Alkoholizm

Alkohol etylowy (etanol) jest jednowodorotlenowym alkoholem o wzorze C₂H₅OH. Jest to bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu, która miesza się z wodą w każdym stosunku. Destylacja wodnych roztworów alkoholu etylowego powoduje powstanie mieszaniny azeotropowej. Temperatura wrzenia etanolu wynosi 78,3°C. Etanol otrzymuje się metodami biochemicznymi (fermentacja substancji zawierających polisacharydy - kukurydza, ziarna zbóż, ziemniaki, melasa, itd..) lub syntetycznie - przez hydratację etylenu. Alkohol etylowy jest zaliczany do alkoholi pierwszorzędowych. Podstawowymi reakcjami chemicznymi, którym podlega alkohol etylowy są:

• wymiana grupy hydroksylowej na chlorowiec

C₂H₅OH + HBr ---> C₂H₅Br + H₂O

• estryfikacja z kwasami organicznymi i nieorganicznymi. Z kwasami alkohole tworzą w reakcji kondensacji związki zwane estrami. Reakcja jest reakcją odwracalną.

• wymiana atomu wodoru w grupie wodorotlenowej na atom metalu

2C₂H₅OH + 2Na ---> 2C₂H₅ONa + H₂

• eliminacja wody

CH₃-CH₂-OH ---> CH₂=CH₂ + H₂O

• utlenianie
• dehydratacja w obecności kwasów prowadząca do powstania eterów

Alkohol etylowy służy do produkcji napojów alkoholowych i mówiąc potocznie alkohol, mamy właśnie na myśli etanol.

Alkohol używany w małej ilości, nie działa szkodliwie na organizm ludzki, w pewnych wypadkach jest nawet pożądany, jako środek pobudzający czynność serca i płuc. Ponieważ alkohol przenika przez ściany żołądka i dostaje się bezpośrednio do krwioobiegu, przyspiesza przemianę węglowodanów i tłuszczów. Nadmierne spożycie alkoholu prowadzi jednak do natychmiastowych objawów zatrucia, a po wypiciu niewielkiej ilości, następuje chwilowe ożywienie, po którym szybko dochodzi do osłabienia organizmu. Alkohol znalazł zastosowanie w medycynie. Jest używany także do produkcji kwasu octowego, eteru, laku, perfum, celuloidu. Stanowi także rozpuszczalnik wielu substancji organicznych.

W przemyśle stosowany jest często alkohol metylowy (metanol - CH₃OH) o bardzo podobnych właściwościach a tańszy w produkcji. Ze względu na swe toksyczne właściwości (wielokrotnie silniejsze niż etanolu, miedzy innymi prowadzi do ślepoty) praktycznie nie stosowany poza przemysłem. Ze względu na to, że właściwości fizyczne i chemiczne alkoholu metylowego i alkoholu etylowego są bardzo podobne, bardzo często dochodzi do zatrucia metanolem.Metanol, inaczej nazywany spirytusem drzewnym, jest śmiertelną trucizną. Coraz częściej słyszy się wiadomości dotyczące trującego działania metanolu, który spowodował ślepotę lub śmierć ubogich alkoholików. W organizmie metanol rozkłada się do kwasu mrówkowego i formaldehydu. Formaldehyd jest śmiertelną neurotoksyną. Formaldehyd jest znanym czynnikiem rakotwórczym, powoduje uszkodzenia siatkówki, zakłóca replikację DNA, powoduje wady wrodzone. Picie lub wdychanie par metanolu grozi śmiercią.

Dawka śmiertelna to 30 - 200 cm³. Ślepota następuje po spożyciu 4 - 15cm³.

Metanol służy jako surowiec do produkcji formaliny, w przemyśle barwników, tworzyw sztucznych, włókien syntetycznych, w przemyśle farmaceutycznym oraz jako rozpuszczalnik farb i lakierów.

• Uzależnienie od alkoholu:

W czasach, gdy spożycie alkoholu jest tak bardzo powszechne i jednocześnie tak często zabraniane, trzeba zdawać sobie sprawę jak on działa na organizm i jakie są skutki nadmiernego spożywania tej substancji. Zespół uzależnienia od alkoholu (alkoholizm, choroba alkoholowa, uzależnienie od alkoholu, nałóg alkoholowy) to ciężka, przewlekła i postępująca choroba polegająca na fizycznym i psychicznym uzależnieniu od alkoholu. Jest to choroba, która dotyka nie tylko pijącą osobę, ale całą rodzinę uwikłaną w codzienną frustrację, tłumienie emocji, rozczarowania, kłamstwa, stresy, lęki, obawy i dramaty.

Alkoholizm jest to choroba, która przeważnie zaczyna się bez wiedzy osoby chorej. Powoduje ona nie tylko zniszczenie zdrowia osoby, która jest uzależniona, ale ma także ogromny wpływ na jego rodzinę. Może być również przyczyną przedwczesnej śmierci. Alkoholizm to okresowe spożywanie alkoholu w celu doznawania jego działania psychicznego, a czasami także w celu uniknięcia złego samopoczucia z powodu jego odstawienia. Choroba alkoholowa jest chorobą pierwotną, czyli stanowi przyczynę powstawania wielu innych, zarówno psychicznych jak i fizycznych chorób. Jest to także choroba śmiertelna. Alkoholizm nie leczony prowadzi nieuchronnie do śmierci, a przyczyną zgonu najczęściej są objawy somatyczne, na przykład marskość wątroby. Rozpoczęcie się choroby alkoholowej jest niezwykle trudne do wychwycenia, ponieważ granica pomiędzy piciem chorobowym, a piciem towarzyskim jest bardzo płynna. Każdy człowiek inaczej reaguje na alkohol, a wpływ alkoholu jest zależny od wielu różnych czynników.

Osobą, która uznała alkoholizm za chorobę, a osoby uzależnione za pacjentów był Elvin Morton Jellinek. Opublikował on w 1960 roku pracę pod tytułem "Koncepcja alkoholizmu jako choroby", w której opisał etapy choroby alkoholowej oraz sposób, w jaki dochodzi do pogłębiania się tego uzależnienia. Zaznaczył on, że choroba ta może być powstrzymana na każdym etapie rozwoju. Wyróżnił on kilka faz alkoholizmu. Faza wstępna polega na psychicznym uzależnieniu od alkoholu. Człowiek pijący zaczyna szukać sytuacji, w których spożywany jest alkohol. Stopniowo jego tolerancja na alkohol rośnie. W tej fazie alkoholizmu nie ponosi on jeszcze emocjonalnych skutków picia. Granicą pomiędzy pierwszą i drugą fazą choroby alkoholowej jest pojawienie się luk w pamięci. Druga faza, czyli faza ostrzegawcza objawia się m.in. tym, że pijący coraz częściej szuka okazji do picia, a po spożyciu jego samopoczucie ulega znacznej poprawie. Picie daję mu ukojenie i ulgę. Bardzo często człowiek w tej fazie alkoholizmu pije w ukryciu i nie pamięta co się z nim działo. Jeżeli po spożyciu niewielkiej ilości alkoholu pojawia się dalsza ochota na picie, która często odczuwana jest jako przymus fizyczny, to mamy do czynienia z kolejną fazą choroby alkoholowej - fazą krytyczną (ostrą). Pijący zupełnie traci kontrolę nad spożywaniem alkoholu i zdarza się to coraz częściej. Zwiększa się ilość spożytego alkoholu i czas picia ulega wydłużeniu. Osoba uzależniona usprawiedliwia się z picia przed sobą i otoczeniem. Poza tym spożywanie alkoholu jest coraz bardziej widoczne dla otoczenia. Czasami osoba uzależniona podejmuje krótkotrwałą abstynencję jednak powraca ona do nałogu i zaczyna się izolować od otaczającego ją świata. Ostatnia faza alkoholizmu - faza przewlekła rozpoczyna się wraz z wystąpieniem ciągów trwających kilka dni. Jest to ostatni etap choroby alkoholowej. Zdarzają się sytuacje, że chory upija się kilka razy dziennie. Przełomem jest codzienne picie alkoholu rano. Zaczynają występować objawy zespołu abstynencyjnego, takie jak osłabienie, nudności, drżenie, wymioty, zaburzenia snu, zaburzenia nastroju, bóle głowy, biegunki, kołatanie serca, jadłowstręt, leki i poty. Czasami pojawiają się objawy psychoz. Wszystkie wymienione objawy znikają po spożyciu alkoholu i to prowadzi do pewnego zamkniętego cyklu picia. W fazie przewlekłej obserwuje się również znaczne obniżenie się tolerancji na alkohol. Długo trwające opilstwo jest przyczyną zburzenia popędu płciowego, zmian charakteru, osłabienia procesów myślowych i degradacji moralnej. Alkoholik zaczyna pić alkohole nieużywane w przemyśle spożywczym.

• Wpływ alkoholu na organizm człowieka:

Choroby spowodowane nadużywaniem alkoholu występują u około 10% kobiet i 50% mężczyzn zgłaszających się do lekarza. Lekarze jednak przeważnie nie rozpoznają, że choroby te są związane z nadmiernym piciem alkoholu. Alkohol ma szkodliwy wpływ na niemal wszystkie tkanki i narządy.

Spożywanie alkoholu ma wpływ na układ nerwowy, a alkohol atakuje w pierwszej kolejności najmłodsze ewolucyjnie i najbardziej wrażliwe - ośrodki układu nerwowego. Powoduje on zaburzenie logicznego myślenia i prawidłowego osądu. Każda dawka alkoholu jest przyczyną obniżenia sprawności funkcjonowania układu nerwowego. Alkohol powoduje zmniejszoną zdolność osądu, zanik precyzyjnego myślenia i krytycyzmu. Niewielkie ilości alkoholu powodują pogorszenie słuchu, wzroku i precyzji ruchów. Szkodliwy wpływ alkoholu na układ nerwowy objawia się również w występowaniu zapalenia pozagałkowego nerwu wzrokowego. Występuje ono po zatruciu metanolem oraz po wypiciu nadmiernych ilości alkoholu etylowego. Alkohol wypłukuje bowiem witaminę A, karoten, zatruwa układ wzrokowy prowadzi do ślepoty. Ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym związane jest także występowanie drgawkowych napadów abstynencyjnych nazywanych często padaczką alkoholową.

Trujące działanie alkoholu oraz niedobór witamin (zwłaszcza z grupy B) prowadzi do wystąpienia encefalopatii Wernickiego. Encefalopatia Wernickego występuje u ok. 5 - 10% osób uzależnionych a jej objawy to: zaburzenia gałkoruchowe, oczopląs, drżenia, niezborność, niedowłady spastyczne kończyn, polineuropatia, napady drgawkowe, zaburzenia przytomności.

Alkohol ma także szkodliwy wpływ na układ krążenia. Może on powodować zaburzenia akcji serca, gwałtowne kurczenie i rozszerzanie się naczyń krwionośnych. Zaburzenia akcji serca, które są krótkotrwałe nie są groźne, jednak jeśli ten proces jest długotrwały i spowodowany stałym spożywaniem alkoholu, prowadzi do trwałego uszkodzenia. U osób uzależnionych od alkoholu występują więc różne dolegliwości naczyń krwionośnych i serca. Spożywanie alkoholu powoduje zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia i jest przyczyną uszkodzeń mózgu. powoduje to pojawienie się majaków, zaburzeń przytomności, napadów padaczkowych, niedowładów, zaburzeń wzroku i stanów zamroczenia. Skrajne przypadki mają objawy takie jak: zmiany osobowości, zanik mózgu, zmiany osobowości. Oprócz toksycznego działania alkoholu na organizm człowieka, istotny jest niedobór witamin z grupy B. Długotrwałe spożywanie alkoholu powoduje stratę apetytu, a co za tym idzie niedobór witamin grupy B oraz zaburzenia wchłaniania tych witamin w przewodzie pokarmowym.

Zaburzenia w układzie pokarmowym u osób uzależnionych od alkoholu występują bardzo często. Najczęściej spotykane w układzie pokarmowym zmiany to przewlekłe stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki przełyku i jelit oraz upośledzone wchłanianie prowadzące do powstania niedoborów pokarmowych. Alkohol powoduje również często ruch w górę, aż do przełyku soku żołądkowego, który podrażnia tkanki, a nawet powoduje nadżerki. Pojawia się wówczas zgaga oraz mogą występować krwawienia przełyku. Alkoholizm powoduje również występowanie porannych nudności, wymiotów, bólów brzucha i stanu ogólnego rozbicia. Ze względu na to, że alkohol powoduje nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego, wraz z sytuacjami stresowymi i niepełnowartościowym, nieregularnym odżywianiem może być przyczyną nieżytu żołądka oraz choroby wrzodowej.

U alkoholików zaburzony jest nie tylko sposób odżywiania, ale także przyswajanie substancji koniecznych do prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu (takich jak białka, tłuszcze, węglowodany i witaminy). Na działanie alkoholu szczególnie narażona jest wątroba. Wątroba, w której metabolizowana jest większość alkoholu, reaguje na jego nadmierną podaż kolejno: stłuszczeniem (u 90% osób pijących intensywnie), zapaleniem (u 40% lub według innych autorów u 10-15%), zwłóknieniem a w końcu marskością (15-30% lub według innych autorów u 8-10%). Stłuszczenie wątroby jest to proces w znacznym stopniu odwracalny po zaprzestaniu picia alkoholu, a polega on na nadmiernym odkładaniu się tłuszczu w komórkach wątrobowych. Objawy stłuszczenia wątroby to bóle brzucha i znaczne powiększenie wątroby. Alkoholowe zapalenie wątroby jest kolejnym etapem jej uszkodzenia a objawy i dolegliwości są bardziej nasilone niż w stłuszczeniu. Marskość wątroby jest stanem, w którym miąższ wątroby (hepatocyty) zostaje zastąpiony przez włóknistą tkankę łączną, która jest bezwartościowa z punktu widzenia funkcji wątroby a jednocześnie utrudnia przepływ krwi przez wątrobę. Objawy marskości wątroby to osłabienie, żylaki w przełyku, płyn w jamie brzusznej, obrzęki i żółtaczka. Ze względu na zmniejszoną odporność, chorzy z marskością wątroby są bardzie podatni na wszelkie infekcje. Uszkodzenie wątroby może jednak powodować o wiele poważniejsze dolegliwości. Są to na przykład spadek zawartości cukru we krwi, braku witaminy A (co w następstwie jest przyczyną kurzej ślepoty), K i C. Nadużywanie alkoholu jest przyczyną zapalenia trzustki.

Spożywanie alkoholu ma także wpływ na układ oddechowy. Alkohol zmniejsza odporność organizmu, co jest przyczyną rozwoju wirusów i bakterii, które powodują przewlekłe choroby układu pokarmowego. Alkoholicy często zapadają na gruźlicę, a zapalenia płuc przebiegają u osób nadużywających alkohol bardzo ciężko.

Najczęstszymi zaburzeniami psychicznymi u osób uzależnionych są utraty pamięci. Występują również szybkie zmęczenie pracą umysłową oraz zmniejszenie koncentracji, zmienność nastrojów oraz zwiększona drażliwość. U alkoholików spotykane są także zmiany charakterologiczne. Objawy te nie występują u wszystkich alkoholików, jednak jeśli już są to mają tendencje do nasilania się, a ich rozwój może być zatrzymany jedynie przez zaprzestanie picia.

Z nadużywaniem alkoholu wiąże się też zwiększone ryzyko zarażenia chorobami wenerycznymi i wirusem HIV (AIDS). Badania wykazują, że nadużywanie alkoholu wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem powstania zmian nowotworowych szczególnie wątroby, przełyku, części nosowej gardła, krtani i tchawicy.

Ponieważ alkohol działa szczególnie toksycznie na organizmy młode, u kobiet które piją alkohol w okresie ciąży, spotykane znacznie częściej porody niewczesne i przedwczesne oraz poronienia samoistne. Najpoważniejszym powikłaniem spożywania alkoholu podczas ciąży jest tzw. alkoholowy zespół płodowy, który charakteryzuje się niską wagą urodzeniową i złym stanem ogólnym noworodka (m.in. częste wady serca, deformacje stawów), opóźnieniem rozwoju oraz obecnością licznych wad rozwojowych (głównie twarzy i układu kostno - stawowego). Objawom tym towarzyszą różnego rodzaju zaburzenia neurologiczne a szczególnie często upośledzenie umysłowe.

Choroby spowodowane piciem alkoholu występują u ok. 50% mężczyzn i 10% kobiet zgłaszających się do lekarza. W ostatnim czasie zaobserwowano wzrost ilości kobiet nadużywających alkoholu. Ze względu na odmienność biochemiczna, spożycie tej samej ilości alkoholu przez mężczyznę i kobietę powoduje u kobiety większa koncentracje alkoholu we krwi, a tym samym wyraźniejsze objawy zatrucia. Jest to powiązane z mniejszą ilością wody, natomiast większa zawartością tłuszczu w organizmie kobiety.

Alkoholizm jest chorobą chroniczną, czyli nieuleczalną. Możliwe jest jedynie powstrzymanie jej rozwoju. Leczenie alkoholizmu polega na stosowaniu odpowiednich leków oraz udział w spotkaniach terapeutycznych. Każdy, kto żył w rodzinie, gdzie ktokolwiek nadużywał alkoholu, jest narażony na silny stres. Ponieważ uzależnienie od alkoholu jest chorobą "demokratyczną", każdy może na nią zapaść i nie ma na to wpływ ani wiek, ani płeć, ani poziom intelektualny, czy wykształcenie i uprawiany zawód. Programy zdrowienia planowane są na okres wielu miesięcy a nawet lat. Każdemu alkoholikowi konieczna jest także pomoc w powrocie do zdrowia. Podstawową formą leczenia jest psychoterapia uzależnienia, a sam proces terapeutyczny to ciężka i żmudna praca zawierająca w sobie wiele różnorodnych działań, których efektem powinny być głębokie i możliwie trwałe zmiany.