Negatywne działanie alkoholu na organizm człowieka

Alkohol etylowy (C2H5OH, etanol), potocznie zwany po prostu alkoholem, jest bezbarwną, łatwopalną cieczą. Ma charakterystyczny zapach i piekący smak, łatwo miesza się z wodą w każdej ilości. 95% wodny roztwór etanolu nazywa się potocznie spirytusem.

Etanol jest głównym składnikiem napojów alkoholowych. Otrzymuje się go metodami biochemicznymi- w wyniku fermentacji skrobi lub cukru pod wpływem enzymów zawartych w drożdżach lub syntetycznie, przeważnie przez uwodnienie etylenu lub uwodornienie aldehydu octowego.

00032120.gif 

Alkohol etylowy ma odczyn obojętny, jest lżejszy od wody. Podczas mieszania się alkoholu z wodą obserwuje się zjawisko „kontrakcji”, czyli zjawisko zmniejszania objętości roztworu, w stosunku do objętości składników.

Alkohol zajmuje szczególne miejsce wśród substancji spożywanych przez człowieka. Wynika to z faktu, że bardzo szybko, ze względu na niewielki rozmiar cząsteczek, jest wchłaniany przez organizm, wywołując zmiany w samopoczuciu i nastroju, przez większość konsumentów odbierane jako przyjemne.



00032121.jpg
 

Strukturalny wzór

cząsteczki alkoholu etylowego

Alkohol etylowy spożywany w nadmiernych ilościach lub zbyt często może być szkodliwy dla organizmu. W zależności od spożytej dawki powoduje on ożywienie, podniecenie, zaburzenia świadomości lub głębokie uśpienie.

Alkohol po wypiciu nie zostaje w całości strawiony w żołądku, lecz przedostaje się do krwi. Tlen, który w normalnie funkcjonującym organizmie jest niezbędny w procesach przemiany materii (do utleniania tłuszczów, białek i cukrów), podczas „pobytu” alkoholu w organizmie, zużywany jest do utleniania właśnie tej substancji do kwasu octowego. Pośrednim produktem tej przemiany jest aldehyd octowy- toksyczna substancja o zapachu jabłek. To właśnie aldehyd octowy jest głównie odpowiedzialny za złe samopoczucie po spożyciu alkoholu, powodując tzw. „kaca” gdyż jest on bardziej toksyczny niż sam etanol.



00032122.jpg
 

  Jeszcze bardziej toksyczny jest alkohol metylowy (CH3OH, metanol). Wypicie go nawet w ilości 15 cm3 może spowodować silne zatrucie i trwałą utratę wzroku, a w większych ilościach śmierć. Oba alkohole mają prawie identyczny wygląd, zapach i smak, co powoduje nieraz tragiczne w skutkach pomyłki.

Alkohol metylowy, zwany też metanolem, karbinolem lub spirytusem drzewnym jest to silnie trująca, bezbarwna substancja pochodzenia organicznego o charakterystycznym, piekącym smaku.

Na skalę przemysłową alkohol metylowy otrzymuje się poprzez suchą destylację drewna. Alkohol metylowy jest łatwolotną cieczą, wrzącą w temperaturze 64 stopni Celsjusza. Z wodą miesza się w każdym stosunku, przy czym w rozpuszczeniu w wodzie towarzyszy zmniejszenie objętości mieszaniny i podwyższenie jej temperatury. Używany jest jako rozpuszczalnik żywic i lakierów, jak również do produkcji formaldehydu i barwników.

00032123.jpg

Strukturalny wzór

cząsteczki alkoholu etylowego

Jak powszechnie wiadomo, alkohol oprócz krótkotrwałych, zgubnych efektów swojego działania, spożywany w dużych ilościach i przez dłuższy czas, wywołuje niebezpieczne uzależnienie- alkoholizm.

Alkoholizm to uzależnienie od alkoholu w postaci piwa, wina lub wódki, przynoszące poważne konsekwencje szczególnie dla młodego, rozwijającego się organizmu. Jednorazowe spożycie dużej ilości alkoholu może spowodować ostre zapalenie błony śluzowej żołądka lub zapalenie trzustki. Długotrwałe nadużywanie alkoholu może powodować uszkodzenie i osłabienie mięśnia sercowego, choroby nerek, marskość wątroby. Może zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów: krtani, przełyku, żołądka i trzustki. Przewlekły alkoholizm może powodować trwałe uszkodzenia mózgu, a także płodu u kobiet w ciąży. Może również wywołać impotencję (zaburzenia czynności rozrodczych) u mężczyzn.

Alkoholizm przewlekły to potencjalnie śmiertelna choroba, która charakteryzuje się coraz większym, nieopanowanym pragnieniem picia oraz zupełną utratą kontroli nad piciem alkoholu.



00032124.jpg
 

Mechanizm uzależnienia jest następujący: przemiana metaboliczna fenyloalaniny- jednego z kluczowych aminokwasów (wchodzących w skład białek) prowadzi do kwasu 3,4-dihydroksyfenylooctowego- końcowego produktu. Owa ścieżka metaboliczna zawiera trzy produkty pośrednie. Aldehyd octowy ( powstały z utlenienia alkoholu) blokuje przemianę ostatniego produktu pośredniego do produktu końcowego ( kwasu 3,4-dihydroksyfenylooctowego). Wskutek tej blokady następuje spiętrzenie w komórce substancji pośrednich szlaku katabolizmu fenyloalaniny. Niestety, owe substancje mają tendencje do reagowania ze sobą z utworzeniem substancji zwanych aporfinami. Aporfiny bardzo przypominają swoją budową i działaniem morfinę- silnie uzależniający narkotyk. Tak więc spożywanie alkoholu prowadzi do produkcji w organizmie narkotyku i to on odpowiada za działanie uzależniające. Można więc powiedzieć, że alkoholizm to pośrednia forma narkomanii.



00032125.jpg
 

Uzależnienie od alkoholu jest chorobą, która zaczyna się i rozwija podstępnie, bez świadomości zainteresowanej osoby.

Objawy tej choroby to przede wszystkim takie zjawiska jak:

  • Zmiana tolerancji na alkohol
  • Podwyższenie tolerancji ujawnia się, gdy wypicie tej samej ilości co kiedyś powoduje słabsze niż poprzednio efekty - żeby uzyskać ten sam efekt co poprzednio trzeba wypijać więcej niż kiedyś. Obniżenie tolerancji ujawnia się, gdy przy dawkach alkoholu mniejszych niż poprzednio pojawiają się podobne efekty nietrzeźwości.
  • Objawy abstynencyjne
  • Gdy człowiek przerywa dłuższe picie lub zmniejsza ilość wypijanego trunku pojawiają się bardzo przykre objawy - niepokój i drażliwość, dreszcze i drżenie kończyn, skurcze mięśniowe, poty, nudności, a nawet zaburzenia świadomości i majaczenia. Osoba uzależniona stara się szybko usunąć te cierpienia przy pomocy alkoholu.
  • Subiektywne poczucie łaknienia alkoholu
  • W miarę upływu czasu bez alkoholu pojawiają się nieprzyjemne doznania podobne do głodu i wewnętrznego przymusu wypicia, połączonego z poczuciem paniki i obawą, że się nie wytrzyma długo bez alkoholu.
  • Koncentracja życia wokół picia
  • Obecność alkoholu w życiu codziennym staje się czymś bardzo ważnym, dużo uwagi i zabiegów jest skoncentrowanych wokół okazji do wypicia i dostępności alkoholu.
  • Utrata kontroli nad piciem
  • Po wypiciu pierwszej porcji alkoholu ujawnia się niemożność skutecznego decydowania o ilości wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia.
  • Zaburzenia pamięci i świadomości
  • Po wypiciu pojawiają się „dziury pamięciowe”, całe fragmenty wydarzeń znikają z pamięci, mimo próby obrony pozorów rozumności i ciągłości postępowania coraz więcej rzeczy dzieje się poza świadomością osoby uzależnionej
  • Nawroty picia po próbach utrzymywania okresowej abstynencji
  • Od czasu do czasu człowiek dostrzega, że picie wymyka się spod jego kontroli i próbuje udowodnić sobie i innym, że potrafi nad tym zapanować, jednak próby te przynoszą niepowodzenie.

Wyróżniamy cztery fazy choroby alkoholowej

  1. Faza wstępna (od kilku miesięcy do kilku lat)
    • po wypiciu kieliszka pijący czuje się bezpieczniej, alkohol przynosi odprężenie, ułatwia kontakty, nikną napięcia i stresy;
    • wszystkie problemy zaczyna rozwiązywać za pomocą alkoholu;
    • wzrasta tolerancja alkoholowa, aby uzyskać przyjemny nastrój, pijący musi wypić więcej niż poprzednio.
  1. Faza ostrzegawcza (od pół roku do kilku lat)
    • występują luki pamięciowe, okresowe zaniki pamięci;
    • u pijanego (wielekroć) nie obserwuje się typowych objawów upicia się, prowadzi normalną rozmowę, czego na drugi dzień nie pamięta;
    • pije łapczywie, poza "kolejką", zachłannie, jak człowiek gaszący pragnienie, zaczyna pić ukradkiem;
    • zaczyna się w nim budzić poczucie winy;
    • unika rozmów na ten temat.
  1. Faza krytyczna
    • traci kontrolę nad raz rozpoczętym piciem;
    • jeżeli już zaczął pić, pije do głębokiego upojenia alkoholowego;
    • jest jeszcze w stanie podjąć decyzję: pić czy nie pić;
    • pogłębia się w nim poczucie winy, niezadowolenia z siebie, które kompensuje agresywnością wobec innych;
    • zaczyna pić od rana (picie poranne).
  1. Faza przewlekła
    • początkiem jej jest przejście do picia ciągłego;
    • alkoholik stara się podtrzymywać stan upojenia - stale jest pijany;
    • następuje wyraźne obniżenie tolerancji na alkohol, do upicia się wystarczy niewielka ilość alkoholu;
    • pojawiają się zaburzenia psychiczne, od nieokreślonych stanów lękowych, aż do psychoz alkoholowych włącznie.

W zespole uzależnienia alkoholowego ujawniają się powikłania:

  • internistyczne (np. choroba jelita cienkiego, uszkodzenia wątroby, choroby dróg oddechowych);
  • dermatologiczne (np. charakterystyczne przebarwienia skóry, zmiany w naczyniach skórnych, przewlekłe zapalenie spojówek); a przede wszystkim:
  • neurologiczne i psychiatryczne (np.. uszkodzenie nerwów obwodowych, encefalopatia alkoholowa, padaczka alkoholowa, otępienie alkoholowe, majaczenie drżenne (delirium tremens), halucynoza alkoholowa (omamy, psychoza Korsakowa, obłęd alkoholowy, alkoholowy zanik móżdżku).

Rozwój zatrucia alkoholowego w zależności od poziomu alkoholu we krwi:

  • 0,3 - 0,5 promila upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, nieznaczne zaburzenia równowagi oraz euforia i obniżenie krytycyzmu;
  • 0,5 - 0,7 promila zaburzenia sprawności ruchowej (niezauważalne osłabienie refleksu), nadmierna pobudliwość i gadatliwość, a także obniżenie samokontroli oraz błędna ocena własnych możliwości, które prowadzą do fałszywej oceny sytuacji;
  • 0,7 - 2,0 promila zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, obniżenie progu bólu, pogłębiający się w miarę narastania intoksykacji alkoholowej spadek sprawności intelektualnej tj. błędy w logicznym rozumowaniu, wadliwe wyciąganie wniosków itp., agresywność, pobudzenie seksualne, obniżona tolerancja na innych, wzrost ciśnienia krwi oraz przyspieszona akcja serca;
  • 2,0 - 3,0 promile zaburzenie mowy (bełkotanie), wyraźne spowolnienie i zaburzenie równowagi (chód na szerokiej podstawie, chwianie i przewracanie się), wzmożona senność, znacznie obniżona zdolność do kontroli własnych zachowań;
  • 3,0 - 4,0 promile spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, zanik odruchów fizjologicznych oraz głębokie zaburzenie świadomości , a w konsekwencji śpiączka;
  • powyżej 4,0 promili głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka naczyniowo- ruchowego i oddechowego, porażenie tychże ośrodków przez alkohol. STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA!!!

Przedstawione powyżej reakcje organizmu na alkohol są zależne od fizycznego oraz psychicznego stanu zdrowia osoby pijącej, rodzaju alkoholu, szybkości picia itp.

Alkohol przyspiesza bicie serca, zmienia ciśnienie krwi. Jest silnym obciążeniem dla wątroby, bez działania której nie mógłby zostać strawiony i wydalony z organizmu. Jednak rozkładając alkohol na nietrujące substancje, wątroba sama ulega zatruciu, co u osób nadużywających systematycznie alkoholu prowadzi często do choroby zwanej marskością wątroby. Alkohol zakłóca funkcjonowanie komórek nerwowych i mózgu, powoduje zaburzenie pamięci, utrudnia przypomnienie sobie czegoś i zapamiętywanie nowych informacji, wywołuje zakłócenie równowagi, osłabia refleks, uniemożliwia koncentrację, utrudnia podejmowanie decyzji. Zakłóca działanie zmysłów tj. wzroku, słuchu, powonienia, smaku i dotyku, może nawet wywołać halucynacje.

Wątroba

  • alkoholowa marskość wątroby, szczególne powikłania infekcją żółtaczki zakaźnej, jest nierzadko podłożem rozwoju raka wątroby.

Przewód pokarmowy

  • alkohol szczególnie spożywany przewlekle drażni śluzówkę i może być przyczyną stanów zapalnych przełyku. Alkoholowa marskość wątroby może powodować wystąpienie żylaków przełyku z nierzadkim krwawieniem mogącym prowadzić do zgonu.

Zaburzenia wchłaniania i niedobory pokarmowe

  • największe niedobory witaminowe spowodowane alkoholem dotyczą wit. B1, kwasu foliowego, witaminy A, niejasne jest czy dotyczy to także wit. B6. U osób uzależnionych obserwuje się często hypokaliemię, majaczenie alkoholowe nierzadko poprzedzone jest hypomagnezemią, poziom jonów cynku jest dość często obniżony. W cięższych przypadkach uzależnienia obserwuje się zaburzenia metabolizmu białek, węglowodanów, (osłabienie glikogenazy), lipidów i gospodarki wodnej i mineralnej (m.in. osteoporoza).

Układ krążenia

  • zmienia metabolizm w mięśniu sercowym i może być przyczyną powstawania niedoborów zw. energetycznych oraz występowania substancji toksycznych dla struktur wewnątrzkomórkowych (mitochondria). Alkohol jest substancją silnie wpływającą na mechanizmy regulujące ciśnienie krwi.

Układ endokrynny

  • podwyższony poziom kortyzolu;
  • rozchwianie osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej;
  • obniżenie poziomu trójjodotyroniny;
  • obniżenie poziomu testosteronu u mężczyzn;
  • zaburzenie miesiączkowania, cykle bezowulacyjne, przyspieszenie menopauzy u kobiet.

Układ odpornościowy

  • osoby przewlekle pijące alkohol mają mniejszą odporność na infekcje zarówno bakteryjne jak i wirusowe. Alkohol powoduje nieadekwatnie słabą reakcje produkowania granulocytów wielojądrzastych w wypadku infekcji, a na dodatek granulocyty te są mało ruchliwe i mało skuteczne w walce z infekcją. Także odporność komórkowo jest zmniejszona, czego pośrednim dowodem może być relatywnie częste występowanie u alkoholików gruźlicy i nowotworów o etiologii wirusowej.

Alkohol a nowotwory

Brak jest dowodów na karcinogenne działanie alkoholu, ale dość powszechnie przyjmuje się, że może on być kokarcynogenem tzn. może wzmacniać działanie prawdziwego karcynogenu. Najczęściej czynnik alkoholowy jest wymieniany przy raku przełyku, przewlekłym zanikowym nieżycie żołądka, który jest podłożem do raka żołądka, raka prostaty, raka sutka, raka wątroby.

Wpływ alkoholu na płód

Ostatnio znaczną uwagę poświęca się alkoholowemu zespołowi płodowemu (FAS). To zespół objawów występujących u płodu, a potem u noworodka, a którego objawy utrzymują się w dzieciństwie, życiu dorosłym, spowodowany działaniem tetragennym alkoholu, a także jego działaniem "teratogennym neurobehawioralnym".

Na rozpoznanie FAS składają się :

  1. Upośledzenie wzrostu przed- i pourodzeniowe z obniżoną wagą ciała i/ lub zmniejszonym obwodem głowy.
  2. Zaburzenie w stanie neurologicznym, opóźniony rozwój psychomotoryczny, zaburzenie zachowania, obniżony intelekt.
  3. Co najmniej dwa z objawów w obrębie twarzoczaszki: mała głowa, małoocze, wąskie szpary powiekowe, niewykształcona rynienka wargi dolnej, krótki nos, cieńsza warga górna, spłaszczenie twarzy.
  4. Ekspozycja na alkohol w okresie prenatalnym. Objawom tym towarzyszy szereg innych objawów somatycznych i neurobehawioralnych, w tym często poważne wady wrodzone.
  5. Alkohol jest jednym z bardziej istotnych czynników w zakażeniach przenoszonych drogą płciową.

Układ nerwowy

Alkohol jest silną toksyną dla ośrodkowego oraz obwodowego układu nerwowego. Silne działanie neurotoksyczne mają produkty kondensacji metabolitów alkoholu z metabolitami dopaminy. Alkohol przyczynia się także do zwiększonej urazowości czaszki i mózgu oraz do częstszego występowania krwawień domózgowych (krwiaki podtwardówkowe, krwotoki podpajęczne, udary). Podstawowym zadaniem psychologicznym alkoholików jest obrona relacji z alkoholem, zaś podstawowym mechanizmem obronnym zaprzeczenie chorobie.

Alkohol wywołuje także problemy społeczne. Wywołuje on agresję, jest przyczyną kradzieży, napadów, pobić, a nawet morderstw i także wielu wypadków drogowych. Powoduje zmianę osobowości człowieka, co często prowadzi do rozbicia rodziny, utraty pracy i ogólnej degradacji społecznej.

Bibliografia:

  • „WIEM 2006”- multimedialna encyklopedia;
  • „Biologia 2”, wydawnictwo OPERON- rozszerzony podręcznik do biologii dla liceum;
  • „Nie dla alkoholu!”- prezentacja Power Point autorstwa Alicji Kołodziejczyk;
  • www.uzaleznienia.yoyo.pl/alkoholizm;
  • www.naukowy.pl/farmakologia- artykuł pt. „Wpływ alkoholu etylowego na organizm człowieka”