• Kwasy żółciowe: synteza i funkcje

Kwasy żółciowe są związkami organicznymi o budowie steroidowej, które posiadają grupę karboksylową w łańcuchu bocznym. Kwasy te tworzą się w wątrobie z cholesterolu (przede wszystkim kwas cholowy i kwas deoksycholowy). Następnie wiążą się one z glicyną lub tauryną i przechodzą z woreczka żółciowego do jelita. Kwasy żółciowe pełnią bardzo ważne funkcje w organizmie. Ułatwiają wchłanianie kwasów tłuszczowych przez ścianę jelita oraz innych substancji, które są rozpuszczalne w tłuszczach (na przykład witamin, takich jak A, D, K, E). Kwasy żółciowe są składnikami żółci. Wytworzone w hepatocytach składniki żółci wydalane są do kanalików żółciowych, a stąd do drobnych przewodów żółciowych, które w końcu tworzą jeden wspólny przewód odprowadzający żółć do dwunastnicy. Przewód żółciowy jest połączony dodatkowym przewodem z pęcherzykiem żółciowym. Żółć jest żółtobrunatną bądź zieloną cieczą wydzielana przez wątrobę człowieka i zwierząt. W skład żółci, oprócz kwasów żółciowych, wchodzą: woda, barwniki żółciowe (np. bilirubina), tłuszcze, cholesterol, kwasy tłuszczowe i sole mineralne. W organizmie człowieka w ciągu doby powstaje około 1,5 litra żółci. Pełni ona istotną rolę w procesie trawienia i wchłaniania tłuszczów.

  • Laktoza:

Laktoza, zwana cukrem mlekowym, jest disacharydem, który składa się z D-glukozy i D-galaktozy. Laktoza jest składnikiem mleka ssaków (zawartość laktozy w mleku krów to około 4,5%, natomiast mleko ludzkie zawiera 5,5-7,5% tego dwucukru). Pod względem chemicznym laktoza stanowi bezbarwną substancję stałą o temperaturze topnienia 225°C. Jest ona rozpuszczalna w wodzie, natomiast nie ulega rozpuszczeniu w eterze. W wyniku działania bakterii mlekowych laktoza ulega fermentacji i powstaje w ten sposób kwas mlekowy. W układzie pokarmowym młodych ssaków cukier ten ulega rozkładowi na cukry proste na skutek działania enzymu -laktazy. Powstałe cukry proste ulegają absorpcji jelitowej (wchłanianiu). Niedobór laktazy jest przyczyną nietolerancji laktozy.

Białka są wielkocząsteczkowymi związkami chemicznymi składającymi się z aminokwasów. Stanowią one podstawowy element budowy wszystkich tkanek ustroju człowieka oraz wielu związków takich jak: enzymy, hormony, przeciwciała. Inną bardzo ważną funkcją białek jest regulowanie procesami przemiany materii oraz wieloma funkcjami ustroju, zapewniając tym samym prawidłowy stan i funkcjonowanie naszego organizmu. Białka można podzielić na dwie grupy: białka proste i białka złożone. Do białek prostych zaliczamy: albuminy (rozpuszczalne w wodzie, bardzo szeroko rozpowszechnione w przyrodzie, wchodzą w skład m.in. limfy, surowicy krwi, mięśni kręgowców, mleka, zbóż i nasion roślin strączkowych), gluteliny (nie rozpuszczają się w wodzie, spotykane są w nasionach roślin dwuliściennych i ziarnach zbóż), globuliny (zaliczamy do nich immunoglobuliny-ciała odpornościowe, znajdują się w surowicy krwi, mleku, osoczu, mięśniach), prolaminy (znajdujące się jedynie w ziarnach zbóż), skleroproteiny (spotykane są jedynie w organizmach zwierząt, przede wszystkich w tkankach pełniących role ochronne i podporowe), histony (będące zasadowymi białkami jąder komórkowych), protaminy (silnie zasadowe białka, wchodzące w skład m.in. plemników ryb). Natomiast białka złożone to chromoproteidy (np. hemoglobina, mioglobina, cytochromy), fosfoproteidy (w skład których wchodzi około 1% fosforu, do tej grupy białek prostych należy np. kazeina mleka), nukleoproteidy (zbudowane z kwasów nukleinowych i białek zasadowych), lipoproteidy (połączenia białek z tłuszczami złożonymi, prostymi lub sterydami), glikoproteidy oraz metaloproteidy (grupę prostetyczna stanowią atomy metalu np. cynk, miedź, żelazo, wapń, magnez).

  • Witaminy:

Termin witaminy został po raz pierwszy wprowadzony w 1911 roku przez polskiego uczonego Kazimierza Funka.

Witaminy są to związki organiczne, które muszą być dostarczone do organizmu w postaci gotowej lub jako prowitaminy z pożywieniem, ponieważ organizm człowieka nie jest zdolny do ich syntezy (lub w niewielkiej ilości, w przewodzie pokarmowym, dzięki specyficznej florze bakteryjnej). Witaminy nie stanowią źródła energii ani nie są strukturalnymi składnikami tkanek, są one jednak niezbędne dla wzrostu i rozwoju organizmu oraz prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Ich działanie biologiczne jest widoczne już przy bardzo małych stężeniach. Niedobory jakiejkolwiek z witamin w organizmie powodują hipowitaminozę, a braki schorzenie określane jako awitaminoza.

Mechanizm działania witamin jest bardzo różny, ale wszystkie z nich mają wpływ w sposób bezpośredni lub pośredni na komórkowe procesy metaboliczne, przede wszystkim jako koenzymy albo biologicznie aktywne składniki o charakterze hormonów.

  • Woda:

Woda jest podstawowym składnikiem organizmu. Stanowi ona rozpuszczalnik oraz środek transportu: jest odpowiedzialna za to, żeby minerały i pierwiastki śladowe dotarły do każdej pojedynczej komórki organizmu oraz za to, aby na przykład strawione odpadki i toksyny zostały ponownie przez nerki wypłukane. Woda zapewnia odpowiednie ciśnienie osmotyczne w organizmie. Ponadto reguluje i zapewnia stałą temperaturę ciała. Na skutek pocenia organizm pozbywa się nadmiaru ciepła. Utrzymuje również stałe nawilżenie w płucach, dzięki czemu umożliwia oddychanie, nawilża gałki oczne, stawy, ułatwia przełykanie pożywienia i bierze udział w przenoszeniu dźwięków przez ucho środkowe. Woda zawarta w naszych organizmach podlega stałej wymianie, a ilość wody w organizmie się zmienia i zależy od wielu czynników (takich jak np. płci, wieku i zawartości tłuszczu). Największą zawartość wody w organizmie mają niemowlęta, a ilość ta spada wraz z wiekiem. Kobiety zawierają mniejsze ilości wody, ze względu na większą zawartość tłuszczu w organizmie.