Zanieczyszczenia powietrza to wszystkie substancje w postaci gazowej, ciekłej i stałej, obecne w powietrzu atmosferycznym, które nie stanowią naturalnych składników powietrza, a także substancje stanowiące jego naturalne składniki, lecz które są w nim obecne w podwyższonych ilościach.
Zanieczyszczenia akustyczne są również zanieczyszczeniami powietrza – jest to hałas, który przede wszystkim występuje w dużych miastach.
Pod względem pochodzenia źródeł zanieczyszczeń, wyróżniamy:
- zanieczyszczenia pochodzenia naturalnego
- zanieczyszczenia, których źródłem jest działalność człowieka
Zanim nastąpił bardzo gwałtowny rozwój gospodarczy i przemysłowy, wszelkie zanieczyszczenia miały źródło naturalne. Zanieczyszczenia tworzyły się poprzez wybuchy wulkanów, procesy parowania słonej wody mórz oraz oceanów, pożary lasów oraz stepów.
Polska jest jednym z europejskich krajów o bardzo zanieczyszczonym powietrzu. Wzrost zanieczyszczenia atmosfery w Polsce następował regularnie od 1979roku. W Polsce, do zanieczyszczenia powietrza przyczynia się przede wszystkim przemysł energetyczny. Ponadto, wpływ na złą jakość polskiego powietrza mają:
- motoryzacja, która stanowi źródło zanieczyszczeń tlenkami azotu
- przemysł: chemiczny, hutniczy i materiałów budowlanych
- spryskiwanie upraw środkami ochrony roślin i nawożenie
- hałdy oraz składowiska odpadów
- zanieczyszczenia przemieszczające się do nas z zagranicy
Ogromne ilości substancji, które zanieczyszczają atmosferę, tworzą się podczas spalania paliwa kopalnego, czyli: węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej oraz gazu ziemnego. W konsekwencji, wydziela się do powietrza atmosferycznego potężna dawka gazów spalinowych: tlenku azotu, tlenku siarki, tlenku węgla i popiołów, pyłów a także sadzy. Niestety, niektóre przemysłowe procesy technologiczne emitują do powietrza duże ilości zanieczyszczeń. Przemysł chemiczny dostarcza do powietrza atmosferycznego toksyczne związki chemiczne. Emisję pyłów i niewielkich cząstek stałych do atmosfery powodują m.in. cementownie, huty oraz kopalnie. Zanieczyszczenie powietrza jest również spowodowany przez przemysł rolniczy i spożywczy. W wyniku produkcji niektórych artykułów, np. mączki rybnej, przedostają się do atmosfery odory, substancje o przykrym zapachu. Duży wpływ na stan naszego powietrza posiada również komunikacja, przede wszystkim transport kołowy. Emitowane przez samochody spaliny mają w składzie szkodliwe tlenki siarki, tlenki azotu oraz związki ołowiu.
Kwaśne deszcze stanowią bardzo poważny problem ekologiczny. Dotyczy on wszystkich państw na Ziemi. Przyczyną występowania kwaśnych opadów są zanieczyszczenia pochodzące od m.in.: pojazdów samochodowych, fabryk, gospodarstw domowych oraz elektrowni. Kwaśne deszcze mają w składzie przede wszystkim dwa kwasy: siarkowy i azotowy. Źródłem siarki jest węgiel kamienny i ropa naftowa. W trakcie ich spalania powstaje dwutlenek siarki. Pod wpływem wilgoci zawartej w chmurach, SO2 przemienia się w kwas siarkowy. Spalanie azotu z powietrza i z paliw azotowych powoduje tworzenie tlenków azotu, które podobnie jak SO2 w połączeniu z parą wodną tworzą kwas azotowy. Kwas siarkowy i azotowy nie tylko spadają na tereny, nad którymi powstały ale również są przenoszone z wiatrem na bardzo duże odległości. Opady atmosferyczne usuwają tlenki siarki i azotu z powietrza atmosferycznego. Jeśli nie ma opadów, tlenki wtórnie zanieczyszczają powietrze w postaci smogu.
Smog powodują spaliny samochodowe. Tworzy się w czasie słonecznych i bezwietrznych dni. Transport lotniczy powoduje powstawanie zanieczyszczeń w dolnych warstwach stratosfery, może też wpływać na powstawanie dziury ozonowej. W stratosferze obecna jest warstwa ozonowa, która spełnia rolę naturalnego filtra. Chroni on wszystkie żywe organizmy przed wpływem szkodliwego działania promieniowania ultrafioletowego. Do niszczenia powłoki ozonowej przyczynia się freon - związek chemiczny, obecny m.in. w dezodorantach.
Coraz szybciej rozbudowują się wielkie miasta, co negatywnie wpływa na środowisko naturalne. Wraz z rozwojem miast, tworzą się nowe osiedla, czyli kolejni ludzie produkujący olbrzymie stosy śmieci. Miejskie spalarnie spalając śmieci, emitują do atmosfery szkodliwe produkty uboczne - dioksyny. Ludzie doprowadzają do zbiorników wodnych ścieki komunalne oraz przemysłowe, zanieczyszczając w ten sposób wodę, która z kolei paruje i uwalnia toksyczne substancje do powietrza atmosferycznego. Gospodarstwa domowe stanowią poważne źródło zanieczyszczenia atmosfery. Podczas spalania węgla, którym ogrzewa się budynki mieszkalne, uwalniają się do powietrza szkodliwe związki.
Skutki zanieczyszczeń powietrza:
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na faunę i florę jest bardzo negatywny. Zanieczyszczenia nie tylko niszczą przyrodę ożywioną, ale również nieożywioną. Bardzo toksyczną substancją obecną w zanieczyszczonym powietrzu jest ołów, który jest niezdrowy dla człowieka i roślin. Szkodliwe działanie na człowieka wykazują także różne pyły, wywołujące schorzenia układu oddechowego i alergie. Roślinom, zwłaszcza lasom, bardzo szkodzi dwutlenek siarki. Powyżej 20% obszaru Polski posiada duże zanieczyszczenie atmosfery, są to tereny przede wszystkim o rozwiniętym przemyśle i duże miasta.
Ochrona powietrza:
Powstrzymanie wzrostu zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego nastąpi, jeśli człowiek podejmie odpowiednie działania.
Problem dotyczący ochrony powietrza określa ustawa z dn. 31.01.1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska.
W dzisiejszych czasach zanieczyszczenie atmosfery nie jest kwestią lokalną. Cały świat boryka się z tym problemem, dlatego państwa zawierają międzynarodowe umowy, w których określone są wytyczne co do emitowania toksycznych pyłów i gazów.
