PŁAZY (Amphibia)

Płazy są kręgowcami, które można podzielić na trzy rzędy: ogoniaste, bezogonowe oraz beznogie. Obecnie znanych jest około 4300 gatunków. Ich ciało pokrywa skóra (bez włosów czy łusek), w której u osobników dorosłych występują gruczoły. Gruczoły te produkują śluz, który nieustannie nawilża powierzchnię całego ciała. Skóra musi być dobrze chroniona, gdyż odgrywa ważną rolę w oddychaniu.

U płazów występuje zmiennocieplność. Zazwyczaj mają one cztery kończyny (dobrze wykształcone), z których przednie posiadają cztery, a tylne - pięć palców. Czaszka wykazuje duże spłaszczenie. Łączy się z kręgosłupem poprzez dwa kłykcie potyliczne. Płazy posiadają zęby o prymitywnej budowie - jednak wiele osobników wykazuje ich częściową lub całkowitą redukcję. Żebra, jeśli występują, są krótkie - choć zazwyczaj ich nie ma wcale. Przez to płazy nie posiadają właściwej klatki piersiowej. W układzie krążenia występuje serce zawierające dwa przedsionki oraz jedną komorę.

Narządy zmysłowe, takie jak: wzrok, węch czy słuch - są dobrze wykształcone. Do zapłodnienia potrzebują wody - gdyż zazwyczaj jest ono zewnętrzne, choć u niektórych może być wewnętrzne. Samice składają jaja do środowiska wodnego. Larwy z nich wykluwające się żyją w wodzie. Posiadają wiele przystosowań do tego trybu życia, takich jak: skrzela zewnętrzne czy ogon. Po przeobrażeniu, gdy kijanka osiągnie dojrzałość, zmienia przystosowania oraz środowisko życia na lądowe.

Niewiele gatunków jest jajożyworodnych - wtedy rodzą się od razu kijanki bądź przeobrażone już osobniki. Ogólnie płazy zasiedlają różne środowiska, ale wszystkie chociaż na okres godowy muszą wrócić do wody. Ich pokarm stanowią zazwyczaj małe bezkręgowce. Tylko nieliczne, duże osobniki zjadają niewielkie kręgowce. Można je spotkać na każdym kontynencie, poza Antarktydą.

Najwięcej gatunków występuje na terenach o klimacie tropikalnym w Azji, Afryce czy Ameryce Południowej. Zamieszkują także góry, ale najwyżej do 4000 m n.p.m.

PŁAZY OGONIASTE (Caudata)

Ich ciało jest długie. Posiadają ogon (jak sama nazwa wskazuje). Występuje tu 9 rodzin - w sumie prawie 400 gatunków. Zazwyczaj posiadają cztery kończyny - o podobnej długości i umięśnieniu. Ich głowa jest spłaszczona i dość szeroka.

Wodne płazy ogoniaste nie posiadają powiek, natomiast lądowe - mają, choć nieruchome. Niekiedy może występować dodatkowa powieka, zwaną migotką. Jeśli chodzi o ucho, to nie posiadają środkowej części ani błony bębenkowej. Na szczękach występują zęby. Ponadto posiadają także język, choć niezbyt ruchliwy. Kręgosłup składa się z różnej liczby kręgów - wahającej się od 37 do nawet stu. Larwy są wodne i posiadają skrzela. Czasami skrzela występują także u dorosłych osobników. Jednak w większości dojrzałe osobniki posiadają płuca (z wyjątkiem bezpłucnych jaszczurek). Niekiedy wymiana gazów następuje tylko poprzez skórę i śluzówki jamy gębowej.

Dymorfizm płciowy jest zazwyczaj bardzo wyraźny. Niektóre gatunki mogą wytwarzać specjalną szatę z grzebieniem podczas godów. Jaja są zwykle składane do wody, gdzie też rozwijają się larwy, które są mięsożerne. Często obecne jest też zjawisko zwane neotenią.

Środowiskiem ich życia są zazwyczaj tereny mokre albo całkowicie wodne. Niewiele jest gatunków, które mieszkają na drzewach czy w jaskiniach. Ich pokarm stanowią inne zwierzęta, zwłaszcza bezkręgowce - są więc drapieżcami. Ich terenami występowania są obszary o umiarkowanym klimacie. Mogą osiągać nawet 1,8 m długości ciała.

Ze względu na zmieniające się warunki środowiskowe, dużo gatunków jest na skraju wyginięcia.

PŁAZY BEZOGONOWE (Anura)

Należą tutaj zwierzęta o krótkim i szerokim ciele. Nie posiadają ogona. Występują tu 24 rodziny - łącznie prawie 380 gatunków. W kręgosłupie w odcinków ogonowym występuje jedna kość - urostyl. Cały szkielet jest wyjątkowo mocny i skostniały.

Wszystkie bezogonowe mają cztery kończyny - tylne zazwyczaj są lepiej wykształcone oraz dłuższe. Występują wśród nich różnice dymorficzne. Jaja składają do wody, a do zapłodnienia dochodzi zazwyczaj na zewnątrz ciała. Larwy zwane kijankami żyją w wodzie aż do czasu osiągnięcia dojrzałości - wtedy opuszczają to środowisko na rzecz lądowego. Ich pokarm stanowią rośliny.

Pokarm osobników dorosłych stanowią zazwyczaj owady, mięczaki oraz pierścienice. Tryb życia może być różny - zazwyczaj jest związany z wodą oraz lądem - gdzie żyją na ziemi lub drzewach.

Można je spotkać wszędzie, poza Antarktydą - zazwyczaj jednak preferują tereny mokre oraz klimat tropików.

PŁAZY BEZNOGIE (Gymnophiona)

Ich ciało jest długie, pokrojem przypominające robaka. Środowiskiem ich życia jest zazwyczaj gleba - żyją kopiąc w niej tunele. Występuje jedynie 6 rodzajów beznogich - czyli ponad 150 gatunków. Płazy te nie posiadają w ogóle kończyn ani ogona. W szkielecie nie ma nawet obręczy barkowej ani miednicowej.

Ciało pokrywa skóra zawierająca wiele gruczołów śluzowych - ich wydzielina zapobiega otarciom. Niekiedy widoczne są liczne pierścienie. Czasami skóra zawiera także nieduże łuseczki, które są cechą pierwotną. Odcinek głowowy słabo wyodrębniony. Oczy są nieduże, często zakryte fałdami skóry. Czaszka jest mocna. Pysk ma ostry kształt, a dolna szczęka jest nieco cofnięta - dzięki temu mogą kopać tunele przy pomocy głowy.

Na odcinku głowowym występują także dwa, wysuwalne czułki, które odpowiadają za odbierane bodźców smakowych oraz węchowych. Zapłodnienie jest prawdopodobnie wewnętrzne - u samców występuje specjalny, ruchomy narząd kopulacyjny. Niektóre gatunki składają jaja oraz występuje u nich opieka nad potomstwem.

Ich pokarm stanowią dżdżownice oraz owady. Mogą dochodzić do 1,5 m długości.