Wypracowania

Parki narodowe

Wiele jest obszarów o bardzo dużym znaczeniu dla każdego z nas. Dla jednego jest to niewielki las koło jego domu lub dobrze znany kamieniołom czerwonego piaskowca. Bez wątpienia Polska przyroda jest niezwykła tak jak niezwykłe są wspomnienia z odwiedzanych miejsc. Jednak niektóre miejsca są szczególnie wartościowe dla całego społeczeństwa, narodu i związane z jego poczuciem odrębności i spójności. W takich miejscach powstają właśnie parki narodowe jako najwyższa forma ochrony przyrody w naszym kraju.

Park narodowy jest to forma ochrony wybranego fragmentu przyrody ze względu na najwyższe wartości reprezentowane przez dany obszar. Jego celem jest ochrona wyjątkowej wartości fragmentu rzeczywistości zarówno w aspekcie przyrodniczym jak i kulturowym tego obszaru. Ochrona elementów przyrodniczych polega na wyjęciu wybranego obszaru spod użytkowania dotychczasowego i wprowadzenie zasad konserwatorskich. Dba się wówczas o prawidłowy rozwój roślinności i zwierząt jak najbardziej zbliżony do naturalnego. Maja więc trwać nie zaburzone procesy ekologiczne. Warstwa kulturowa ma być chroniona poprzez zakazanie działań naruszających naturalność obszaru. Chroni się zatem właściwe dla tego obszaru formy gospodarowania i elementy krajobrazu kulturowego.

Pierwszy park narodowy został utworzony w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej w Yellowstone. Od momentu jego utworzenia do początku lat 90. powołano na całym świecie kolejne 1392 parki narodowe i 5500 innych wielkoobszarowych form ochrony przyrody. Dzisiaj tworzy się ciągle nowe parki narodowe choć ich liczba się stabilizuje. Powierzchnia zajmowana wydaje się jednak wciąż zbyt mała w obliczu tak dużego postępu i rozwoju gospodarczego świata. Od momentu utworzenia parku w Yellowstone liczba ludności wzrosła pięciokrotnie. W tym samym okresie produkcja przemysłowa wzrosła stukrotnie a produkcja energii aż pięćsetkrotnie. Pokazuje to jak szybko rozwija się człowiek i jak szybko rosną jego potrzeby. Jednam ma on także swoje potrzeby duchowe i emocjonalne. I właśnie te może zaspakajać w takich miejscach jak parki narodowe. Te stają się jeszcze bardziej potrzebnymi i wartościowymi dla człowieka bo w nich może zobaczyć to co unikatowe. Parki narodowe są również w tak rozwiniętym gospodarczo świecie prawdziwymi magazynami roślin i zwierząt, miejscami gdzie zachowują się geny wielu roślin do wykorzystania w przyszłości. W Polsce obecnie istnieje 24 parki narodowe a najbardziej znanymi są:

Tatrzański Park Narodowy to park narodowy obejmujący swym zasięgiem całe polskie Tatry. Celem ochrony jest zachowanie unikalnej przyrody i krajobrazu młodych gór alpejskich. W Tatrach możemy więc zapoznać się rzeźbą wysokogórską, formami polodowcowymi w tym jeziorami cyrkowymi, dolinami U-kształtnymi. Zachodnia część górotworu to skały węglanowe z licznymi formami krasowymi w tym wspaniałymi jaskiniami. Ze świata fauny spotkać możemy w Tatrach niedźwiedzia, kozicę i świstaka. Z ptaków spotyka się tutaj orla przedniego, sokoła, płochacza i pomurnika a także zdarza się, że z obszaru Alp w Tatry doleci sęp płowy.
Kampinoski Park Narodowy - ten park narodowy powstał w roku 1959 dla ochrony unikatowego lasu porastające obszar pradoliny i wydm tam wytworzonych. Park narodowy leży w bezpośredniej bliskości aglomeracji warszawskiej. W Puszczy Kampinoskiej charakterystycznym elementem krajobrazu są równoleżnikowo przebiegające wydmy śródlądowe i obniżenia pomiędzy nimi. Te niżej położone obszary są w większości zabagnione. Wydmy są obecnie ustabilizowane przez roślinność a ich wysokość zawiera się między 12 a 20 metrów. Jest to najlepiej zachowany obszar śródlądowych wydm z licznymi obniżeniami w postaci niecek i mis deflacyjnych w których powstały małe jeziora i bagna. Część z nich już zarosła i na ich miejscu powstał bagienny las olszowy.
Roślinność Puszczy Kampinoskiej została w znacznym stopniu zmieniona przez działalność człowieka. W strukturze lasu dominuje las sosnowy zajmujący ponad 76% powierzchni lasów. Wśród nich znajdują się zarówno suche bory chrobotkowe jak i bory bagienne i mieszane. W puszczy spada udział lasów liściastych głównie dębu i jesionu. Na terenie parku narodowego zachowane są w około 14% grądy, świetliste dąbrowy, zarośla łozowe, łęgi wierzbowo-topolowe oraz olsy. Oprócz lasów występują również inne zbiorowiska w tym inicjalne murawy szczotlichowe, inne zbiorowiska łąkowe, zbiorowiska szuwarowe i mszysto-szuwarowe. W parku narodowym rośnie około 1000 roślin naczyniowych. Wśród nich są:
- Relikty glacjalnych roślin: chamedaphne północna Chamaedaphne calyculata i zimoziół północny Linnea borealis,
- relikt pontyjski: wiśnia kwaśna Cerasus acida i światłożądny gatunek stepu ostnicowego - wężymord stepowy Scorzonea purpurea,
- gatunki z grupy syberyjsko-boroeuropejskiej, np. gnidosz królewski Pedicularis sceptum-carolinum i wielosił błękitny Polemonium coeruleum.

Zwierzęta parku to ponad 5000 gatunków zwierząt z których najbardziej znanymi jest będący symbolem parku łoś, który został tutaj przywrócony a także bóbr europejski występujący w parku od 1980 roku. W parku zamieszkuje również 160 gatunków ptaków w tym orlik krzykliwy.

Ojcowski Park Narodowy - powstaje w roku 1956 jako najmniejszy z polskich parków narodowych. Liczy jedyne 1592 hektary. Jego powierzchnia jest w większości zajęta przez lasy stanowiące 82% powierzchni. Ścisła ochrona parku to 385 hektarów. Utworzony został dla ochrony najpiękniejszych fragmentów Wyżyny Krakowskiej. Obejmuje on swym zasięgiem Doliny Prądnika i Sąspówki. Te dwie niewielkie rzeki wyżyny zasilane są przez około 50 źródeł krasowych. Największą wartością parku Ojcowskiego są bogate formy krasu powierzchniowego i podziemnego. Bogata rzeźba krasu powierzchniowego to między innymi ściany skalne i grupy skałek wapiennych o wysokościach rzędu 50 metrów. Niektóre z tych form powstałych w wapieniach górnojurajskich mają formy bardzo interesujące jak iglice posiadające nazwy własne "Maczuga Herkulesa" i "Igła Deotymy". Oprócz krasu powierzchniowego bogato reprezentowany jest również kras podziemny. Woda deszczowa wydrążyła w skałach wapiennych około 200 jaskiń i schronisk. Niektóre z nich maja duże rozmiary jak najsłynniejsza Jaskinia Łokietka mająca 270 metrów długości.

Taka urozmaicona rzeźba sprawiła, że w Ojcowskim Parku Narodowym wykształciły się rzadkie zbiorowiska roślinne. 40% powierzchni zajmowane jest przez grądy w których rosną tak rzadkie rośliny jak Arum maculatum i tojad mołdawskim Aconitum moldavicum. Innym typem lasu jest buczyna karpacka z domieszką jodły i jaworzyną górską. W wielu miejscach parku, szczególnie na odsłoniętych grupach skał występują formacje nieleśne takie jak: łąki rajgrasowe, kserotermiczne murawy stepowe oraz wapiennolubne murawy naskalne.

Rośliny naczyniowe są reprezentowane przez około 950 gatunków. Co interesujące 5,5% gatunków to gatunki górskie jak na przykład chaber miękkowłosy Centaurea mollis a kolejne 25% to gatunki kserotermiczne w tym chronione : ostnica Jana Stipa joanis i wiśnia karłowata Cerasus fruticosa. W parku chroni się łącznie 60 gatunków roślin wśród nich tak rzadkie brzoza ojcowska Betula oycowienis oraz paproć języcznik zwyczajny Phyllitis skolopendrium. Oprócz roślin naczyniowych w parku rośnie1200 gatunków grzybów, 161 mchów i 73 wątrobowców.

Świat zwierzęcy jest reprezentowany przez około 4050 gatunków. Ptaki Ojcowa to około 120 gatunków a wśród nich Pluszcz Cinclus cinclus, pliszka górska Motacilla cinerea, nagórnik Monticola saxatilis i zimorodek Alcedo atthis. Owady to 3300 gatunków. Jednak życie nie toczy się na powierzchni. W licznych jaskiniach parku mieszka wielu przedstawicieli jednego z 15 gatunków nietoperzy prawnie chronionych. Najbardziej wartościowym jest najrzadszy nocek orzęsiony Myotis emarginatus.

Parki narodowe mają więc chronić wybrany fragment przyrody o najwyższych walorach przyrodniczych i kulturowych. W parku narodowym chroniona jest całość przyrody a także krajobraz parku. Wprowadzono ograniczenie wielkości na podstawie którego park narodowy nie może być mniejszy niż 1000 hektarów. Człowiek został ograniczony w swej działalności na terenie parku a wszelka działalność jest podporządkowana ochronie przyrody. Jednak park nie tylko chroni to co jest ale również odtwarza naturalne powiązania i zasoby naturalne parku. Wokół parku narodowego utworzona została strefa buforowa nazwana otuliną. W parku funkcjonują plany ochrony na podstawie których organizowane wszelkie działania związane z ochroną jego wartości.

Podstawowe dane statystyczne o parkach narodowych:

Lp. Park Chroniony Założony Obszar Obszar ochrony Powierzchnia

Narodowy od roku w roku ścisłej leśna

ha ha % ha %

1 Białowieski 1932 1948 10502 4747 45,2 10179 96,2

2 Świętokrzyski - 1950 7626 1741 22,8 5590 73,3

3 Tatrzański - 1955 21164 11514 54,4 15046 71,1

4 Pieniński 1932 1955 2346 804 34,3 1564 67,2

5 Babiogórski 1933 1955 3392 1061 61,2 1585 91,4

6 Ojcowski - 1956 1592 338 21,2 1307 82,1

7 Wielkopolski 1933 1957 7620 220 4,2 4550 59,2

8 Karkonoski - 1959 5579 1718 30,8 3829 68,7