Tkanka - to zespół komórek, które pełnią określoną funkcję.

Wśród tkanek zwierzęcych wyróżnia się:

  • Tkankę nabłonkową,
  • Tkankę mięśniową,
  • Tkankę nerwową,
  • Tkankę łączną.

Tkanka nabłonkowa

Jej komórki ściśle do siebie przylegają, tworząc warstwę osadzoną na błonie podstawowej - substancji bezkomórkowej zbudowanej z włókien białkowych.

Ze względu na budowę wyróżnić można:

  • Nabłonek jednowarstwowy (występujący powszechnie u bezkręgowców, u zwierząt kręgowych tylko wewnątrz organizmu):
    • plaski - zbudowany z płaskich komórek, ściśle do siebie przylegających; występuje w pęcherzykach płucnych, w pęcherzu moczowym, wyściela jamy ciała i światło naczyń,
    • sześcienny (kostkowy, brukowy) - występuje w tarczycy, buduje kanaliki nerwowe, oko, ucho środkowe,
    • walcowaty (cylindryczny) - jego komórki mogą wytwarzać rzęski - migawki; występuje w przewodzie pokarmowym i jajowodach,
    • wielorzędowy (pseudowarstwowy) - budują go komórki o różnej wysokości, spoczywające na błonie podstawowej; występuje w drogach oddechowych i pęcherzu moczowym,
  • Nabłonek wielowarstwowy (okrywa ciało kręgowców):
    • płaski - najwyższe jego komórki przylegają do błony podstawowej, zaś najniższe, najbardziej płaskie znajdują się na powierzchni; występuje w gardle, jamie ustnej, przełyku i pochwie; wielowarstwowym nabłonkiem płaskim jest również naskórek,
    • walcowaty - występuje w cewce moczowej męskiej i w przewodach łzowych.

Ze względu na pełnione funkcje wyróżnia się nabłonki:

  • pokrywająco - ochronne - chronią powierzchnię ciała zwierząt oraz powierzchnię narządów wewnętrznych przed urazami (łuski, sierść, pióra, włosy),
  • transportujące (wchłaniające) - zwiększają powierzchnię, przez którą następuje wchłanianie, przenikają przez niego takie gazy jak: tlen, dwutlenek węgla, jony i związki chemiczne,
  • wydalnicze - mają za zadanie usuwanie produktów powstałych poprzez przemianę materii o działaniu szkodliwym dla organizmu,
  • zmysłowe - odbierające bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego, odgrywające rolę w budowie receptorów,
  • lokomotoryczne - dzięki posiadaniu urzęsienia, pozwalają na ruch i tym samym na przemieszczanie,
  • rozrodcze - występują w gonadach i biorą udział w powstawaniu gamet,
  • gruczołowe (wydzielnicze) - wytwarzają i wydzielają różne substancje, między innymi enzymy i hormony.

Tkanka mięśniowa

Charakterystyczną jej cechą jest zdolność do kurczenia się. Zawdzięcza to posiadaniu w cytoplazmie włókien białkowych zwanych miofibrylami, które wzdłuż osi komórki ułożone są w sposób równoległy. Krótsze włókna białkowe, wchodzące w skład miofibryli to miofilamenty. Miofilamenty zbudowane są z miozyny, czyli białek grubszych, oraz aktyny - cieńszych.

Podział tkanki mięśniowej:

  • tkanka mięśniowa gładka - budują ją włókna wrzecionowate, o ostrym zakończeniu, jednojądrowe; występują w narządach wewnętrznych,
  • tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana - w tkance tej włókna podzielone są przez błony graniczne, przechodzące przez miofibryle, a ich odcinki znajdujące się pomiędzy tymi błonami to sarkomery. Sarkomery składają się z prążka ciemnego ułożonego centralnie i prążków jasnych ułożonych peryferycznie:
    • szkieletowa - budują ją włókna wydłużone, o tępym zakończeniu, zawierające wiele jąder, które są ułożone peryferycznie; te mięśnie pozwalają na wykonywanie przez organizmy ruchów,
    • mięsień sercowy - budują go włókna wydłużone, rozgałęziające się na biegunach, tępo zakończone, w komórkach znajduje się jedno, ułożone centralnie jądro.

Skurcze mięsni:

  • gładkich - są niezależne od naszej woli, mogą być natomiast wywołane działaniem impulsów nerwowych, czynnikami mechanicznymi, bądź oddziaływaniem substancji chemicznych,
  • poprzecznie prążkowanych - zależą od naszej woli, podczas takiego skurczu sarkomery ulegają skróceniu, a właściwie prążki jasne, które je budują, natomiast szerokość prążków ciemnych w zasadzie nie ulega zmianie.,
  • sercowego - odbywa się na zasadzie takiej samej jak skurcze mięśni poprzecznie prążkowanych, z tą różnicą, że nie zostają wywołane przez naszą wolę, ale przez impuls, który zostaje wytwarzany przez komórki tego mięśnia.

Tkanka nerwowa

Komórki tej tkanki to neurony. Ich zadaniem, a dokładnie zadaniem ich błony komórkowej jest odbieranie bodźców i następnie w postaci impulsu przesyłanie informacji do określonych układów, lub narządów. Impuls nerwowy to nic innego, jak właśnie stan czynnościowy, w którym znajduje się błona komórkowa neuronu, która może być zdepolaryzowana, jeżeli oddziaływanie boźdźca doprowadziło do zmniejszenia jej przepuszczalności dla jonów sodowych, potasowych i innych. Działanie boźdźca może doprowadzić również do zwiększenia stanu polaryzacji błony. Neurony składają się z dendrytów oraz neurytów. Wypustki zwane dendrytami odbierają bodźce i przesyłają go przez neuron, natomiast neuryty impuls, który do nich dociera przekazują dalej innym komórkom. Miejsce stykania się neuronów to synapsy w skład, których wchodzą błony: presynaptyczna, postsynaptyczna oraz synaptyczna szczelina, tworząca przerwę pomiędzy tymi błonami. Ponadto neurony są chronione przez lemocyty (komórki Schwanna), których wypustki tworzą wokół nich osłonkę mielinową.. Pomiędzy lemocytami również występują przerwy. Są to tzw. węzły Ranviera, które dokonują przyspieszenia przewodzenia impulsu nerwowego..

Wyróżnia się następujące rodzaje neuronów:

  • ruchowe (eferentne, odśrodkowe) - które zbudowane są z neurytów i przewodzą impuls pochodzący z ośrodkowego układu nerwowego do miejsc jego odbioru, którymi mogą być np. mięśnie, czyli do efektorów,
  • czuciowe (aferentne, dośrodkowe) - które zbudowane są z dendrytów i przewodzą impuls odebrany przez narządy zmysłów, czyli receptory do ośrodkowego układu nerwowego,
  • pośredniczące (kojarzeniowe) - które zbudowane są zarówno z neurytów, jak i dendrytów i jak wskazuje nazwa pośredniczą w przewodzeniu impulsu od neuronów czuciowych do neuronów ruchowych..

Tkanka łączna

Tkanka łączna stała

Budują ją komórki zawierające dużo substancji pozakomórkowej. Podział tkanki łącznej stałej jest dosyć obszerny.

Wyróżnia się:

  • tkankę łączną właściwą - składa się z substancji pozakomórkowej, którą budują macierz oraz kolagen i elastyna, czyli białkowe włókna, nadające tej tkance giętkość, sprężystość oraz ją wzmacniające:
    • zarodkową - z której zbudowane są ciała zarodków,
    • siateczkowa - która zawarta jest w kostnym szpiku i limfatycznych narządach,
    • włóknistą - tworząca błony i przegrody w narządach (wiotka) oraz skórę, ścięgna i torebki stawów (zbita),
  • tkankę łączną szkieletową:
    • chrzęstną - zbudowana z komórek zwanych chondrocytami, znajdujących się obok włókien białkowych w pozakomórkowej substancji:
    • szklistą - najdelikatniejsza, budująca między innymi szkielety zarodków,
    • sprężystą - sprężystą i dość giętką, budująca małżowinę uszną,
      • włóknistą - najgrubsza i najmocniejsza, tworząca znajdujące się między kręgami dyski,
    • kostną - jej komórki to osteocyty, które zawarte są w kanalikach utworzonych przez blaszki kostne:
  • zbitą - jest tkanką tworzącą część powierzchniową kości,
        • gąbczastą - tworzy nasady w przypadku kości długich, a w przypadku pozostałych kości - ich wnętrza.

Tkanka łączna płynna

Jej substancja pozakomórkowa, czyli osocze jest substancją płynną, dlatego krew (gdy krąży w układzie zamkniętym) i hemolimfe (gdy krąży w układzie otwartym) kwalifikuje się, jako tkankę łączną płynną.

Osocze składa się z:

  • wody,
  • białek,
  • związków organicznych, innych niż białkami,
  • związków nieorganicznych.

W osoczu zawieszone są trzy rodzaje krwinek:

  • erytrocyty (krwinki czerwone) - wytwarzane są przez szpik kostny; w ich cytoplazmie znajduje się hemoglobina. Hemoglobina to połączenie białka z czerwonym barwnikiem, czyli hemem. Dzięki tej substancji w organizmie krążą takie gazy jak tlen i dwutlenek węgla,
  • leukocyty (krwinki białe) - wytwarzane podobnie jak erytrocyty w szpiku kostnym z tą różnicą, że niektóre mogą dojrzewać, między innymi w węzłach chłonnych, i wtedy są nazywane limfocytami:
    • granulocyty - ich rolą jest produkcja substancji przeciwkrzepliwej (heparyny) oraz obrona organizmu przed wnikaniem do niego np. drobnoustrojów i substancji chemicznych,
    • monocyty - zajmują się produkcją interferonu, dzięki któremu zostaje zahamowany rozwój wirusów,
    • limfocyty - pełnią funkcję obronną organizmu,
  • trombocyty (płytki krwi) - również produkowane w szpiku kostnym, odpowiedzialne są za procesy powodujące krzepnięcie krwi.