Włochy to kraj położony nad basenem Morza Śródziemnego o powierzchni 301,3 tysięcy km2. Liczba ludności w 1991 wynosiła około 58 milionów osób, a zagęszczenie na km2 - 192 osoby. Stolicą Włoch jest Rzym. W geografii Włoch wyróżnia się kilka charakterystycznych krain podzielonych na mniejsze. Są to: terytorium Alp włoskich, Nizina Padańska, Półwysep Apeniński, oraz wyspy - Sycylia i Sardynia.
Alpy ciągną się łukiem od zachodu (Alpy Nadmorskie) do wschodu kraju (Alpy Julijskie). Na zachodzie jest to zwarty, półkolisty łańcuch gór, z dużymi różnicami w wysokościach względnych o głębokich dolinach rzecznych. Połączenie warunków klimatycznych i terenowych sprzyja powstawaniu licznych ośrodków wypoczynkowych i uzdrowiskowych, szczególnie rozbudowane są ośrodki sprzyjające sportom zimowym. Turystyka narciarska koncentruje się w dolinie rzeki Aosty, zwłaszcza w masywie góry Mont Blanc i Matterhorn (Cervino, Grand Paradiso i Monte Rosa). Dobre warunki narciarskie ukształtowały się również w okolicach górnego biegu Dygi, w Dolomitach (Dolomiti di Renta) i w Alpach Kotyjskich. Ogromne znaczenie turystyczne mają tereny wielkich jezior: Como, Garda, Maggiore, Iseo. Najchętniej odwiedzane miejscowości nad jez. Garda to: Sirmione, Riviera, Riva i Gardone. Nad jez. Maggiore wypoczywa się w Baveno, Stresa, Arona i Verbania. Nad jez. Como masowo odwiedzane są Tremezzo, Como, Varenna i Torno. Na terenie Alp, licznie występują miejscowości zdrojowe, służące wypoczynkowi. Najbardziej znane i najczęściej uczęszczane to np. Terme di Vinadio, Bogini di Masino, San Pellegrini, czy Levico Terme. Swoją lokalizację mają też tutaj park narodowy Grand Paradiso i park narodowy Stelvio. Wśród włoskich miast alpejskich największe znaczenia historyczne mają Trydent i Turyn.
Obszar Niziny Padańskiej
Nizinę Padańską tworzy równina rozciągająca się u podstawy Alp, pokryta naniesieniami z trzecio- i czwartorzędu, łagodnie nachylająca się na wschód. Oś hydrograficzną tej niziny stanowi Pad, którego poziom lustra wody niekiedy przewyższa poziom terenu. Zlewiskiem dla Padu jest Morze Adriatyckie. Razem z dwoma innymi rzekami - Reno i Adygą, Pad tworzy deltę która narasta o około 70 do 80 metrów w ciągu roku. Nizina ta obejmuje wiele ważnych miast o znaczeniu historycznym, najważniejsze to Wenecja, Bolonia, Rawenna, Padwa, Mediolan i Werona.
Wenecja - miasto na wodzie, złożone z dwóch części. Pierwsza starsza, w Lagunie Weneckiej złożona ze 118 wyspach oddzielonych od siebie liczbą ok. 150 kanałów, a połączonych przez ok. czterysta mostów. Druga młodsza, położona na stałym lądzie. Komunikacja w mieście (w starej Wenecji) odbywa się drogą wodną, za pośrednictwem łodzi, barek, tramwajów wodnych oraz gondoli. Wenecki zabytki są uważane za najbardziej cenne ze wszystkich zabytków włoskich. Wśród nich znajduje się plac św. Marka określany jako "najpiękniejszy salon świata". Na placu tym wznosi się Bazylika św. Marka, Pałac Dożów, Wieża Zegarowa, gmach Prokuratury Starej i Prokuratury Nowej. Wśród pozostałych zabytków Wenecji znajdują się m.in. kościoły p.w. św. Jana i Pawła, San Georgio Maggiore, Santa Maria Gloriosa dei Frari a także San Zaccaria. Oprócz budowli sakralnych, wśród zabytków znajdują się liczne pałace pełniące niekiedy rolę muzealną (galerie sztuki).
Bolonia jest miastem usytuowanym nad brzegiem rzeki Reno u podstawy Apeninów i jest stolicą regionu Emilia-Romania. Położenie przy szlaku komunikacyjnym zwanym via Emilia, spowodował rozwój gospodarczy i rozkwit kulturalny tego miasta. Architekturę miasta charakteryzują wysokie średniowieczne wieże, które wznoszone były przy pałacach najbogatszych mieszczan. Do innych zabytkowych obiektów należy zaliczyć założony na początku XII wieku (1119 rok) uniwersytet oraz liczne pałace i kościoły.
Rawenna - podobnie jak Bolonia to miasto regionu Emilia-Romania, i jest położona nieopodal wybrzeży Adriatyku. Do najcenniejszych architektonicznie zabytkowych budynków należą zdobione wewnątrz mozaikami budowle kultu bizantyjskiego oraz chrześcijańskiego. Wśród nich należy wymienić Mauzoleum Teodoryka i Mauzoleum Galli Placydy, Baptysterium Ortodoksów i Baptysterium Arian, a także bazylika Sant'Apollinare Nuovo. Najchętniej i najliczniej odwiedzane przez turystów obiekty, to grób Dantego, Museo dell Arcivescovado, oraz Galeria Malarstwa.
Padova (Padwa) - miasto położone w regionie Wenecji Euganejskiej. Przepływa przez nią rzeka Baecchiglione. Najważniejszą sakralną budowlą w mieście jest bazylika p.w. św. Antoniego Padewskiego, a równie cenny zabytek to kaplica Capella degli Scrovegni i freski w jej wnętrzu (XIV w.). Wśród zabytków świeckich znajdują się pałace, np. Casa di Ezzelino, Della Ranione oraz Logia del Consilio. Atrakcją turystyczną miasta jest jeden ze starszych ogrodów botanicznych świata.
Mediolan - miasto będące stolicą Lombardii. Wśród obiektów wzbudzających duże zainteresowanie turystów jest La Scalla, czyli opera, oraz budynek katedry-jeden z największych obiektów sakralnych świata. Licznie odwiedzany jest kościół p.w. Santa Maria delle Grazie, ze względu na znajdujący się tam fresk Leonardo da Vinci, przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. Do innych ważnych turystycznie obiektów należy Bazylika św. Ambrożego, kościół Sant'Eustorgio, oraz Castello Sforzesco. Miasto jest na pewno znane amatorom wyścigów formuły I, które są tam właśnie organizowane.
Werona - średniowieczne miasto leżące w regionie Wenecji Euganejskiej. Przez miasto przepływa rzeka Adyga. Historia miasta sięga czasów panowania rzymskiego, czego potwierdzeniem są ruiny amfiteatru rzymskiego, ruiny łuku triumfalnego a także Brama Lwów. Weronę rozsławił W. Szekspir, osadzając w niej miejsce swojego dramatu Romeo i Julia, dlatego turyści chętnie odwiedzają rodzinny grobowiec Scaligerów a także grób Julii.
Wśród innych nie wymienionych zabytkowych miejscowości na Nizinie Padańskiej znajdują się: Brescia, Ferrara, Mantua, Parma, Vincenta, Modena, Cremona, Chioggia i Bergamo.
W regionie Niziny Padańskiej występują licznie źródła wody o właściwościach leczniczych. Szczególnie powszechnie znajdują się one na Wzgórzach Euganejskich a także na północy masywu apenińskiego.
Obszar Półwyspu Apenińskiego
Półwysep Apeniński na większości jego obszaru stanowią góry Apeniny, które ciągną się wzdłuż półwyspu mając początek w Ligurii i koniec w Kalabrii. Jest to łańcuch o długości około 1000 kilometrów. Łańcuch górski Apeninów w jego centralnej części utworzony jest przez góry o płaskich szczytach i stromo schodzących stokach. Najważniejszym miastem tego regionu jest oczywiście Rzym, czyli jednocześnie stolica Włoch. Jest najbardziej prężnym miastem pod względem turystycznym, kulturalnym, naukowym, politycznym i komunikacyjnym w kraju. Ruch turystyczny częściowo ma charakter pielgrzymek, ze względu na istnienie wewnątrz granic administracyjnych Rzymu niezależnego państwa-miasta jakim jest Watykan - siedziba papieża będącego zwierzchnikiem całego kościoła na świecie w obrzędzie rzymskokatolickim. Najważniejszy ośrodek katolicyzmu na świecie rozwinął się na terenie starożytnego pogańskiego Rzymu. Ślady jego panowania zachowały się do naszych czasów.
Wśród nieprzebranej ilości zabytków pochodzących z czasów starożytnego Rzymu, do najcenniejszych i najczęściej odwiedzanych należą Forum Romanum będące jednocześnie ważnym centrum handlowym, politycznym i religijnym dla antycznego miasta jakim był Rzym. Oprócz niego jest to także: Koloseum gdzie odbywały się igrzyska i walki gladiatorów, Łuk Triumfalny Konstantyna Wielkiego, Panteon, ruiny a wśród nich Złoty Dom Nerona, Kolumna Trajana, a także Więzienie Mamertyńskie. Wśród licznych zabytków świeckich przeważają budowle zamków, pałaców, oraz wille z rozległymi ogrodami. Na całym obszarze starego miasta licznie występują również fontanny, najbardziej znane to fontanna di Trevi, fontanna Czterech Rzek, oraz słynne Hiszpańskie Schody. Wysokie walory historyczne prezentują również inne miasta w południowo-środkowych Włoszech, m.in. Florencja, Asyż i Neapol.
Florencja jest stolicą Toskanii. Miasto to jest położone nad brzegiem rzeki Arno, i rozciąga się u podstawy Apeninów. We Florencji skupiają się najcenniejsze dzieła architektoniczne, malarskie i rzeźbiarskie. Na liście tej znajdują się budowle sakralne, jak kościół Santa Maria del Fiore czyli Matki Bożej Kwietnej, Santa Croce, San Lorenzo a także Pałac Vecchio - Stary Pałac, most Vecchio, Palazzo Medici-Riccardi czyli Pałac Medyceuszy, oraz pozostałości po średniowiecznych murach obronnych.
Neapol - kolejne ważne z miast włoskich, jest stolicą Kampanii, położone jest nad Morzem Tyrreńskim w miejscu gdzie wody morskie tworzą Zatokę Neapolitańską, u stóp Wezuwiusza, jedynego czynnego wulkanu w Europie występującego na lądzie. Najcenniejszymi zabytkami są zamek Castel Nuovo oraz Castel Capiano, katedra San Gennaro w której obrębie znajduje się bazylika Santa Restitute i kaplica św. Januarego. Z zabytkowych budynków sakralnych uwagę zwracają jeszcze kościół San Domenico Maggiore oraz kościół Santa Maria del Carmine. W muzeum archeologicznym obejrzeć można cenne znaleziska z Pompejów i Herkulanum. Ponadto warte do odwiedzenie jest muzeum Certosa di San Martino oraz Galeria di Capodimonte.
Asyż - to miasto w Umbrii położone w kierunku wschodnim od Perugii, u podnóża Apeninu Umbryjsko-Marchijskiego. Miasto jest rozsławione poprzez osobę św. Franciszka z Asyżu, który się tu urodził i spędził życie zakładając zakon franciszkanów. Asyż jest także miejscem życia i powołania św. Klary będącej założycielką zakonu klarysek. Do grobów obojga świętych pielgrzymują rzesze wiernych. Najcenniejsze zabytki to oczywiście bazylika św. Franciszka i bazylika św. Klary.
Sycylia jest wyspą oddzieloną od stałego lądu przez wąską Cieśninę Mesyńską, i jest przedłużeniem Apeninów. Powierzchnia wsypy złożona jest z gór i wyżyn. Turystyka rozwinęła się głównie w dwóch miastach Sycylijskich, Palermo i Syrakuzach.
Palermo jest stolicą regionu sycylijskiego. Jego położenie obejmuje zatokę Palermo i górę Pellegrini. Turyści szczególnie chętnie odwiedzają Palazzo di Normani ze znajdującą się wewnątrz kaplicą Cappellana Palatyna. Cenne zabytki świeckie na Sycylii to ruiny obwarowań rzymskich i nekropolia punicka oraz pałace np. Chiaromonte czy Sclafani. Wśród najbardziej cennych pod względem turystycznym kościołów wymienia się La Martorana albo San Castaldo. Często odwiedzane są zbiory muzeum archeologicznego oraz ogród botaniczny.
Syrakuzy - miasto na południowym-wschodzie Sycylii, położone nad M. Jońskim. Jednak najstarsza część Syrakuzy położona jest na niewielkiej przyległej do Sycylii wysepce o nazwie Ortygia, która z lądem stałym łączy się poprzez most. Najstarsze zasługujące na uwagę zabytki to doryckie świątynie Zeusa a w zasadzie ich ruiny, wraz ze świątyniami i Apolla, ruiny teatru greckiego, amfiteatru rzymskiego, pozostałości obwarowań miejskich oraz ruiny twierdzy Euryelosa. Ciekawostką przykuwającą uwagę jest grota zwana Uchem Dionizosa w której panuje niezwykła akustyka. Wśród zabytków architektury sakralnej uwagę zwraca kościół św. Łucji, św. Mikołaja, św. Piotra i św. Tomasza.
Innymi miastami słynącymi z zabytków architektonicznych rzymskich i greckich są: Agrigento, Katania, Taormina, Regesta i Selinuncia. Niezwykle popularne są sycylijskie kąpieliska, np. Gela, Erice, Aci Trezza, Taormina i Sciacca. Na Wyspach Liberyjskich rozwinęła się turystyka o charakterze wypoczynkowym, również na pobliskich Egadach i wyspie Ustica. Szczególną popularnością cieszą się wycieczki na Etnę która jest najwyższym europejskim czynnym wulkanem.
Sardynia - wyspa w której morfologii zaznaczają się góry z płaskowyżami które na południowym zachodzie rozdziela nizina Campidano. Najstarsze zabytki to nauragi. Są to budowle powstałe w megalicie, i jest ich aż 6000. Znaleźć tu można również wiele pozostałości po Fenicjanach, Kartagińczykach, Rzymianach, Bizantyjczykach i w końcu Arabach. Na szczycie La Marmara (północno-zachodnia część wyspy) znajduje się Grota Neptuna wykuta w skale, gdzie przybywa wiele wycieczek turystycznych. Sardynia posiada oryginalne elementy folklorystyczne które są prezentowane na festiwalach w Sassami, Nuoro i Cagliari.
