Hałas jest zjawiskiem niepożądanym, powoduje on rozdrażnienie, uczucie znużenia i zmęczenia całego organizmu, a szczególnie narządu słuchu. Hałas ma negatywne działanie na zdrowie i kondycję człowieka. Jego wpływ na organizm można rozpatrywać na trzech poziomach:
- działanie bezpośrednie na ucho środkowe i wewnętrzne
- działanie pośrednie na układ nerwowy
- działanie na inne narządy
Nadmierny hałas wpływa negatywnie na organizm ludzki, co objawia się zmęczeniem, trudnością w nauce i koncentracji, zaburzeniami orientacji, rozdrażnieniem, wzrostem ciśnienia krwi, bólami i zawrotami głowy oraz w najgorszym przypadku czasowym lub trwałym uszkodzeniem słuchu. U małych dzieci hałas wywołuje niepokój, niepewność, poczucie zagubienia, płacz.
Nie wszyscy są jednakowo wrażliwi na uszkodzenie słuchu powstałe w wyniku długotrwałego oddziaływania hałasu. Czynnikami zwiększającymi wrażliwość są czynniki genetyczne, ogólny stan zdrowia, i warunki środowiska. Największą wrażliwość na działanie hałasu wykazują małe dzieci i młodzież. Szczególnie narażone są także osoby, u których w rodzinie występuje niedosłuch, osoby przebywające w głośnym otoczeniu przez dłuższy czas, osoby chore, które leczone są lekami potencjalnie uszkadzającymi słuch, osoby cierpiące na stany zapalne uszu, szumy uszne, nadwrażliwość słuchową, osoby z niedosłuchem, który w wyniku przebywania w hałasie może się jeszcze bardziej pogłębić.
Negatywny wpływ hałasu na ucho wewnętrzne, które prowadzi do jego uszkodzeń, może być związany z:
- bezpośrednim urazem mechanicznym neuronów słuchowych
- zwiększonym przekaźnictwem glutaminianergicznym w obrębie synaps neuronów słuchowych wewnętrznych
- zwiększonym wydzielaniem tlenku azotu przez neurony zwoju spiralnego jako wynik pobudzenia receptorów NMDA
- degeneracyjnym działaniem wolnych rodników, zwłaszcza rodników hydroksylowych w prążku naczyniowym
- niedoborem jonów magnezu w płynach ciała
- niedoborem jonów wapnia w neuronach słuchowych, co prowadzi do zaburzeń w przesyłaniu impulsów nerwowych
W 23 tygodniu ciąży płód ma już ukształtowany narząd słuchu, który zaczyna funkcjonować. Dziecko już w łonie matki reaguje niespokojnie na nadmierny hałas. Po urodzeniu, im dziecko jest młodsze, tym wykazuje większą wrażliwość na zbyt głośne dźwięki i tym samym trudniej radzi sobie z nadmiernym hałasem. Szczególnie niebezpiecznemu działaniu hałasu poddane są wcześniaki, które długo leżą w inkubatorach, czego skutkiem może być przewlekły uraz akustyczny, zwłaszcza gdy wpływ hałasu wiąże się z innymi czynnikami ryzyka uszkodzenia słuchu związanymi bezpośrednio z ciężkim stanem zdrowia dziecka. Badania nad tym zjawiskiem przeprowadzone zostały, m.in. przez Klinikę Audiologii Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. Często lekceważy się negatywne oddziaływanie hałasu na narząd słuchu u małych dzieci. Badania prowadzone m.in. w House Ear Institute wykazały, że przyczyną uszkodzeń słuchu mogą być zabawki wydające głośne dźwięki.
U ludzi dorosłych, hałas o natężeniu przekraczającym próg bólu, który działa impulsowo, jednorazowo i krótkotrwale, może stać się przyczyną ostrego urazu akustycznego. Natomiast przewlekły uraz akustyczny powstaje jako wynik długotrwałego narażenia na hałas, który nie przekracza progu bólu, zwykle o natężeniu 90 - 95 dB lub niewiele wyższym. Dotyczy to głównie osób pracujących w szkodliwych warunkach akustycznych. Wibracje, które towarzyszą hałasowi, potęgują stopień uszkodzenia słuchu.
Oddzielny i poważny problem stanowią młodzi ludzie, którzy słuchają bardzo głośnej muzyki przez słuchawki. Badania potwierdziły trwałe uszkodzenia słuchu w granicach 20 - 30 dB HL, szczególnie w zakresie wysokich częstotliwości fal dźwiękowych.
Wpływ hałasu na narząd słuchu może być przyczyną następujących zjawisk:
- adaptacja - następuje w czasie trwania bodźca dźwiękowego
- czasowe, krótko- lub długotrwałe upośledzenie słyszenia, będące wynikiem zmęczenia słuchowego. Zanika ono w czasie od kilku minut do kilkunastu godzin od zakończenia ekspozycji na hałas
- trwałe upośledzenie słyszenia
Uszkodzenie słuchu rozpoczyna się zazwyczaj w obszarze 4 kHz, a następnie rozszerza się stopniowo na sąsiednie częstotliwości.
Istnieją również dźwięki, których ucho ludzkie nie rejestruje, a które mogą być przyczyną upośledzenia słuchu lub szumów usznych. Należą do nich:
- ultradźwięki - ich częstotliwości występuje powyżej 16 kHz
- infradźwięki - o częstotliwości poniżej 16 Hz.
Szkodliwe działanie ultradźwięków nie zostało jak na razie dowiedzione, ale istnieją zanotowane przypadki ubytku słuchu oraz szumy uszne.
