Antykoncepcja (łac. anty- przeciw; łac. conceptio, conceptionis - poczęcie) to zapobieganie zapłodnieniu w celu uniknięcia niepożądanej ciąży. Istnieje wiele metod zapobiegania ciąży, zarówno naturalne, jak i sztuczne.

Metody naturalne:

  1. wstrzemięźliwość płciowa podczas okresu jajeczkowania; dni płodne określa się stosując:
  1. metodę termiczą (obserwacja zmian temperatury ciała podczas cyklu miesięcznego; w pierwszej fazie cyklu temperatura ciał jest niższa, a w drugiej fazie cyklu jest wyższa)
  2. metodę Billingsów zwaną owulacyjną (obserwacja śluzu; dni płodne sugeruje obfita, przejrzysta i rozciągliwa wydzielina z pochwy )
  3. metodę objawowo- termiczną (skojarzenie metody termicznej z metodą Billingsów)
  4. metoda kalendarzowa - kalendarzyk małżeński (wyliczanie przypuszczalnego okresu płodności kobiety w cyklu miesiączkowym na podstawie długości dwunastu ostatnich cykli)
  1. stosunek przerywany

- jedna z najstarszych i najmniej skutecznych metod (procent niepowodzenia wynosi około 30)

3. metoda laktacyjnego braku miesiączki (LAM; Lactational amenorrhea)

- wykorzystuje fakt czasowej niepłodności występujący podczas okresu karmienia piersią; wymaga spełnienia kilku warunków, m.in. dziecko musi mieć mniej niż pół roku, a matce nie powróciła jeszcze miesiączką

Metody sztuczne:

  1. antykoncepcja chemiczna

- stosowanie środków plemnikobójczych (żele, kremy, spray'e, płyny, pianki)

2. antykoncepcja mechaniczna

- polega na mechanicznym uniemożliwieniu plemnikom dotarcia do jajowodów

poprzez użycie prezerwatyw, błon do pochwowych, wkładek do macicznych (spiral),

kapturków naszyjkowych

- jej odmianą jest stałe ubezpłodnienie przez kastrację (usunięcie gonad) lub 

sterylizacja ( u mężczyzn nosi nazwę wazekotomii i polega na przecięciu

i podwiązaniu nasieniowodów)

3. antykoncepcja hormonalna

- polega na przyjmowaniu doustnym dwu hormonów - estrogenu, który hamuje krwawienie między miesiączkowe i zapobiega zanikowym zmianom błony śluzowej w macicy oraz progesteronu, będącego właściwym środkiem antykoncepcyjnym

- skuteczność przy prawidłowym stosowaniu wynosi niemalże 100% (wskaźnik Pearla 0.1-0.54).

4. antykoncepcja "po stosunku"

- przyjmowanie odpowiednich preparatów hormonalnych lub założenie wkładki wewnątrzmacicznej po stosunku, podczas którego mogło dojść do zapłodnienia, np. z powodu uszkodzenia prezerwatywy.

Pigułka antykoncepcyjna pojawiła się na rynku prawie 50 lat temu i jest uważana za najskuteczniejszą metodę zapobiegania zapłodnieniu. Mechanizm działania tabletki polega m.in. na:

- zahamowaniu uwalniania do krwi gonadotropin produkowanych przez przysadkę na skutek utrzymywania się stałego poziomu estrogenów i progesteronu w surowicy, co powoduje wstrzymanie dojrzewania pęcherzyka Graffa w jajniku, a tym samym nie dochodzi do owulacji

- zmianach właściwości śluzu szyjkowego (jego zagęszczenie)

- zmianach środowiska wewnątrzmacicznego uniemożliwiającej zagnieżdżenie się zarodka.

Stosowane zgodnie z zaleceniami preparaty antykoncepcyjne:

- zapobiegają ciąży

- zmniejszają obfitość krwawienia i bóle towarzyszące miesiączce

- znoszą objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

- regulują czas wystąpienia krwawień

- zmniejszają ryzyko rozwoju nowotworów trzonu macicy i jajników oraz łagodnych

nowotworów sutka

- powodują rzadsze występowanie zapalenia przydatków i edometriozy

- zmniejszają ryzyko rozwoju ciąży pozamacicznej

- zapobiegają rozwojowi osteoporozy.

Przyjmowanie tabletek hormonalnych niesie także ze sobą ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych tj.:

- plamienia, krwawienia, upławy

- bolesność piersi

- bóle głowy

- nudności

- częstsze zakażenia układu moczowego

- wzrost ciśnienia krwi

- wahania nastroju

- zmniejszenie popędu płciowego

- wzrost masy ciała.

Wymienione objawy zanikają wraz z upływem czasu stosowania hormonalnej antykoncepcji. Jeśli jednak utrzymują się dłużej konieczna jest zmiana leku, a czasem całkowita rezygnacja

z tego rodzaju zabezpieczenia przed ciążą.

Decyzja o rozpoczęciu przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych powinna być podjęta po konsultacji z ginekologiem i przeanalizowaniu korzyści, powikłań i zagrożeń związanych ze stosowaniem tabletek hormonalnych. Udowodniono bowiem, że obecne w nich estrogeny mogą zwiększać ryzyko powikłań ze strony:

- układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, zawał mięśnia sercowego, choroba wieńcowa, zakrzepy i zatory krwi prowadzące nawet do udarów mózgu)

- wątroby ( nowotwory, kamica pęcherzyka żółciowego)

- układu rozrodczego (nowotwory szyjki macicy i piersi).

Mądrze i rozważnie stosowane metody hormonalnej antykoncepcji pozwolą kobiecie zminimalizować ryzyko wystąpienia powikłań i skutecznie zapobiegać ciąży.