Człowiek w swej dość krótkiej historii dokonał zmiany oblicza Ziemi w sposób zasadniczy. Jest on jedyną istotą żywą, która może zmieniać środowisko naturalne. Zamienił on puszczę na pola uprawne, pustynie na łąki, a bagna na sady.
Jednak nie zawsze wpływ człowieka był aż tak duży. Skala tego procesu narastała od prehistorii, kiedy to człowiek żył w zgodzie z prawami natury. Polował wyłącznie dla zaspokojenia bieżących potrzeby (wyżywienie i odzież), zabijał głównie osobniki słabe. Ludzie mieszkali wtedy w grotach. Wraz z upływem czasu populacja powiększała się, a wraz z nią jej potrzeby. Ludzie zaczęli budować szałasy i ziemianki, uprawiać ziemię i hodować zwierzęta. Zaczął się rozwijać handel, a ludzie zamieniali koczowniczy tryb życia na osiadły. Powstały pierwsze wielkie cywilizacje, zarówno w Europie i Azji (Mezopotamia, Babilon, Rzym, Egipt), jak i w Ameryce (cywilizacje Indian). Środowisko naturalne było coraz bardziej wykorzystywane; masowo wycinano lasy, rozpoczęto wydobycie surowców mineralnych. Wiek XVI naszej ery przyniósł początek zgubnego dla natury procesu kolonizacji obu Ameryk. Masowo wycinano tam lasy pod plantacje kawy i tytoniu. Wraz ze wzrostem liczebności populacji ludzkiej zmieniały się też jej potrzeby. Zwierzęta i rośliny przestały być wykorzystywane wyłącznie dla celów spożywczych. Zaczęto je hodować także dla przyjemności, do ozdoby, dla zabawy i sportu.
Obecnie żyje nas na Ziemi ponad 6 mld. Środowisko naturalne, mające ograniczoną pojemność wkrótce nie będzie w stanie nas pomieścić.
Człowiek niszczy lasy. Każdego roku pod uprawy karczuje się lasy tropikalne. W innych rejonach ścina się je na opał. Lasy chronią glebę przed osuwaniem, magazynują wodę, są siedliskiem wielu organizmów.
Człowiek bezmyślnie zabija zwierzęta. Wiele zwierząt zabijanych jest dla ich skór, futer czy kłów. Egzotyczne ptaki, gady, ryby są sprzedawane w sklepach zoologicznych. Miliony ptaków wędrownych pada łupem kłusowników i myśliwych.
Człowiek niszczy środowisko naturalne. Osusza torfowiska i bagna, aby zyskać tereny pod uprawy. Stosuje znaczne ilości pestycydów (chemicznych środków ochrony roślin). Ich światowa produkcja sięga 3 milionów ton rocznie. Pestycydy pomagają co prawda zwiększyć produkcję żywności, ale stają się jedną z głównych przyczyn wymierania wielu gatunków dziko żyjących zwierząt i roślin. Pestycydy zanieczyszczają też żywność oraz wodę pitną. W wyniku działań człowieka gleby na ogromnych obszarach ulegają erozji i zanikowi. Tylko na obszarze Europy nadmierną erozją dotknięty jest obszar o łącznej powierzchni 140 000 km2. Działania te są niewłaściwe głównie z tego powodu, że wyraża się w nich nasz ludzki egoizm - podejmujemy je ponieważ zależy nam na podniesieniu standardu naszego życia, nie dbając o przyrodę oraz o przyszłe pokolenia.
Obecny poziom zaludnienia jeszcze nie stanowi zagrożenia dla środowiska. Pamiętajmy jednak, że pojemność środowiska jest ograniczona i ściśle określona - jeśli ją przekroczymy, będzie to oznaczało zagrożenie dla istnienia życia na nasze planecie.
W celu zapobiegania negatywnym skutkom działań człowieka powinna być stosowana racjonalna gospodarka, polegająca na odzyskiwaniu tej części materiałów i surowców, którą można wielokrotnie wykorzystać (np. papier, plastik, szkło czy metal). Wiele państw podejmuje współpracę, aby spowodować odnowienie się szczególnie cennych ekosystemów. Inne państwa z kolei pomagają krajom słabiej rozwiniętym w spełnianiu pewnych norm. Istnieje wiele międzynarodowych programów mających na celu ochronę zasobów naturalnych. Jednym z takich projektów, w którym bierze udział Polska, jest program CORINE (Coordination of Information on the Environment). Jego celem jest chronienie dziedzictwa przyrodniczego. Projekt ten wspiera Unia Europejska i Organizacja Narodów Zjednoczonych. Działania tego typu oraz wszelka współpraca między państwami jest wskazana i bardzo korzystna dla zachowania środowiska w stanie możliwie jak najbardziej naturalnym. W ten sposób człowiek może naprawić choć część szkód, które wyrządził przyrodzie.
Literatura:
B. Klimuszko, "Biologia. Organizm a środowisko", Warszawa 2000, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dąbrowskiej;
Larousse, "Ziemia Rośliny Zwierzęta", Polska Oficyna Wydawnicza BGW;
J. Chishlm i D. Beeson, "Biologia", Warszawa 1991, Wydawnictwo Penta;
B. Beckett i R. Gallagher; "Vademecum ucznia. Biologia", Świat Książki;
