Nerwice – podłoże i rodzaje

Podłoże i przyczyny nerwicy

Każdy z nas z pewnością przeżywał kiedyś objawy nerwicowe: nieuzasadniony smutek, lęk, zmęczenie lub rozdrażnienie, zniechęcenie, kłopoty z koncentracją i ze snem czy też dolegliwości fizyczne o niewiadomym pochodzeniu, takie jak ból głowy, nadmierne pocenie się, drżenie rąk, skurcze mięśni, bóle brzucha. Są to normalne objawy silnego stresu, który jest obecny w naszym życiu, szczególnie w przełomowych sytuacjach życiowych, jakimi są np. ślub, śmierć kogoś bliskiego, narodziny dziecka, rozwód. Objawy nerwicowe mogą również towarzyszyć dojrzewaniu. Pojawiają się też w wyniku przemęczenia, wskutek nadmiaru pracy i obowiązków, niedostatku snu i obciążenia psychicznego. Psychika ludzka ma naturalne zdolności radzenia sobie z krótkotrwałym stresem. Jednak kiedy utrzymuje się on długo, problemy nie ulegną rozwiązaniu, ale będą się nasilać. Wówczas staną się stałym elementem życia i będą wywierać na nie negatywny wpływ. To właśnie jest przyczyną rozwoju nerwicy.

W obecnych czasach nerwice stają się chorobą cywilizacyjną, ponieważ nasz tryb życia jest stałym źródłem różnego rodzaju stresu. Wszyscy żyjemy pod presją i w wiecznym pośpiechu. Często warunki nie są odpowiednie i mamy kłopoty z przystosowaniem się. Coraz więcej czasu poświęcamy na życie zawodowe, redukując tym samym czas przeznaczony na wypoczynek i odprężenie. Rozwijająca się nerwica zmienia ogólne nastawienie do życia i stosunek do otaczającego świata. Wydają się one być jedynie źródłem problemów i cierpień. Brakuje sił i chęci na próbę uporania się z nimi, toteż zaczynają być traktowane jako stały element życia. W takiej sytuacji nie ma już praktycznie szans na to, by sobie poradzić z problemami. Zaczynamy uginać się pod ciężarem kłopotów i powoli rozwija się nerwica.

Ogólnie mówiąc, przyczyną nerwic jest wewnętrzny konflikt emocjonalny, rozdarcie pomiędzy dwiema wartościami. Może się to zdarzać w różnych sytuacjach, niekoniecznie dotyczących pracy zawodowej. Reakcja na taką sytuację może być jednak u każdego inna. Wynika to przede wszystkim z indywidualnego zróżnicowania psychiki, co jest warunkowane genetycznie, oraz ze sposobu jej ukształtowania, na co z kolei ma wpływ wychowanie oraz doświadczenia życiowe. Niekiedy odporność na stres nie jest odpowiednio wykształcona - tacy ludzie są szczególnie podatni na rozwój różnych zaburzeń nerwowych. Należy też zwrócić uwagę, że choć czynnikami powodującymi rozwój nerwic są okoliczności w otoczeniu zewnętrznym, to główna przyczyna tkwi w nas samych. Jest nią brak umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz niewłaściwa higiena psychiczna, czyli niedostosowanie obciążeń do możliwości psychiki. Nie zawsze bowiem zwiększenie czasu pracy lub innego wysiłku skutkuje zwiększeniem efektywności.

Najczęstsze odmiany nerwic

Nerwica lękowa. Jej podstawowy objaw to lęk. Należy odróżniać lęk od strachu. Strach bowiem jest reakcją na realne zagrożenie. Lęk natomiast jest odczuwany bez wyraźnie określonego powodu. Sam chory nie potrafi określić, czego się boi. Lęk nerwicowy może mieć charakter napadowy lub trwały. Napady pojawiają się nagle i szybko ustają, a odczuwany wówczas lęk zazwyczaj jest bardzo silny. Napady lęku bywają połączone z paniką lub fobią. Odczuwany lęk może też mieć charakter ogólny - słabo nasilony, ale długotrwały. Ten rodzaj często przyjmuje formę stałego niepokoju, poczucia, że coś jest nie w porządku. Nie wiemy jednak, co więc psychika podsuwa rozwiązania. Wynikiem tego może być stałe poczucie niepewności, odczuwane za każdym razem, gdy wychodzimy z domu - czy na pewno zamknąłem mieszkanie? czy wyłączyłam żelazko? czy zakręciłam gaz? Szczególne silne poczucie niepewności powoduje, że tacy ludzie zwykle wracają, aby sprawdzić, czy wszystko jest w porządku. Przez to spóźniają się i zaniedbują swoje obowiązki w szkole czy w pracy. Innym objawem nerwicy lękowej i poczucia stałego lęku jest pracoholizm. Rozwija się on w wyniku stałego dążenia do perfekcji w wykonywaniu obowiązków. Nadmierny perfekcjonizm niekoniecznie dotyczy pracy - może też odnosić się do innych dziedzin życia. Nerwicy lękowej często towarzyszą typowe dolegliwości fizyczne, wynikające z podwyższonej aktywności wegetatywnego układu nerwowego. Są to np. skurcze żołądka, nadmierna potliwość, biegunki, kołatanie serca czy stałe napięcie mięśni.

Nerwica depresyjna. Ten typ nerwicy objawia się stałym poczuciem niezadowolenia i smutku. Charakterystyczny jest życiowy pesymizm oraz brak wiary w siebie i w swoje możliwości. Człowiek z nerwicą depresyjną jest stale niezadowolony i rozdrażniony, denerwują go nawet błahostki. Fizycznie towarzyszą temu kłopoty ze snem oraz obniżenie masy ciała.

Nerwica psychasteniczna (neurastenia). Polega na szybkim przemęczaniu się. Drobne, lekkie czynności powodują szybkie zmęczenie organizmu, choć wiemy, że tak być nie powinno. Wyczerpanie odczuwane jest nawet po niewielkim wysiłku umysłowym. Do tego dokładają się problemy z koncentracją i snem oraz poczucie niezadowolenia i złe samopoczucie. Charakterystyczne dla tej odmiany nerwicy są bóle mięśni.

Nerwica natręctw. Ten typ nerwicy polega na uporczywym powracaniu pewnych myśli, wspomnień, wyobrażeń lub na uporczywym wykonywaniu różnego rodzaju czynności. Myśli powracające natrętnie to zazwyczaj drobne zdarzenia z przeszłości, np. popełnione gafy lub obawy dotyczące drobnych spraw. Wszystko to nie ma takiego znaczenia, na jakie wskazywałaby częstotliwość pojawiania się. Jeśli chodzi o natrętnie powracające czynności, to są one wykonywane bezzasadnie, o wiele częściej niż powinno się to zdarzać - przykładowo: mycie rąk co kilka minut czy zmywanie naczyń dopiero co umytych.

Nerwica histeryczna. W tym rodzaju nerwicy występuje wiele objawów fizycznych dolegliwości, jednak są to objawy psychogenne - czyli pochodzenia psychicznego. Wbrew niektórym przekonaniom, nie są one urojone! Bóle i inne dolegliwości występują naprawdę, jednak nie są skutkiem żadnej rzeczywistej choroby. Najczęściej lekarze mają do czynienia z nerwicowymi bólami głowy i żołądka, czasem też spotyka się objawy wrzodów dwunastnicy lub żołądka, choroby serca czy zaburzeń neurologicznych. Pacjent nie jest chory, lecz nie może zapanować nad prawdziwymi objawami nieistniejącej choroby. Wymieniono tu kilka przykładów, jednak jest ich mnóstwo i przybierają rozmaite formy - nie sposób opisać wszystkich.