Zakażenie następuje drogą kropelkowa poprzez kontakt z chorym - kaszlącym, kichającym lub choćby tylko mówiącym. Nie każde zakażenie kończy się chorobą, szacuje się, że około 30 % ludzi nosi w sobie prątki gruźlicy, które mogą latami trwać w stanie utajnienia. Gdy jednak z jakiś powodów zostaje obniżona odporność organizmu, bakterie się uaktywniają i kończy się to chorobą. Do osłabienia sił obronnych organizmu dochodzi w skutek niedożywienia i niehigienicznego trybu życia: brak ruchu na świeżym powietrzu, za mało snu, za dużo używek - np. alkoholu, nikotyny. Pewne grupy osób są bardziej narażone na zachorowanie, np. ludzie starsi, mniej ruchliwi i ogólnie mniej odporni, mężczyźni bardziej niż kobiety, nie tylko z powodu trybu życia, ale i z powodu anatomicznych różnic w budowie płuc. Ta zakaźna choroba mogąca zaatakować wszystkie narządy, najczęściej dotyczy płuc.

Zarazkami gruźlicy są bakterie zwane laseczkami lub prątkami Kocha. Dzięki specjalnej otoczce, prątki gruźlicy są bardzo wytrzymałe na wysychanie i zamarzanie. W suchym środowisku, np. zaschniętej plwocinie, prątki mogą żyć przez kilka miesięcy. Promienie słoneczne zabijają je w ciągu kilkunastu minut, a gotowanie w wodzie zabijają w ciągu kilku minut. U człowieka chorobę wywołują nie tylko prątki gruźlicy ludzkiej, ale również prątki gruźlicy bydlęcej. Zakażenie następuje najczęściej drogą kropelkową. W takim przypadku bakterie gruźlicy dostają się do narządów oddechowych tzw. płuc, gdzie rozwija się choroba. Inną drogą zakażenia jest mleko od krów chorych na gruźlicę. Gruźlica rozwija się w różnych narządach, jednak najczęściej w układzie oddechowym.

Podstawowymi działaniami profilaktycznymi w jej zwalczaniu są:

  • Szczepienia ochronne szczepionką BCG
  • Masowe badania rentgenowskie (małoobrazkowe)
  • Przymusowe leczenie wszystkich chorych na gruźlicę.

Zapobiegawcze leczenie lekami przeciwgruźliczymi ma uzasadnione, o ile spełnione są trzy warunki: występuje duże ryzyko zachorowania, odporność organizmu jest obniżona i duże jest prawdopodobieństwo styczności z prątkami gruźlicy ( w przypadku podróży do innych krajów). Na podstawie odczynu tuberkulinowego, lekarz może stwierdzić, czy organizm danej osoby wytworzył już odporność przeciw prątkom.

Objawy, które każą podejrzewać tę chorobę:

  • nie ustępujący kaszel przez ponad trzy tygodnie
  • stany podgorączkowe, osłabienia
  • uczucie ogólnego rozbicia
  • bóle kości i stawów
  • nacieki
  • guzki
  • jamy
  • zapalenie opłucnej
  • krwioplucie

Leczenie gruźlicy u chorych wcześniej prątkujących, już po kilku tygodniach pobytu w szpitalu przestają być groźni dla otoczenia i mogą wrócić do domu. Podawane w czasie leczenia są równocześnie kilka leków , w niektórych sytuacjach, chory pacjent zażywa równocześnie nawet do pięciu antybiotyków, jeżeli pacjent zaraził się po raz kolejny albo obecne w organizmie bakterie są odporne na leki. Powodzenie leczenia zależy od tego, czy leki są stosowane przez wystarczająco długi okres i w zaleconych dawkach. W żadnym wypadku nie należy przerywać na własną rękę leczenia tylko z tego powodu, że poczułeś się lepiej i nie odczuwasz już objawów choroby.

Leki stosowane w leczeniu gruźlicy:

INH - Eggochemia

Isozid

Isoniazidum

Neo Tizine

Tebesium

Najważniejsze działania uboczne:

- uszkodzenie wątroby

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe

- zawroty głowy

- zmiany w obrazie krwi

- uszkodzenie układu nerwowego

Rifa

Rifoldin

Rinactan

Rimfampicin

Najważniejsze działania uboczne:

- uszkodzenie wątroby

- zburzenia żołądkowo-jelitowe

- zawroty i bule głowy

- niepewne działanie zabezpieczające pigułki antykoncepcyjne

Etibi

Etambutol

Myambutol

Najważniejsze działania uboczne:

- rzadko zaburzenia widzenia

- zaparcie

- bardzo rzadko dna moczowa

W jaki sposób uchronić się przed zachorowaniem? Przede wszystkim zażywać dużo ruchu na świeżym powietrzu, stosować pełnowartościową dietę, unikać stresów, nie bronić się przed próbami tuberkulinowymi i zdjęciami rentgenowskimi płuc.

Gruźlica jest przewlekłą chorobą zakaźną, umiejscawiającą się w 90 -95% przypadków w płucach. Przyczyną tej choroby u ludzi są prątki gruźlicy. Do zakażenia dochodzi drogą wziewną do układu oddechowego, znacznie rzadziej przez przewód pokarmowy, sporadycznie przez kontakt skóry lub śluzówki oka z materiałem zakażonym prątkiem. Zakażeniu ulega wiele osób, a choruje zaledwie 1%zakażonych, czyli zakażenie nie jest jednoznaczne z rozwojem choroby. Muszą jeszcze występować inne czynniki - osłabiające odporność organizmu, które sprzyjają przejściu zakażenia w chorobę. Do tych czynników należą: zakażenie wirusem HIV, cukrzyca, nowotwory, przyjmowanie leków immunosupresyjnych. Sprzyjają temu również złe warunki bytowe, niedożywienie i stresy. Podstawowymi badaniami w rozpoznaniu gruźlicy płuc są: badanie RTG klatki piersiowej, próba tuberkulinowa (odczyn Manitoux) i wyhodowanie prątków gruźlicy z plwociny lub wydzieliny oskrzelowej pobranej w czasie bronchoskopii.

Możliwe następstwa i powikłania:

W wyniku podjętych przedsięwzięć higienicznych i społeczno - politycznych, począwszy od przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku nastąpiło w Europie Zachodniej znacznie zmniejszenie rozprzestrzeniania asie gruźlicy. W tej części świata ryzyko zachorowania na gruźlicę jest więc małe. Niedostatecznie wczesne rozpoznanie gruźlicy zwiększa ryzyko zajęcia przez chorobę innych narządów.

Kiedy do lekarza:

  • Jeżeli podejrzewasz, że zetknąłeś się z nie leczonym chorym na gruźlicę lub przewidujesz możliwość takiego kontaktu. To dotyczy przede wszystkim osób, których układ odpornościowy został osłabiony w przebiegu innej choroby lub w trakcie jej leczenia
  • W przypadku spadku wagi, uczucia rozbicia i kaszlu z odpluwaniem żółtozielonkawej flegmy. Rozpoznanie gruźlicy lekarz stawia na podstawie wykonanego zdjęcia rentgenowskiego płuc i badania plwociny.