Organizmy zwierzęce mogą mieć budowę jedno- lub wielokomórkową. Komórki tych bardziej złożonych zwierząt zorganizowane są w tkanki, czyli zespoły komórek o podobnej budowie i funkcji. Tkanki budują z kolei wyspecjalizowane narządy, np. serce czy wątrobę.

Wyróżnia się następujące rodzaje tkanek:

  • nabłonkowa
  • mięśniowa
  • nerwowa i glejowa
  • łączna
Tkanka nabłonkowa

Nabłonek występuje na powierzchni ciała, tworząc powłokę ochronną - skórę. Występuje również wewnątrz organizmu, wyścielając wszystkie jamy ciała i przewody oraz pokrywając narządy. Istnieją różne typy nabłonka, każdy jednak składa się z bony podstawowej, na której umieszczone są komórki. Komórki mogą tworzyć jedną lub wiele warstw (nabłonek jedno- lub wielowarstwowy). W zależności od kształtu komórek, wyróżnia się nabłonek płaski, sześcienny, walcowaty i wielorzędowy. Tkanka nabłonkowa pełni wiele funkcji: ochronną, transportującą, wydzielniczą (buduje np. tarczycę, trzustkę, wydzielniczą, gruczoły skórne), zmysłową (np. kubki smakowe na języku czy błona węchowa w jamie nosowej).

Tkanka mięśniowa

Komórki mięśniowe, tworzące włókna, posiadając zdolność kurczenia się i odpowiadają za wszelkiego rodzaju ruchy. Wyróżnia się dwa typy tkanki mięśniowej: gładką i poprzecznie prążkowaną. Odmianą tej drugiej jest tkanka mięśnia sercowego.

Komórki mięśni gładkich mają kształt wrzecionowaty, posiadają jedno, centralnie położone jądro. Budują błony mięśniowe narządów wewnętrznych, np. żołądka, macicy, jelit i działają niezależnie od naszej woli.

Komórki mięśni poprzecznie prążkowanych są cylindryczne, wielojądrowe, jądra leżą peryferycznie. Pod mikroskopem widoczne jest poprzeczne prążkowanie. Budują mięśnie szkieletowe, np. mięśnie kończyn i przeponę, działające pod kontrolą naszej woli. Tkanka sercowa posiada własny automatyzm, jej praca nie podlega kontroli świadomości.

Tkanka nerwowa i glejowa

Tkanki te omawiane są wspólnie, ponieważ razem budują układ nerwowy.

Pojedyncza komórka nerwowa nazywana jest neuronem. Neurony odbierają bodźce ze środowiska i przewodzą je, pełnią więc podstawową funkcję w układzie nerwowym. Neuron posiada gwiaździste w kształcie ciało oraz dwa rodzaje wypustek: krótkie, liczne i porozgałęziane dendryty oraz pojedynczy, długo akson (neuryt). Dendryty odbierają impulsy nerwowe i przewodzą je do ciała komórki. Stamtąd impulsy biegną aksonem do synapsy, czyli połączenia z kolejną komórką nerwową. Neurony tworzą ogromną sieć, każdy konta kuje się z wieloma innymi jednocześnie, dzięki czemu przekazywanie informacji odbywa się szybko i sprawnie.

Komórki glejowe mają nieregularne kształty, pełnią funkcję odżywczą i ochronną wobec komórek nerwowych. Tworzą sieć, stanowiącą podporę dla sieci neuronów w ośrodkowym układzie nerwowym, jednocześnie oddzielając je od pozostałych neuronów.

Tkanka łączna

Tkanka łączna spaja pozostałe tkanki organizmu, pełni też funkcję podporową, obronną i odżywczą. Wyróżnia się kilka rodzajów tkanki łącznej, ale wszystkie charakteryzują się dużą ilością substancji międzykomórkowej. Mamy więc: tkankę łączną właściwą, tkankę chrzęstną, tkankę kostną oraz krew.

Tkanka łączna właściwa

Tkanka łączna wiotka zawiera małą ilość włókien pozakomórkowych, wypełnia przestrzenie pomiędzy tkankami i narządami, pełni ważną rolę w ich odżywaniu. Tkanka łączna zbita zawiera dużą ilość włókien, przez co jest twarda i mocna. Tworzy m.in. ścięgna. Tkanką łączną jest też tkanka tłuszczowa, gromadząca tłuszcz oraz tkanka siateczkowata, w której powstają elementy układu odpornościowego. Szczególny rodzaj tkanki łącznej to tkanka zarodkowa, która różnicuje się w trakcie rozwoju.

Tkanka chrzęstna

Tkanka ta jest sztywna, a zarazem elastyczna. Większość objętości tkanki stanowi substancja międzykomórkowa, w niej znajdują się owalne jamki, a w nich leżą komórki chrzestne. Tkanka ta pełni funkcje podporowe, buduje niektóre elementy szkieletu. Nie jest unaczyniona, a przemiana materii zachodzi bardzo powoli. Substancja międzykomórkowa może mieć różne właściwości - i tak wyróżnia się tkankę chrzęstną szklistą, sprężystą i włóknistą.

Tkanka chrzęstna szklista tworzy m.in. pierścienie chrzęstne w tchawicy, chrząstki krtani oraz elementy chrzęstne żeber. Tkanka chrzęstna włóknista zawiera dużo włókien nieelastycznych, jest wytrzymała na rozciąganie, buduje np. krążki międzykręgowe. Tkanka chrzęstna sprężysta zawiera dużo włókien elastycznych, jest rozciągliwa, buduje m.in. małżowiny uszne.

Tkanka kostna

Substancja międzykomórkowa tkanki kostnej jest wysycona solami mineralnymi i bardzo twarda. Tkanka ta tworzy szkielet. W zależności od struktury, wyróżnia się tkankę kostną zbitą oraz gąbczastą. Tkanka kostna zbita zorganizowana jest w osteony. Są to kanały, utworzone przez koncentrycznie ułożone blaszki kostne (międzykomórkowe). Wewnątrz osteonu biegnie kanał z naczyniami krwionośnymi i nerwami. Pomiędzy blaszkami występują jamki, w których znajdują się właściwe komórki kostne - osteocyty. Taki układ tworzy zwartą postać, dzięki czemu tkanka jest twarda. Tkanka kostna zbita tworzy trzony kości długich oraz zewnętrzną warstwę wszystkich kości szkieletu. Tkanka kostna gąbczasta ma bardziej luźną budowę - nie tworzy osteonów, ale różnokierunkowe beleczki. Pomiędzy nimi znajduje się szpik kostny krwiotwórczy. Tkanka gąbczasta buduje nasady kości długich oraz wnętrze pozostałych kości. Oba typy tkanki kostnej ulegają ciągłej przebudowie, w wyniku procesów kościożernych i kościotwórczych.

Krew

Krew jest tkanką płynną. Właściwe komórki krwi to tzw. elementy morfotyczne, czyli erytrocyty, leukocyty i trombocyty. Stanowią one 45% objętości krwi. Pozostałe 55% to substancja międzykomórkowa, czyli osocze. W osoczu rozpuszczone są białka o różnych istotnych funkcjach, np. fibrynogen, biorący udział w procesie krzepnięcia krwi. Osocze pozbawione tego białka nie ma możliwości wytworzenia skrzepu i nazywane jest surowicą. W osoczu znajdują się także inne substancje transportowane układem krwionośnym: cukry hormonem, witaminy, przeciwciała itd. Krew pełni funkcje łącznikowe, pozwala organizmowi funkcjonować: dostarcza tlenu do tkanek i odprowadza z nich dwutlenek węgla, rozprowadza substancje odżywcze, transportuje produkty metabolizmu do narządów wydalniczych, rozprowadza hormony regulujące wiele procesów, zawiera leukocyty i przeciwciała, biorące udział w obronie organizmu.

Krew krąży w zamkniętym układzie naczyń krwionośnych. Całkowita jej ilość w organizmie to 5l. Krwinki żyją krótko (np. erytrocyty 120 dni) i ciągle ulegają wymianie. Nowe elementy morfotyczne powstają w szpiku kostnym. Krew jest używana do zabiegów chirurgicznych - przetacza się ją po obfitym krwotoku i w niektórych chorobach, np. przy hemofilii.