WPŁYWNE DZIAŁANIE ALKOHOLU NA ORGAZINM CZŁOWIEKA

Nadużywanie alkoholu jest przyczyna wielu chorób, na które uskarża się 50% mężczyzn oraz 10% kobiet będących pod opieką lekarską. Jednak większość specjalistów nie rozpoznaje choroby alkoholowej,

a zwłaszcza u kobiet.

Nałóg alkoholowy powoduje zaburzenia:

• układu nerwowego
• żołądka
• wątroby
• trzustki
• układu krążenia
• mózgu
• funkcji seksualnych

Powody

Najpopularniejszymi napojami alkoholowymi w Polsce są wino, piwo i wódka.

• piwo wytwarzane jest ze słodu jęczmiennego a także chmielowego, jako mocne zwiera ponad 4,5% alkoholu, a słabe - do 2,5%. Po ten trunek sięgają młodzi ludzie i często jest to początek uzależnienia
• wina gronowe wytwarzane z winogron w wyniku fermentacji zawierają zazwyczaj 12% alkoholu
• wódki wytwarzane są ze spirytusu poprzez jego rozcieńczenie i zawierają 40% alkoholu, Polacy najczęściej wybierają ten rodzaj alkoholu

W Polsce szacuje się, że 2-3 miliony ludzi nadużywa alkoholu.

Osoby narażone na uzależnienie to te które:

• zbyt wcześnie miały kontakt z alkoholem (powyżej 80% dzieci szkół podstawowych próbowało alkoholu)
• zły przykład najbliższego otoczenia: sąsiedztwa czy rodziców
• złe przystosowanie społeczne
• nie posiadające celów w życiu oraz ludzi, którym zabrakło motywacji bądź środków do ich realizacji tych którzy nie potrafią bądź nie mogą ich zrealizować
• nie mają wiedzy na temat szkodliwości pici alkoholu

Pije się również gdy następuje:

• zwiększenie ilości wolnego czasu, brak obowiązków
• pogarszanie się relacji z rodzicami, sąsiadami lub przyjaciółmi
• wzmaganie się kłopotów
• brak stabilizacji
• zwiększanie ilości oraz dostępności alkoholu na rynku
• bezrobocie i stresy
• bierność zawodowa, sportowa, społeczna

Jest wiele czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, które wpływają na to, iż człowiek sięgnie po kieliszek. Nigdy nie wiadomo, kiedy jest już się uzależnionym, dlatego należy dążyć do unikania czy ograniczenia.

Układ nerwowy

Ten układ jako pierwszy ulega uszkodzeniu podczas przebiegu choroby alkoholowej, spowodowanej przez etanol oraz jego metabolity. Ponadto układ ten ulega wyniszczeniu spowodowanym niedoborem witamin: przede wszystkim witamin z grupy B - biotyny, tiaminy, pirydoksyny i kwasu pantotenowego.

Najgroźniejszymi skutkami neurotoksyczności alkoholu oraz jego metabolitów jest zapalenie wielonerwowe (polineuropatia). Powodem są zmiany struktury i czynności naczyń obwodowych wywołanych przez sam etanol i jego biochemiczne pochodne. Alkoholik odczuwa zaburzenia czucia w kończynach (parestezje, osłabienie), nerwobóle oraz bolesne uciskanie nerwów, osłabienie bądź brak odruchów ścięgnistych czy bóle mięśniowe, prowadzące nawet do niedowładów czy porażeń. Do najczęstszych porażeń należą: porażenia nerwu promieniowego, czyli "ręka opadająca" (nieprawidłowy ruchu wyprostnego w nadgarstku i stawach śródręczno - palcowych) i nerwu strzałkowego wspólnego, co jest spowodowane osłabieniem zgięcia stopy grzbietowego, niemożnością nawracania stopy a także osłabieniem zginania oraz prostowania palców, wówczas następuje opadnięcie stopy, a brzeg wewnętrzny znajduje się niżej od wewnętrznego, co objawia się końsko - szpotawym ustawieniem stopy.

Często także następuje osłabienie siły mięśni i ich zanik, czemu towarzyszy uczucie nóg "jak gdyby z waty". Nie tylko mięśnie poprzecznie prążkowane ulęgają zanikowi, ale również gładkie upośledzając działanie jelit czy macicy.

Pacjenci, nadużywający alkoholu poddawani są badaniu elektromiograficznemu, które obrazuje szybkość przewodzenia bodźców.

Ta przewlekła choroba działa także toksycznie na pozagałkową część nerwu wzrokowego (choroba nazywana jest toksyczną neuropatią wzrokową, powodującą liczne zaburzenia widzenia: np. ograniczenie pola widzenia,

w konsekwencji może nastąpić zanik nerwu wzrokowego, a nawet ślepota) oraz wywołuje retinopatię siatkówkowo - naczyniówkową. Zdrowy człowiek traci mniej więcej 100 000 neuronów w ciągu dnia po skończeniu 35 lat, mając ich ok. 100 bilionów oraz 1 trylion komórek glejowych w całym układzie nerwowym, a wyobraźmy sobie ile więcej musi tracić tych nieodnawialnych komórek alkoholik? Dlatego mówimy o "dziurach w pamięci". U 50 - 90% przypadków następuje zwiększenie układu komorowego i zaniki korowe szczególnie

w rejonach skroniowych oraz czołowych. Z zanikiem korowo - podkorowym (wykrytych u 67,9% badanych) jest najczęściej związana psychoza (zespół) Korsakowa. Pocieszający jest fakt, że objawy te zanikają po zaprzestaniu spożycia napojów alkoholowych.

Czynnikami, które maja wpływ na uszkodzenie są także: urazy, skoki ciśnienia krwi, nieregularność przepływu krwi do mózgu, okresy bezdechu przy silnym zatruciu, niedostatki żywieniowe.

Często występują także drgawkowe napady abstynenckie nazywane inaczej padaczką alkoholową. Uszkodzenie mózgu na wskutek długotrwałego używania alkoholu prowadzi do encefalopatii Wernickego (Zespół Wernickego - Korsakowa), otępienia, a także upośledzenie nieamnestyczne funkcji poznawczych oraz pamięci.

Objawy Encefalopatii Wernickego to: oczopląs, zaburzenia gałkoruchowe, niezborność, drżenia, spastyczne niedowłady kończyn, napady drgawkowe, polineuropatia czy zaburzenia przytomności. Ten stan chorobowy wzmaga brak witamin, a głównie z gr. B1. Ten rodzaj schorzenia wywołują długotrwałe zmiany krwotoczno - zwyrodnieniowo - zapalne (dochodzi nawet do paraliżu mięśni okoruchowych, często niezborności, w skrajnych przypadkach do zaburzeń świadomości) oraz zapalenie wielonerwowe (prowadzące do ruchów mimowolnych czy też spastycznego niedowładu kończyn). Uzależnieni w 5 - 10% zapadają na encefalopatię Wernickego. Gdy oprócz opisanych objawów pojawia się zmiany w układzie limbicznym pojawia się wówczas psychoza Korsakowa.

Może również dojść do innych encefalopatii: Marchiafava - Bignami (zwyrodnienie pierwotne ciała modzelowatego), Morela (zanik blaszkowy kory) lub też Victora i Mancalla (mielinoza centralna mostu) oraz Joliffe'a (pelagra alkoholowa).

Uszkodzenie nerwu błędnego, będącego częścią autonomicznego układu nerwowego wywołuje porażenie podniebienia miękkiego, gardła i krtani.

Układ pokarmowy

Nałogowi alkoholicy uskarżają się najczęściej na następujące niedomagania ze strony układu pokarmowego: chroniczne zapalne stany błon śluzowych w jamie ustnej, żołądka, przełyku i dwunastnicy, upośledzenie perystaltyki przełyku oraz jelit, a także zaburzenia wchłaniania (wywołujące niedobory żywieniowe). Ponadto, w zapalnych stanach występują wybroczyny, nadżerki i krwawienia wywoływane uszkodzeniami błony śluzowej. Z powodu osłabienia zwieracza przełyku przez etanol u chorego występują takie dolegliwości jak: refluks żołądkowo - przełykowy, pęknięcia urazowe przełyku, przełyk Barretta czy zespół Mallory'ego - Weissa.

Wątroba

Narząd ten uczestniczy w neutralizowaniu trującego działania alkoholu. W wyniku nadmiaru tej substancji wątroba nie nadąża z neutralizacją. Jej reakcje mogą być różnorakie: u 90% ludzi pijących intensywnie - stłuszczenie, u 40% - zapalenie, zwłóknieniem, a u 15-30% - marskość. Stłuszczenie wątroby jest spowodowane nadmiernym odkładaniem się lipidów w hepatocytach i jest to proces odwracalny

po rezygnacji z picia. Dolegliwość ta objawia się bólami w rejonie prawego podżebrza oraz widocznym powiększeniem wątroby. Cięższym uszkodzeniem jest zapalenie wątroby. Kolejnym etapem degradacji wątroby jest jej zwłóknienie, które następnie przechodzi w marskość. W schorzeniu tym następuje wytworzenie włóknistej tkanki łącznej w miejsce hepatocytów (komórek wątroby) utrudniając obieg krwi w wątrobie.

Objawy świadczące o tym schorzeniu to: osłabienie ogólne, chudnięcie, obrzęki, występowanie płynu w jamie brzusznej, żółtaczka i żylaki przełyku, powodujące często silne krwotoki.

Według statystyk ryzyko zmian patologicznych w wątrobie zwiększa się przy dziennym wypijaniu 60-80 g alkoholu w przpadku mężczyzn, a ponad 20 g - kobiet. U ok. 20-30% ludzi pijących codziennie więcej niż

3 porcje standardowe alkoholu (z czego 1 porcja stanowi 10 g etanolu) można zauważyć wzrost poziomu GGT. Wartość ta, po zaprzestaniu spożywania alkoholu zazwyczaj wraca do normalnego poziomu (standardowo wynosi 8-54 IU/L) w ciągu 3 miesięcy.

Marskość wątroby wywołuje u 75% przypadków raka. Wyjaśnienie okoliczności zachorowania na marskość wątroby przypisuje się oddziaływaniu etanolu na funkcje błony komórkowej oraz metabolizm tłuszczów

i niedobór pokarmowy. Aldehyd octowy, jako produkt metaboliczny tworzony przez dehydrogenazę alkoholową - ADH, jest 30 razy toksyczniejszy od etanolu. Przeszczepy wątroby u alkoholików wiążą się często

z odstawieniem alkoholu (bo jedynie 10% wraca do nałogu), a powodzenie operacji jest identyczne jak

w przypadku osób nie nadużywających alkoholu. Zarówno przed jak i po operacji pacjent musi powstrzymać się od spożywania trunków.

Trzustka

U 65% pacjentów, którzy cierpią na ostre i chroniczne zapalenie trzustki, a także związane z tym ubytki tkanki gruczołowej, występują w wyniku długo trwałego spożywania alkoholu. Powoduje on zagęszczenie

oraz wytrącanie się substancji białkowych ("korków" białkowych, czopów) w kanalikach trzustki. Zaczopowane kanaliki powodują nie tyko stany zapalne, ale także "autotrawienie się" trzustki. Może się również zdarzyć, że stan zapalny tego organu wywołuje skurcz dwunastnicy i przewodu trzustkowego, co tamuje swobodny przepływ trzustkowych trawiennych enzymów do dwunastnicy. Stan zapalny trzustki może utworzyć się powstać na wskutek powikłań: przebytego zapalenia żołądka oraz dwunastnicy lub przedostawania się treści dwunastnicy do trzustki. Prowadzi ono również do cukrzycy, bo zniszczeniu ulegają wysepki Langerhansa produkujące insulinę (reguluje metabolizm cukrów).

Zapalenie trzustki w przypadku 5% chorych kończy się zgonem, a 10 - 20 % stanowią alkoholicy.

Układ krążenia

Małe ilości alkoholu, w postaci lampki czerwonego wina, wpływają pozytywnie na układ krążenia działając przeciwmiażdżycowo. Natomiast nadużywanie jest przyczyną licznych schorzeń układu sercowo - naczyniowego jak nadciśnienie, arytmie, kardiomiopatie oraz udary mózgowe.

• Nadciśnienie

Nadciśnienie tętnicze występuje u 10 - 30% mężczyzn używających alkoholu. Przyczyną tego schorzenia

jest występowanie zespołu abstynenckiego, związanego z obniżeniem się stężenia etanolu we krwi. Mechanizm powstawania nadciśnienia nie jest dobrze poznany. Jak dowodzą badania choroba ta pogłębia się ze zwiększonym spożyciem alkoholu, a zaprzestanie picia może częściowo przywrócić bardziej prawidłowe ciśnienie krwi. Nadciśnienie tętnicze jest kardynalnym czynnikiem ryzyka krwotoku mózgu, udaru

i zawału serca. Choroba ta może doprowadzić nawet do śmierci przy dużym i ciągłym piciu alkoholu.

• Kardiomiopatia

Kardiomiopatia alkoholowa jest związana z osłabieniem kurczliwości serca. Prowadzi to do nieprawidłowości

w funkcjonowaniu serca oraz do niewydolności krążenia poprzez powstawanie zmian zwyrodnieniowych, osłabienie siły skurczów włókien mięśnia sercowego, stłuszczeń i powiększenia serca. Podobnie jak

w przypadku nadciśnienia, mechanizm powstawania kardiomiopatii jest nieznany. Najprawdopodobniej

na chorobę tą mają wpływ niedostateczna absorpcja jonów Ca²⁺, peroksydacja lipidów oraz jej produkty

w postaci wolnych rodników oraz tworzenie aldehydu octowego. Wśród wszystkich chorych alkoholicy stanowią 20-30% przypadków. Niespełna połowa osób chorych na kardiomiopatię o nieznanej przyczynie stanowią osoby uzależnione. Po zaniechaniu picia symptomy cofnęły się u 30% pacjentów.

• Zaburzenia rytmu serca

Częste picie alkoholu oraz ostre zatrucie tą substancją mogą wywoływać niemiarowość albo zaburzenia rytmu pracy serca. U osób takich obserwuje się przedsionkowe zaburzenia rytmu, do których zalicza się: migotanie,

ok. 15-20% migotań idiomatycznych, oraz trzepotanie przedsionków. Niespodziewane zgony ludzi uzależnionych od alkoholu są właśnie wynikiem takich zaburzeń. Alkohol zaburza prawidłowe działanie węzła zatokowo - przedsionkowego, który wydłuża czas przewodzenia impulsów albo powoduje częstoskurcze.

• Choroba wieńcowa

Faktem jest, że po wypiciu alkoholu można odnieść takie wrażenie, ale "sercowcy" odczuwają jedynie działanie uspokajające i znieczulające tej substancji. Wiadomo, że rozszerza on naczynia krwionośne, ale paradoksalnie naczynia wieńcowe, które odżywiają (dotleniają) mięsień sercowy nie ulegają rozszerzeniu. Tak więc serce pozostaje nadal niedotlenione. Napoje alkoholowe i ich metabolity wywołują niebezpieczne "skoki" ciśnienia tętniczego krwi, a przy dłuższym jego używaniu uszkodzenie ścianek naczyń krwionośnych i wystąpienie zmian zwyrodnieniowych serca.

Jak badania dowodzą niewielkie ilości alkoholu, a zwłaszcza czerwonego wina mają działanie przeciwmiażdżycowe poprzez wpływ na gospodarkę tłuszczową. Niemniej jednak nie wiadomo jaki jest wpływ długotrwałego picia alkoholu w małych ilościach. Ponadto osoby mniej odporne na działanie etanolu mogą przy okazji dobroczynnego wpływu spowodować uszkodzenie: układu nerwowego, wątroby czy trzustki.

Należy pamiętać, że picie nawet w umiarkowanych ilościach może prowadzić do uzależnienia,

a wychodzenie z choroby jest bardzo trudne.

• Zaburzenia hematologiczne

Alkohol działa bezpośrednio na elementy morfotyczne krwi oraz ich rozwój. Zmniejszenie stężenia kwasu foliowego i hamowanie biosyntezy DNA, związanych z piciem alkoholu, wpływa w sposób zasadniczy na erytrocyty (krwinki czerwone). W szpiku kostnym następują zmiany morfologiczne prowadzące do upośledzenia funkcjonowania układu krwiotwórczego. Etanol ma także działanie toksyczne na megakariocyty a także

na degradację trombocytów w śledzionie. Ilość płytek krwi szybko (nawet po paru dniach) powraca do normy

po zaprzestaniu spożywania nadmiernej ilości alkoholu.

• Choroby naczyń mózgowych

Schorzenia naczyń mózgowych prowadzą do powstania m.in. udarów. Są one wynikiem nieprawidłowego krążenia lub wylew krwi poza obręb naczynia. Wzrost ryzyka wystąpienia udaru oraz krwotoku wywoływany jest hamującym działaniem alkoholu na funkcjonowanie płytek krwi, podwyższoną skłonnością do kurczu naczyń i zwiększeniem ciśnienia krwi.

• Upośledzenie funkcji seksualnych

Alkohol oraz inne używki osłabiają wydolność seksualną. Jest prawdą, że w aspekcie społeczno - moralnym pozwalają "przełamać barierę wstydu" zwiększając popęd płciowy.

U mężczyzn, nie tylko regularne picie alkoholu, ale również sporadyczne może doprowadzić do impotencji. Wzrost stężenia etanolu we krwi wywołuje zaburzenia wzwodu, inhibicję ejakulacji oraz ogólne osłabienie orgazmu. Do 50% alkoholików jest zagrożonych trwałą impotencją, a u wielu występuje atrofia jąder, a także obniżenie płodności. Powodem tego typu schorzeń są, najprawdopodobniej, działanie toksyczne alkoholu

na komórki Leydiga i upośledzenie czynności podwzgórza. Możliwe, że etanol powoduje obniżenie poziomu testosteronu.

Miej wiadomo o wpływie alkoholu na seksualność kobiety. Alkoholiczki mają problemy z popędem płciowym, wydzielaniem śluzu pochwowego również z cyklem miesięcznym. Często występuje zanik jajników oraz zahamowanie owulacji. Obniżenie płodności może wynikać z nieregularności owulacji i podatności na samoistne poronienia. Nadużywanie alkoholu przed okresem pokwitania prowadzi do opóźnienia płciowego dojrzewania obniżając poziom hormonu wzrostu oraz hormonu luteinizującego (LH). Alkoholiczki wcześniej przechodzą menopauzę. Często zaburzenia seksualne są wynikiem innych schorzeń: anorexia nervosa czy bulimii, prowadząc do niepłodności. Chorobom tym towarzyszy spadek wagi ciała spowodowana zaburzeniami łaknienia. Brak apetytu to objaw u 10-20% kobiet alkoholiczek.

Układ odpornościowy

Układ odpornościowy organizmu stanowią węzły chłonne, grasica, szpik kostny, śledziona, a także wyspecjalizowane komórki, np. limfocyty czy makrofagi, które są naturalna obroną organizmu przed różnymi wirusami, bakteriami czy grzybami. Naużywanie alkoholu upośledza funkcje układu odpornościowego

co objawia się podwyższoną wrażliwością na różne choroby zakaźne, gruźlicę, zapalenie płuc, a nawet raka. Etanol uniemożliwia produkcję przeciwciał przez limfocyty, osłabia ich funkcje. Osłabia również aktywność komórek NK, odgrywających decydującą rolę w obronie organizmu przeciwko przerzutom nowotworowym.

Inne narządy i układy

Alkohol wpływa toksycznie na układ oddechowy. Ludzie nadużywający chorują na chroniczne zakażenia błony śluzowej tchawicy oraz oskrzeli, a nawet na nowotwory jamy ustnej, tchawicy czy krtani

(10-krotnie częściej od abstynentów).

Etanol ma działanie nefrotoksyczne: dochodzi do kamicy nerkowej, czyli odkładania się w drogach moczowych złogów magnezu oraz dny moczanowej, polegającej na zapaleniu stawów wywoływanych złogami moczanowymi.

Nałóg alkoholowy prowadzi często do zaburzeń hormonalnych. U mężczyzn następuje powiększenie gruczołów piersiowych, osłabienie lub zanik zarostu, zmiana typu owłosienia. Kobiety reagują na wahania hormonalne zanikiem jajników, utworzeniem się zarostu na wardze górnej i obniżeniem tembru głosu. Dolegliwości te prowadzą dalej do zaburzenia potencji oraz miesiączkowania, bezpłodności oraz wcześniejszego przekwitania.

Widocznymi objawami nadużywania alkoholu są zmiany skórne. Występują one w związku

z oddziaływaniem tej toksycznej substancji na układ pokarmowy oraz wątrobę. Na twarzy pojawiają się widoczne przebarwienia, a także znamiona naczyniowe pajączkowate oraz przekrwienie twarzy i towarzyszące temu zapalenie spojówek, obrzękami. Zmiany te są konsekwencją wpływu alkoholu na wątrobę, często współtowarzyszy im świąd, który wskazuje często na marskość wątroby.

Alkoholizm może prowadzić do infekcji chorobami wenerycznymi oraz wirusem HIV (prowadzącym

do AIDS).

Częste są także zachorowania na raka: rejonu nosowego gardła, tchawicy, krtani, przełyku, wątroby oraz raka sutka.

Młode kobiety nadużywające alkoholu narażone są na niewczesne, przedwczesne oraz samoistne poronienia. Najniebezpieczniejszym powikłaniem picia alkoholu w czasie ciąży jest alkoholowy zespół płodowy charakteryzujący się małą masą urodzeniową, a także złym stanem generalnym noworodka (m.in. nierzadko wady serca, zniekształcenia stawów), spowolnieniem rozwoju i występowaniem wielu innych wad rozwojowych (szczególnie twarzy, układu kostno - stawowego). Dzieci matek - alkoholiczek wykazują liczne zaburzenia neurologiczne, najczęściej - upośledzenie umysłowe.

Etanol powoduje niedobory witamin oraz utratę pierwiastków śladowych, czyli wanadu, magnezu, krzemu oraz innych.