Poniżej zostały omówione związki chemiczne, które możemy spotkać w produktach spożywczych. Większość stosowanych nazw jest zwyczajowych. W kolejnych rubrykach tabel podzielono substancje

na pochodzenia naturalnego oraz te, które otrzymuje się w sposób sztuczny. Należy pamiętać, że wiele

z wymienionych substancji można otrzymać na obydwa sposoby.

Nawet związki otrzymane naturalnie są szkodliwe dla organizmu, a często nawet bardziej od syntetycznych.

W niektórych przypadkach podaje się rodzinę związków ze względu na podobne zastosowanie

(wynika to oczywiście z podobieństwa właściwości chemicznych).

Barwniki i pigmenty

Symbol

Nazwa

Barwa

Pochodzenie

Produkty spożywcze

E 100

kurkumina (kurkuma)

żółta

roślinne

przyprawy, koncentraty

E 101

ryboflawina, laktoflawina, witamina B2

żółto-pomarańczowa

naturalne lub syntetyczne

przyprawy

E 102

tartrazyna

cytrynowo-żółta

syntetyczne

napoje w proszku, esencje owocowe, miód sztuczny, musztarda

E 104

żółcień chinolinowa Food Yellow 13

żółta

wyroby cukiernicze

E 110

żółcień zachodzącego słońca FCF, Food Yellow 3, żółcień pomarańczowa

żółta

marmolady, żele, gumy do żucia, powłoki tabletek

E 120

Karmin, Natural Red 4

czerwona

naturalne

występują w wielu artykułach

E 122

azorubina, chromotrop FB

czerwona

syntetyczne

dżemy i marmolady wiśniowe, budynie, lody, polewy

E 123

amarant, FD&C Red No.2

czerwona

występują w wielu artykułach

E 124

Ponceau 4 R

czerwona

wędzone ryby, cukierki pudrowe

E 127

erytrozyna, Food Red 14, tetrajodofluoresceina

czerwona

syntetyczne

wiśnie koktajlowe, owoce kandyzowane

E 131

błękit patentowy FCF

niebieska

drażetki

E 132

indygotyna I

niebieska

naturalne

drażetki, występują w wielu artykułach

E 133

błękit brylantynowy FCF 1350, Food Blue 2

niebieska

występują w wielu artykułach

E 140

biophyll, chloresium, darotol, ennds, chlorofil

zielona

roślinne

występują w wielu artykułach

E 141

kompleks chlorofilu z miedzią

zielona

roślinne (poddany modyfikacji)

groszek konserwowy

E 150

karmel

brunatna

wyroby cukiernicze

E 151

czerń brylantowa, czerń PN

czarna

syntetyczne

barwienie kawioru

E 153

węgiel drzewny - pigment

czarna

syntetyczne

wyroby cukiernicze

E 160a

(alfa-,beta-)karoten, prowitamina A

żółta

naturalne

produkty tłuszczowe, np. masło

E 160b

annato, biksyna, ekstrakt

z nasion Bixa orellana L

żółta

naturalne

margaryna, oleje, sery żółte

E 160c

kapsantyna, kapsorubina

czerwona

naturalne

występują w wielu artykułach

E 160d

likopen, likopina, psi-karoten

czerwona

naturalne

występują w wielu artykułach

E 160e,f

beta-apo-8-karotenal, ester etylowy beta-apo-8-karotenalu

ciemno-czerwona

występują w wielu artykułach

E 161a

flawoksantyna

żółtawo-czerwona

naturalne

występują w wielu artykułach

E 161b

luteina

żółta

naturalne

występują w wielu artykułach

E 161c

kryptoksantyna

naturalne

występują w wielu artykułach

E 161d

rubiksantyna

czerwona

naturalne

występują w wielu artykułach

E 162

czerwień buraczana, betanina (występuje w burakach czerw.)

czerwona

naturalne

przetwory owocowe, w produktach sojowych

E 163

antocyjany (występują

w winogronach i jagodach)

czerwona o różnych odcieniach

naturalne

napoje, konserwy owocowe, słodycze

E 170

węglan wapnia - pigment

biała

pasty do zębów, służy jako środek ścierny

E 171

dwutlenek tytanu - pigment

biała

guma do żucia, drażetki, pasta do zębów

E 172

wodorotlenek żelaza - pigment

brunatna

sztuczne osłonki kiełbas

E 173

glin, aluminium (w postaci metalicznej)

metaliczna

słodycze, jako dekoracja

E 174

srebro (w postaci metalicznej)

srebrna

wyroby cukiernicze

E 175

złoto (w postaci metalicznej)

złota

np. w likierze Goldwasser

E 180

pigment rubinowy

czerwona

osłonki woskowe serów twardych

Tabela 1. Barwniki i pigmenty

Konserwanty

Symbol

Nazwa

Pochodzenie

Produkty spożywcze

E 200

kwas sorbowy

syntetyczne

sery, margaryny

E 201

sorbinian sodu

syntetyczne

sery, margaryny

E 202

sorbinian potasu

syntetyczne

sery, margaryny

E 203

sorbinian wapnia

syntetyczne

sery, margaryny

E 210

kwas benzoesowy

syntetyczne

napoje gazowane, majonezy, marynaty, konserwy owocowe

i warzywne, sałatki

E 211

benzoesan sodu

syntetyczne

E 212

benzoesan potasu

syntetyczne

E 213

benzoesan wapnia

syntetyczne

E 214,215

p-hydroksybenzoesan etylu i pochodne

syntetyczne

E 216,217

p-hydroksybenzoesan propylu i pochodne Propylparaben, Nipasol, Solbrol P

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 218,219

p-hydroksybenzoesan metylu i pochodne

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 220

dwutlenek siarki

syntetyczne

soki owocowe i koncentraty, wino, suszone owoce

E 221

siarczan(IV) sodu, siarczyn sodu

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 222

wodorosiarczan(IV) sodu (kwaśny siarczyn sodu)

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 223

pirosiarczan(IV) sodu, dwusiarczan(IV) sodu

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 224

pirosiarczan(IV) potasu, dwusiarczan(IV) potasu

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 226

siarczan(IV) wapnia (siarczyn wapnia)

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 227

wodorosiarczan(IV) wapnia (kwaśny siarczyn wapnia)

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 228

wodorosiarczan(IV) potasu (kwaśny siarczyn potasu)

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 230

1,1'-difenyl, Bifenyl, Diphenyl

syntetyczne

owoce cytrusowe (ochrona przed owadami)

E 231

o-fenylo-fenol, Dowicide

syntetyczne

owoce cytrusowe

E 232

o-fenylo-fenolan sodu

syntetyczne

owoce cytrusowe

E 233

Thiabendazol, MK-360, Omnizole, Bovizole, Eprofil, Equizole, Tecto

syntetyczne

owoce cytrusowe

E 234

niazyna (antybiotyk) -

naturalne: w wyniku działania Streptococcus lactis

sery topione

E 236

kwas mrówkowy

syntetyczne

ryby wędzone, surowe soki owocowe

E 237

mrówczan sodu

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 238

mrówczan wapnia

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 239

heksametylenotetraamina, urotropina

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 249

azotan(III) sodu (azotyn sodu)

syntetyczne

wędliny

E 250

azotan(III) potasu (azotyn potasu)

syntetyczne

wędliny

E 251

azotan sodu

syntetyczne

wędliny, sery podpuszczkowe

i topione

E 252

azotan potasu

syntetyczne

wędliny, sery podpuszczkowe i topione

E 260

kwas octowy

syntetyczne lub fermentacyjne

marynaty: śledzie, grzyby, sałatki

E 261

octan potasu

syntetyczne

marynaty: śledzie, grzyby, sałatki

E 262

octan sodu

syntetyczne

marynaty: śledzie, grzyby, sałatki

E 263

octan wapnia

syntetyczne

marynaty: śledzie, grzyby, sałatki

Tabela 2. Konserwanty

Antyoksydanty (antyutleniacze), stabilizatory substancje

Symbol

Nazwa

Dodatkowa rola

Pochodzenie

Produkty spożywcze

E 270

kwas mlekowy

konserwant

fermentacyjne

występują w wielu artykułach

E 280

kwas propinowy

konserwant

syntetyczne lub fermentacyjne

występują w wielu artykułach

E 281

propinian sodu

konserwant

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 282

propinian wapnia

konserwant

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 283

propinian potasu

konserwant

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 290

dwutlenek węgla ( tlenek węgla(IV) )

konserwant

syntetyczne

napoje, wody mineralne

E 296

kwas L-jabłkowy

konserwant

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 300

kwas L-askorbinowy, witamina C

konserwant

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 301

L-askorbinian sodu

konserwant

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 302

L-askorbinian wapnia

konserwant

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 304

palmitynian askrobylu (pochodna witaminy C)

syntetyczne

produkty tłuszczowe

E 307-309

tokoferole, witamina E i pochodne

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 310

gallusan propylu

wzmocnienie działania E 320 i 321

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 311

gallusan oktylu

wzmocnienie działania E 320 i 321

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 312

gallusan dodecylu

wzmocnienie działania E 320 i 321

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 320

BHA, butylo-hydroksy-anizol, Antracine 12, Embanox, Nipantiox 1-F

syntetyczne

biszkopty, rosoły w kostkach, orzechy, tłuszcze piekarskie

E 321

BHT, butylo-hydroksy-toluen, Impruvol

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 322

lecytyna

emulgator

naturalne (głównie z nasion soi),

występują w wielu artykułach

E 325

mleczan sodu

syntetyczne

sery, pieczywo, pasztety

E 326

mleczan potasu

syntetyczne

sery, pieczywo, pasztety

E 327

mleczan wapnia

syntetyczne

desery w proszku

E 330

kwas cytrynowy

przy produkcji cukrowniczej (jako odpad)

występują w wielu artykułach

E 331(a-c)

cytrynian sodu

przy produkcji cukrowniczej (jako odpad)

występują w wielu artykułach

E 332(a,b)

cytrynian potasu

przy produkcji cukrowniczej (jako odpad)

występują w wielu artykułach

E 333

cytrynian wapnia

przy produkcji cukrowniczej (jako odpad)

występują w wielu artykułach

E 334

kwas L-winowy

fermentacyjny

występują w wielu artykułach

E 335

winian sodu

fermentacyjny

występują w wielu artykułach

E 336

wodorowinian potasu (winian monopotasowy)

fermantacyjny

występują w wielu artykułach

E 337

winian sodowo-potasowy

fermantacyjny

sery, przetwory mięsne

E 338

kwas fosforowy

regulator kwasowości

syntetyczne

napoje

E 339a

diwodoroortofosforan sodu (ortofosforan monosodowy)

regulator kwasowości

syntetyczne

przetwory mięsne, sery

E 339b

wodoroortofosforan sodu (ortofosforan disodowy)

regulator kwasowości

syntetyczne

przetwory mięsne, sery

E 339c

ortofosforan sodu (ortofosforan trisodowy)

regulator kwasowości

syntetyczne

sery topione, występują w wielu artykułach

E 340a

diwodoroortofosforan potasu (ortofosforan monopotasowy)

regulator kwasowości

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 340b

wodoroortofosforan potasu (ortofosforan dipotasowy)

regulator kwasowości

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 340c

ortofosforan potasu (ortofosforan tripotasowy)

regulator kwasowości

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 341c

ortofosforan wapnia (ortofosforan tripotasowy)

regulator kwasowości

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 350

jabłczan sodu

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 351

jabłczan potasu

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 352

jabłczan wapnia

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 353

kwas m-winowy

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 355

kwas adypinowy

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 375

kwas nikotynowy, witamina PP

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 381

cytrynian żelazowo-amonowy

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 385

sól sodowo-wapniowa kwasy etylenodiaminatetraoctowego (EDTA)

utrwala kolory

syntetyczne

występują w wielu artykułach

Tabela 3. Antyoksydanty i stabilizatory

Zagęszczacze

Symbol

Nazwa

Pochodzenie

Produkty spożywcze

E 400

kwas alginowy

naturalne (otrzymywany z alg)

występują w wielu artykułach

E 401

alginian sodu

naturalne (otrzymywany z alg, poddany modyfikacji)

związek klarujący: soki, miody pitne, hydrolizaty białkowe (zupy w proszku), zagęszczacz: lody, desery w proszku, koncentraty napojów i ciast, śmietana UHT

E 402

alginian potasu

naturalne (otrzymywany z alg, poddany modyfikacji)

związek klarujący: soki, miody pitne, hydrolizaty białkowe (zupy w proszku), zagęszczacz: lody, desery w proszku, koncentraty napojów i ciast, śmietana UHT

E 403

alginian amonu

naturalne (otrzymywany z alg, poddany modyfikacji)

związek klarujący: soki, miody pitne, hydrolizaty białkowe (zupy w proszku), zagęszczacz: lody, desery w proszku, koncentraty napojów i ciast, śmietana UHT

E 404

alginian wapnia

naturalne (otrzymywany z alg, poddany modyfikacji)

śmietana UHT

E 405

alginian propylenowo-glikolowy

naturalne (otrzymywany z alg, poddany modyfikacji)

sosy typu dressing, majonez niskotłuszczowy

E 406

Agar, agar-agar, isinglass

naturalne (otrzymywany z alg)

galaretki (zamiast żelatyny), lody, napoje mleczne, margaryna, konserwy mięsne

E 407

Karagen

naturalne (otrzymywany z wodorostów)

jako substancja klarująca: soki, miody pitne, hydrolizaty białkowe (zupy w proszku), zagęszczacz: lody, desery w proszku, koncentraty napojów i ciast, śmietana UHT, odżywki dla dzieci

E 410

mączka chleba świętojańskiego, Carob, Carubin, Arobon

naturalne: otrzymywany z nasion Ceratonia siliqua L

jako substancja klarująca: soki, miody pitne, hydrolizaty białkowe (np. zupy sproszkowane),a jako zagęszczacz w: lodach, deserach w proszku, koncentratach napojów i ciast, śmietanach UHT

E 412

guma guar, guaran

naturalne: otrzymywany z nasion Cyamopsis tetragonolubus L

sałatki, majonezy, lody, zupy

E 413

tragant (tragakant)

naturalne

występują w wielu artykułach

E 414

guma arabska

naturalne

występują w wielu artykułach

E 415

ksantan

fermentacyjne

występują w wielu artykułach

E 420

sorbitol, syrop sorbitolowy

syntetyczne

lody, ciasta, wyroby cukiernicze trwałe, owoce kandyzowane

E 421

mannitol

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 422

glicerol, 1,2,3-propanotriol, gliceryna

syntetyczne

wyroby cukiernicze

E 432-436

estry polioksyetylenów sorbitanowych i kwasów tłuszczowych: laurynowego, oleinowego, palmitynowego, mono- i tristearynowego

Produkowane z tłuszczów roślinnych poddanych modyfikacji

występują w wielu artykułach

E 440a

pektyna

naturalne

przetwory owocowe

E 440b

pektyna amoniakalna

naturalne (poddany modyfikacji)

występują w wielu artykułach

E 450-452

fosforany i polifosforany sodu i potasu

syntetyczne

sery topione

E 460

celuloza

naturalne

występują w wielu artykułach

E 461

metyloceluloza

naturalne (poddany modyfikacji)

występują w wielu artykułach

E 464

hydroksypropylometyloceluloza

naturalne (poddany modyfikacji)

występują w wielu artykułach

E 465

metyloetyloceluloza

naturalne (poddany modyfikacji)

występują w wielu artykułach

E 466

sól sodowa karboksymetylocelulozy, CMC

naturalne (poddany modyfikacji)

wyroby cukiernicze, zupy w proszku, serki topione, lody

E 469

kazeinian sodu

naturalne (poddany modyfikacji)

napoje mleczne, lody

E 470

grupa soli sodowych, potasowych i wapniowych kwasów tłuszczowych o podobnych właściwościach

naturalne (poddany modyfikacji)

jako substancje emulgujące, występują w wielu artykułach

E 471

grupa mono- i diglicerydów kwasów tłuszczowych o zbliżonych właściwościach

naturalne (poddany modyfikacji)

jako substancje emulgujące, występują w wielu artykułach

E 472a - E 471

poddany estryfikacji kwasem octowym

naturalne (poddany modyfikacji)

jako substancje emulgujące, występują w wielu artykułach

E 472b - E 471

poddany estryfikacji kwasem mlekowym

naturalne (poddany modyfikacji)

jako substancje emulgujące, występują w wielu artykułach

E 472c - E 471

poddany estryfikacji kwasem cytrynowym

naturalne (poddany modyfikacji)

jako substancje emulgujące, występują w wielu artykułach

E 472d - E 471

poddany estryfikacji kwasem winowym

naturalne (poddany modyfikacji)

jako substancje emulgujące, występują w wielu artykułach

E 472e - E 471

poddany estryfikacji kwasem acetylo- lub diacetylowinowym

naturalne (poddany modyfikacji)

jako substancje emulgujące, występują w wielu artykułach

Tabela 4. Zagęszczacze

Związki spełniające różnorodne funkcje

Symbol

Nazwa

Rola

Pochodzenie

Produkty spożywcze

E 500a

węglan sodu, soda

regulator kwasowości

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 500b

wodorowęglan sodu, kwaśny węglan sodu, soda oczyszczona

regulator kwasowości, środek spulchniający

syntetyczne

sery, wypieki

E 501a

węglan potasu

regulator kwasowości

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 501b

wodorowęglan potasu, kwaśny węglan potasu

regulator kwasowości, środek spulchniający

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 503a

węglan amonu

regulator kwasowości, środek spulchniający

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 503b

wodorowęglan amonu, kwaśny węglan amonu

regulator kwasowości, środek spulchniający

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 504

węglan magnezu

środek spulchniający

syntetyczne

występują w wielu artykułach

E 508

chlorek potasu

konserwy, wędliny i wyroby garmażeryjne

E 536

żelazocyjanek potasu

wiązanie żelaza

syntetyczne

sól kuchenna, wino

E 575-579

glukoniany

przeciw zbrylająca

syntetyczne

sproszkowane produkty żywnościowe

E 620

kwas L-glutaminowy

wzmacniacz smaków

syntetyczne

przyprawy, koncentraty zup w proszku, konserwy mięsne

E 621

glutaminian sodu

wzmacniacz smaków

syntetyczne

przyprawy, koncentraty zup w proszku, konserwy mięsne

E 627

wodzian guanylanu sodu, guanylan sodu

wzmacniacz smaków

naturalne

przyprawy, koncentraty zup w proszku, konserwy mięsne

E 631

dwuwodzian inozynianu sodu, inozynian sodu

wzmacniacz smaków

naturalne

przyprawy, koncentraty zup w proszku, konserwy mięsne

E 635

mieszanina E 627 i E 631

wzmacniacz smaków

naturalne

przyprawy, koncentraty zup w proszku, konserwy mięsne

E 900

dimetylopolisiloksan

Przeciw działanie przywieraniu ciasta do blachy

syntetyczne

ciasta i pieczywo

E 901

wosk pszczeli

naturalne

powłoka drażetek

E 951

Aspartam, Canderel, Nutrasweet

osładzanie

syntetyczne

E 967

ksylitol, Kannit, Newtol, Torch, Xyliton, Eutrit

syntetyczne

lody, wyroby cukiernicze

Tabela 5. Związki spełniające różnorodne funkcje