijnych jak Program operacyjny restrukturyzacji i modernizacji sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich.

Drugim programem pomocowym w Unii Europejskiej wykorzystywanym w Polsce był PHARE czyli Poland and Hungary Assistance in Restructuring Economies. Jest to program zainicjowane przez Komicje Europejską w 1989 roku na rzecz wsparcia państwa Europy Środkowej w dążeniach do rozwoju i wstąpienia do Unii. Od 1999 roku program ten stał się głównym programem przygotowującym państwa do wstąpienia w struktury Unii. W programie tym działania skupiły się głównie na dostosowaniu wszelkiej infrastruktury i administracji do prawa unijnego oraz na zmniejszeniu dystansu Polski do pozostałych państw wysoko rozwiniętych. Jeśli spojrzeć sektorowo na dystrybucję środków z tego programu to były one skierowane głównie do SMP czyli średnich i małych przedsiębiorstw. Pieniądze te miały rozwijać je głównie poprzez wsparcie szkoleń i doradztwo. Inne cele ma natomiast Fundusz Dotacji Inwestycyjnych. Fundusz ten wspiera przedsiębiorstwa w zakresie zakupu, unowocześniania sprzętu w tym sprzętu informatycznego i oprogramowania. Program pomocowy PHARE to kilka niezależnych programów, które maja za zadanie:

  • Systemy Zarządzania Jakością. Program wspiera wszelkie działania zmierzające do podniesienia jakości w zakresie produktów, oferowanych usług, uzyskiwania zaświadczeń i certyfikatów dla procesów produkcji, wyrobów, maszyn i urządzeń, usług, surowców, aparatury i personelu. Program zwracał nawet 60% kosztów netto.
  • Innowacje i Nowe Technologie. Program mający przy pomocy organizacji szkoleń i organizacji doradztwa wspierać te przedsiębiorstwa, które swój rozwój rozumieją poprzez wdrażanie nowych technologii i rozwiązań innowacyjnych. W ramach pomocy zostanie przeprowadzony audyt technologiczny i opracowanie procesu wdrażającego. Program zwraca do 60% kosztów netto.
  • Zarządzanie Przedsiębiorstwem. Ten program to głównie doradztwo. Doradztwo to obejmuje: badanie rynków i ich poszukiwanie, zarządzanie firmą, kierowanie zasobami ludzkimi, szkolenia pracownicza, kontrola i zarządzanie finansami firmy, sterowanie systemami jakości i technologiami.
  • Działania Eksportowe. Środki z tego programu skierowane są do eksporterów lub firm mających w planie rozpoczęcie eksportu swoich produktów. Środki finansowe można uzyskać na: uczestnictwo w targach handlowych, wydawanie folderów promocyjnych, badanie potencjalnych rynków zbytu oraz wspieranie poszukiwania klientów i partnerów handlowych.

Do Polski pomoc z programu PHARE zaczęła napływać w 1990 roku początkowo jako wkłady rzeczowe. Było to na przykład dostarczenie pasz dla zwierząt i nawozów o wartości 100 milionów. W kolejnych latach były to kolejne setki milionów na rozwój wsi i rolnictwa. W tamtym okresie pomoc kierowana była głównie dla banków spółdzielczych, na prywatyzację, wspieranie rynku ziemią i doradztwo dla rolników i mieszkańców wsi. Pod koniec lat 90. ciężar wydatków przesunął się bliżej spraw związanych ze zbliżającą się integracją. Chodzi tu głównie o zmiany przepisów i budowanie nowych instytucji oraz wspieranie istniejących. To za sprawa PHARE polscy urzędnicy mogli zapoznać się z procedurami unijnymi i sposobem działania tamtejszych instytucji. PHARE wniósł także do polski wiele cennych technologii. PHARE działając na terenie Polski uwzględniło takie problemy jak:

  • Wsparciem powstającego rynku ziemi,
  • Zwiększeniem możliwości uzyskania kredytu dla wsi,
  • Wywołanie zmian w strukturze rynku polskiego,
  • Poprawa bezpieczeństwa żywności i likwidowaniem chorób zwierzęcych i roślinnych,
  • Szeroko rozumiane doradztwo i rozwój mieszkańców,
  • Unowocześnianie i tworzenie infrastruktury technicznej na wsi,
  • Umożliwienie prywatyzacji.

W pewnych założeniach programy PHARE i SAPARD są ze sobą zbieżne. Narodowa Strategia Przygotowania do Członkowstwa jest w naturalne sposób tożsama z PHARE a takich dziedzinach jak:

  • Kwestie przygotowania do wprowadzenia Wspólnej Polityki Rolnej
  • Poprawa standardów weterynaryjnych
  • Podniesienie warunków sanitarnych i higienicznych w zakładach przetwórstwa mleka
  • Specjalny Program Przygotowawczy dla przyjęcia środków z Unii
  • System rejestracji zwierząt i ziemi

Program ten przestał funkcjonować w momencie wstąpienia do Unii ale jeszcze do końca 2006 roku realizowane będą projekty wcześniej zaakceptowane i przeznaczone do wykonania.

Ostatnim programem pomocowym jest ISPA czyli Instrument for Structural Policies for Pre-Accession. Z kolei ten program przedakcesyjny to wsparcie krajów kandydujących w zakresie wielkich inwestycji komunikacyjnych i w zakresie ochrony środowiska. ISPA to głównie:

  • Dostosowanie państw do prawa unijnego o ochronie środowiska i przedsięwzięcia z tym związane. Dąży się tu również do przygotowanie w zakresie "Partnerstwa dla Członkowstwa".
  • Poprawa systemów komunikacyjnych w skali kraju (poprawa jakości dróg) oraz włączenie tego systemu w większy funkcjonujący na terenie Unii.

ISPA ma także duże znaczenie dla największych miast. Pomaga rozwiązać ich problemy poprzez współfinansowanie takich działań jak: gospodarka wodno-ściekowa i problem utylizacji odpadów stałych. Ze wszystkich propozycji tak i w tym programie wyznaczono działania priorytetowe takie jak:

  • Oczyszczanie ścieków komunalnych i zaopatrywanie w wodę (chodzi to zarówno o wody już przeznaczonej do spożycia ale również poprawa jakości rzek)
  • Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery
  • Wprowadzenie segregacji śmieci i racjonalne nimi gospodarowanie
  • Zabezpieczenie gleby przed erozja i ochrona terenów przed powodziami.

W momencie wejścia Polski w struktury Unii Europejskiej program ten zakończył swoje funkcjonowanie na jej terytorium. W momencie naszego akcesu jego funkcjonowanie ma miejsce na terytorium czterech państw. Są to kraje obecnie kandydujące do wstąpienia w struktury Unii: Bułgaria, Turcja, Rumunia i Chorwacja. Obecnie w Polsce funkcje programu ISPA przejął Program Spójności. Ma on bardzo podobne zasady funkcjonowania.

Te trzy programy to bardzo ważne narzędzia Unii dla odpowiedniego przygotowania swoich przyszłych członków. Miały one przygotować nowe państwa do funkcjonowania w ramach tak wielkiej struktury jaką jest Unia Europejska. Corocznie w ramach działań wyrównujących i dostosowujących wydawano ponad 3 miliardy euro a poszczególne programy to: PHARE (1,5 mld Euro), ISPA (1mld Euro) i SAPARD (0,5 mld Euro). Każdy z programów miał inne cele ale ni były one całkiem od siebie oderwane. SAPARD wspomaga rolnictwo i modernizuje obszary wiejskie, ISPA wspomaga zagadnienia komunikacyjne i w zakresie ochrony środowiska. PHARE przygotowywał struktury państwa w zakresie przemysłu i infrastruktury. Maja one także pewne następstwo. Program PHARE był ważny dla funkcjonowania programu SAPARD. Ten pierwszy pokazał polskim podmiotom jak ważne jest właściwe przygotowanie i wdrażanie projektu. SAPARD podkreśla więc znaczenie planowania poprzez organizowanie szkoleń, pomocy technicznej,