Budowa
Białka należą do związków organicznych, są składnikami każdego żywego organizmu. Zbudowane są
z wielu aminokwasów, pomiędzy którymi występują wiązania peptydowe. Tworzą się one w wyniku reakcji grupy karboksylowej pierwszego aminokwasu z grupą aminową następnego.
Białka zaliczane są do związków wielocząsteczkowych.
Budowa aminokwasu
W Tabeli 1 przedstawiono procentową zawartość pierwiastków, wystepujacą w białkach.
|
Pierwiastek
|
Zawartość procentowa [%]
|
|
węgiel
|
52
|
|
tlen
|
22
|
|
azot
|
16
|
|
wodór
|
7
|
|
siarka
|
2
|
|
fosfor
|
0 - 1
|
Tabela 1. Zawartość pierwiastków w białkach
Podział białek
Ze względu na jednolitość budowy:
- Proteiny (białka proste) - złożone wyłącznie z polipeptydowych łańcuchów, ich masa sięga kilku milionów
- Proteidy (białka złożone) - posiadają składnik niebiałkowy (grupę prostetyczną), np.:
- Lipoproteidy - lipidy
- Glikoproteidy - węglowodany
- Nukloproteidy - kwasy nukleinowe
Z uwagi na zdolność syntezy przez żywy organizm:
- Egzogenne (dostarczane z pożywieniem, organizm nie jest zdolny do ich syntezy)
- Endogenne (mogą być biosyntezowane)
Podział białek ze względu na pochodzenie:
- Zwierzęce (pełnowartościowe)
- Roślinne (niepełnowartościowe)
Proteiny różnią się kształtem:
Sekwencja aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym nosi nazwę struktury pierwszorzędowej. Oddziaływanie łańcucha ze sobą poprzez wiązania wodorowe, mostki disiarczkowe tworzy strukturę drugorzędową. Struktura trzeciorzędowa, natomiast, determinowana jest przez dalsze oddziaływanie miedzycząsteczkowe. W niektórych białkach, składających się z kilku łańcuchów można mówić o strukturze czwartorzędowej (oddziaływanie różnych łańcuchów polipeptydowych).
Rola białek:
- Utrzymywanie struktury (lipoproteidy)
- Transpirujące
- Przechowujące
- Uczestniczą w procesach życiowych, np.:
- Regulacja hormonalna
- Kataliza enzymatyczna
- Odporność
- Wchodzą w skład:
Z pożywieniem należy dostarczyć organizmowi 0,5 g białka w ciągu dnia na każdy kilogram masy ciała.
