Aby zachować zdrowie i utrzymać prawidłowe funkcjonowanie organizmu, należy przestrzegać zasad dotyczących żywności i sposobu żywienia.
Higiena żywienia to nauka określająca warunki potrzebne do realizacji właściwego żywienia ogółu, czy to osób pojedynczych, czy grup zbiorowych, na przykład przedszkola, szkoły, domy pomocy i inne. Higiena żywienia obejmuje wiele zagadnień, a wśród nich: prawidłowy dobór składników pokarmowych, higiena pokarmów, higiena warunków, w jakich spożywane są i przyrządzane posiłki oraz odpowiednie rozłożenie pokarmów w czasie.
Nieprawidłowe żywienie może doprowadzić do zahamowania rozwoju i wzrostu organizmu oraz powstania wielu dolegliwości i chorób, między innymi anemii, krzywicy, gnilca (szkorbutu), otyłości, próchnicy zębów, wrzodów żołądka, wrzodów dwunastnicy. Niewłaściwe odżywianie wpływa niekorzystnie na nasz układ odpornościowy, bowiem zmniejsza się wytrzymałość na atakujące nas organizmy chorobotwórcze, które wywołują choroby zakaźne.
Osłabiony organizm będzie wtedy także wpływał na pewno na obniżenie wydajności pracy.
Czynnikami niebezpiecznymi dla pracy narządów pokarmowych są wszelkie używki, jak alkohol, kawa, nikotyna, substancje odurzające. Powodują one zwiększenie ryzyka wystąpienia zmian w przewodzie pokarmowym. Większe ilości alkoholu doprowadzają do zaburzeń w wydzielaniu enzymów trawiennych oraz żółci. Poza tym alkohol poraża żołądek oraz wątrobę.
Problemem dotyczącym higieny żywienia są zatrucia pokarmowe wywoływane przez pasożyty, na przykład tasiemce, robaki (glista ludzka, owsik). Źródłem są skażone nimi pokarmy, a także woda.
Zatrucia pokarmowe to nagłe, krótkotrwałe nieżyty żołądkowe i jelitowe, występujące gwałtownie po spożyciu zakażonych pokarmów. Zatrucia te wywołują również jady chorobotwórczych mikroorganizmów, na przykład jad kiełbasiany, a także trujące owoce (np. wilcza jagoda), czy grzyby (np. muchomor sromotnikowy).
Zatrucia pokarmami spowodowane są błędami i wynikają z nieprzestrzegania podstawowych przykazań związanych z higieną żywności. Do uchybień tych należy na przykład ubój zarażonych zwierząt, nieodpowiednie stosowanie środków chemicznej ochrony roślin, niewykonanie odpowiednich badań na obecność chorobotwórczych zarazków.
Woda i nieprawidłowo przygotowane pokarmy są często zakażone różnymi bakteriami, które mogą wywołać ciężkie choroby, między innymi czerwonkę, cholerę, dur brzuszny.
Do organizmów chorobotwórczych należą również wirusy. Wywołać one mogą tzw. chorobę "brudnych rąk", czyli wirusowe zapalenie wątroby typu A.
Wszelkie ostre i przewlekłe infekcje powodujące zatrucia pokarmowe, a także i inne schorzenia, jakie są przejawem braku stosowania higieny, mogą wywołać zaburzenia w funkcjonowaniu narządów układu pokarmowego lub ich budowie. Zmiany te mogą dotyczyć również innych narządów.
