Oddychanie jest to jedna z podstawowych czynności organizmu, która zarazem warunkuje życie. Głównym celem tego procesu jest dostarczenie wszystkim komórkom tlenu. Dzięki temu dochodzi do utlenienia substancji odżywczych i wytworzenia energii.
Przykładowe choroby układu oddechowego:
- Nieżyt nosa- inaczej katar; jest to zapalenie śluzówki nosa, do którego dochodzi w skutek zakażenia na drodze kropelkowej; istotną przyczyną jest także oziębienie ciała;
Objawy:
- uczucie drapania i suchości w nosie
- kichanie
- kaszel
- pojawienie się wodnistej wydzieliny z nosa
- ból głowy
- trudności w oddychaniu
Przy nieżycie nosa może występować podwyższona temperatura ciała, uczucie zbicia, złe ogólne samopoczucie. Choroba ta jest groźna w przypadku małych dzieci, które nie wykształciły jeszcze odporności ogólnej. Mogą więc pojawić się powikłania- jak zapalenie ucha środkowego, ogólne zakażenie.
W późniejszym przebiegu choroby objawy ogólne ulegają złagodzeniu i wreszcie ustępują.
Leczenie- ma charakter objawowy; przede wszystkim stosuje się witaminę C, leki przeciwgorączkowe, krople do nosa;
Zapobieganie- polega na unikaniu kontaktu z chorymi;
Przewlekły nieżyt nosa może występować u osób z defektami anatomicznymi. Utrudniony zostaje wówczas prawidłowy przebieg powietrza, zmiany mogą dotyczyć także śluzówki.
- Grypa- jest to choroba zakaźna o podłożu wirusowym; najczęściej występuje masowa fala zachorowań; rozróżnia się trzy różne typy wirusa grypy: A, B i C. Choroba ta szerzy się drogą kropelkową lub przez zakażone przedmioty.
Objawy- początek grypy ma charakter nagły, występują:
- dreszcze
- bardzo wysoka gorączka
- bóle mięśni i stawów
- chrypka
- suchy kaszel
- drapanie w gardle
Mogą przy tym pojawić się symptomy ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, nudności, biegunka.
Przeciętnie gorączka utrzymuje się przez dwa do czterech dni. Dłużej zaś występuje osłabienie organizmu, kaszel i katar.
Warto pamiętać, że chory jest zakaźny w czasie całej choroby. Istotne jest zatem odizolowanie pacjenta.
Powikłania grypy mogą być różne. Najczęściej są to zapalenie płuc, zapalenie krtani, zapalenie zatok przynosowych.
Leczenie- ma charakter wyłącznie objawowy. Stosuje się w tym celu leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. W przypadku powikłań zaś- antybiotyki.
Zapobieganie- generalnie brak jest skutecznego środka zapobiegawczego; coraz więcej uznania zyskują jednak szczepionki- choć by były skuteczne- trzeba trafić na konkretną odmianę wirusa.
- Angina- jest to zapalenie migdałków podniebiennych; angina jest chorobą bakteryjną, którą najczęściej wywołują paciorkowce, a rzadziej gronkowce. W początkowym stadium obserwuje się:
- podwyższoną temperaturę ciała
- bóle głowy
- uczucie rozbicia
- trudności w przełykaniu
- dreszcze
Leczenie- ważne, by chory leżał w łóżku; podaje się salicylany, antybiotyki.
Powikłania- do najczęstszych powikłań należy ropień okołomigdałkowy, który wymaga nacięcia. Rzadziej dochodzi do przewlekłego zapalenia migdałków- które charakteryzuje się pojawieniem się płynnej wydzieliny ropnej w niszy migdałowej. Taki stan może spowodować choroby innych narządów ( serca czy nerek ) bądź choroby reumatyczne.
- Zapalenie płuc- czyli pneumonia. Ze względu na czynniki wywołujące tę chorobę możemy wyróżnić:
- zapalenie płuc o podłożu bakteryjnym (bakterie- np. paciorkowiec, dwoinka zapalenia płuc),
- zapalenie płuc o podłożu wirusowym (wirusy- grypy, odry),
- zapalenie płuc bakteryjno - wirusowe,
- zapalenie grzybicze płuc,
Zapalenie płuc jest to ostra choroba zakaźna, którą wywołują najczęściej pneumokoki. Przenosi się drogą kropelkową, najczęściej występuje wiosną. Okres wylęgania choroby wynosi od 1 do 2 dni. Pierwsze objawy to:
- dreszcze
- wysoka gorączka o charakterze ciągłym
- suchy, męczący kaszel połączony z odpluwaniem
- uczucie duszności w klatce piersiowej
Rozpoznanie następuje na podstawie badania radiologicznego klatki piersiowej. We krwi stwierdza się podwyższoną leukocytozę i zwiększone opadanie czerwonych krwinek. W plwocinie występują bakterie. W przebiegu choroby mogą wystąpić powikłania- może dojść do przejścia w postać przewlekłą, pojawić się może ropień płuc, ropniak opłucnej czy nawet zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych.
- Zapalenie oskrzeli- bronchopneumonia; choroba zakaźna o podłożu bakteryjnym, wywoływana przez pneumokoki, paciorkowce, gronkowce; w tym przypadku dochodzi do obrzęku oraz przekrwienia błony śluzowej oskrzeli, towarzyszy temu zarazem zwiększone wydzielanie śluzu. Drażni to zakończenia nerwowe i prowadzi do powstania odruchu kaszlu, któremu towarzyszy odpluwanie ropnej bądź śluzowej wydzieliny. Objawy to:
- podwyższona temperatura ciała
- ogólne złe samopoczucie
- kaszel
- ból w klatce piersiowej
- uczucie duszności
Diagnoza jest stawiana na podstawie badania radiologicznego, które w przypadku zapalenia oskrzeli wykazuje ogniskowe zacienienie w płucach.
- Pylica płuc- choroba ta związana jest z określonym zawodem- dotyczy w szczególności osób, które są narażone na wdychanie różnego rodzaju pyłów np.
- pylica węglowa- wywoływana pyłem węglowym,
- pylica bawełniana- powodowana przez pył bawełniany,
- pylica azbestowa- wywoływana pyłem azbestowym,
Biorąc za kryterium rodzaj reakcji tkankowej możemy wyróżnić pylice płuc o charakterze zwłókniającym oraz nie zwłókniające. Te pierwsze zwane są zarazem kolagenowymi i należą tu krzemica, azbestoza, pylica węglowa, pylica talkowa. Powodują one nieodwracalne zmiany w płucach i rozległego utkania płucnego. Główne objawy to:
- kaszel
- plucie krwią
- duszności
- bóle w klatce piersiowej
- może dojść do niewydolności krążenia
Leczenie- tylko objawowe; głównie dąży się do opanowania nieżytu dróg oddechowych, niewydolności krążeniowej.
Drugi rodzaj pylic płuc to pylice niekolagenowe, są one wywoływane na skutek wdychania pyłów chemicznych o charakterze obojętnym (np. tlenek cyny, tlenki żelaza). Powodują one tworzenie skupisk w tkance płucnej.
- Dychawica, zwana także astmą; jest to duszność wydechowa, której towarzyszy świszczący oddech. Jest to zarazem choroba o podłożu alergicznym, której główny objaw to napadowe duszności, odksztuszanie gęstej plwociny, świszczący oddech. Przyczyną astmy jest zwężenie oskrzelików- a to z kolei jest następstwem skurczu mięśni gładkich i nadmiernego wydzielania śluzu. Chorobę powodują różnorakie alergeny, które dostają się do organizmu za pośrednictwem dróg oddechowych. Dużą rolę w powstawaniu i częstotliwości napadów odgrywają warunki klimatyczne i czynniki psychiczne. Duszność napadowa może wystąpić o każdej porze dnia. Chory odczuwa wówczas silny brak tchu, wydech jest mocno utrudniony, wdech jest powierzchowny, świszczący. Towarzyszy temu kaszel, sinica, odksztuszanie plwociny. Choroba trwająca przez długi czas może doprowadzić do powstania rozedmy płuc, a nawet niewydolności krążeniowej.
Leczenie- polega na podawaniu środków, które rozszerzają oskrzela oraz tlenu. Ważne jest, by ustalić i wyeliminować czynniki alergizujące.
- Gruźlica- jest to choroba zakaźna, którą wywołuje prątek gruźlicy ( zwany też prątkiem Kocha ). Nazwa choroby pochodzi zaś od zmian odczynowych na prątki, to znaczy guzków niewielkiej wielkości, występujących w zaatakowanych narządach. Do guzków nie dopływa tlen, stąd po osiągnięciu wielkości paru milimetrów obumierają. Źródłem zakażenia jest najczęściej chory człowiek ( przez drogę kropelkową), ale też chore zwierzęta domowe. Za pośrednictwem dróg oddechowych lub przez skórę prątki przenikają do organizmu ludzkiego. Prątek może ulec zniszczeniu, jeśli organizm posiada odpowiedni mechanizm obronny albo wydalony na zewnątrz. Może także zagnieździć się w tkankach i spowodować miejscowy odczyn zapalny. Takie ognisko ulega powiększeniu i zaatakowane zostają węzły limfatyczne. Generalnie organizm jest sam w stanie opanować zakażenie i proces zapalny wygasa. W warunkach niesprzyjających, gdy prątki są szczególnie zjadliwe a odporność organizmu osłabiona, ognisko pierwotne i zaatakowane węzły limfatyczne ulegają martwicy gruźliczej. Prątki mogą przedostać się do oskrzeli i dalej atakować kolejne obszary płuc. Mogą zarazem uszkodzić ściany naczyń krwionośnych i wraz z krwią roznosić się po całym organizmie. Najłatwiej leczyć ostre i świeże postaci gruźlicy, gdyż zarazki są wtedy wrażliwsze i bardziej podatne na działanie leków. Postacie przewlekłe, nie wyleczone wymagają długotrwałego leczenia. Leczenie- jest ogólne, farmakologiczne, spoczynkowo - dietetyczne. Zapobieganie gruźlicy polega na stosowaniu kilku zasad:
- szczepienia ochronne
- wykonywanie okresowych badań kontrolnych i badań radiologicznych klatki piersiowej
- przestrzeganie zasad racjonalnego i zdrowego odżywiania
- izolowanie chorych
- Czkawka- są to powtarzające się mimowolnie skurcze przepony. Powodują gwałtowne wciąganie powietrza i równoczesne zamykanie głośni i strun głosowych. Przerywa to wdech i tworzy charakterystyczny dźwięk. Jest to odruch, który wynika z podrażnienia nerwu przeponowego bodźcami z jamy brzusznej albo układu nerwowego. Najczęstszą przyczyną jest przejedzenie, zapalenie otrzewnej, niedrożność jelit. Może być również spowodowana zabiegami chirurgicznymi, chorobami w obrębie klatki piersiowej, zatruciem alkoholowym, zaburzeniami na tle nerwowym. Czkawka nie powoduje zagrożenia życia, ale obciąża układ krążenia i nasila dolegliwości w obrębie jamy brzusznej.
- Rak płuca- bardzo złośliwy nowotwór, który wywodzi się z nabłonka oskrzeli. Rak płuca dotyczy generalnie ludzi między 40 a 70 rokiem życia, ale w ostatnich latach coraz częściej występuje także u ludzi bardzo młodych. Wzrasta zarazem częstotliwość zachorowań. Niewątpliwą przyczyną jest sięganie po papierosy w bardzo młodym wieku, zanieczyszczenie środowiska ( pyły, gazy ), niewłaściwy tryb życia, zła dieta. Początkowe stadium choroby nie jest łatwe do wykrycia, gdyż brak w zasadzie jakichkolwiek objawów. Guz wykrywany jest często przypadkiem w czasie badania radiologicznego klatki piersiowej. Później pojawiają się symptomy, które są podobne do oznak grypy, a więc:
- zadyszka
- kaszel
- bóle w klatce piersiowej
- bóle stawów
Nowotwór ten daje przeżuty do wielu organów- do wątroby, kręgosłupa, mózgu.
- Rozedma płuc- jest to nieodwracalny stan, który polega na zwiększonej objętości przestrzennej powierzchni płuc. Towarzyszy temu zanik sprężystości, pękanie przegród między pęcherzykami oraz zmniejszeniu ulega liczba naczyń włosowatych płuc. Do powstania tej choroby prowadzi często wzrost oporu dróg oddechowych, co stanowi przeszkodę dla przepływu powietrza w fazie wydechowej. Najczęstszą przyczyną jest przewlekły nieżyt oskrzeli. Rozedma płuc występuje najczęściej u mężczyzn w wieku od 40 do 60 lat. Główne objawy to:
- kaszel
- odpluwanie śluzowo - ropnej plwociny
- sinica
- duszności
- niewydolność prawej komory serca
Często dochodzi do powikłań, może pojawić się odma samoistna, odoskrzelowe zapalenie płuc czy przewlekła niewydolność serca.
Higiena układu oddechowego
Przed znaczną częścią chorób układu nerwowego możemy się ustrzec bądź też łagodzić ich skutki. Istotne jest przy tym stosowanie zasad higieny oraz odpowiedni tryb życia. Do najważniejszych reguł należy :
- częsta zmiana pościeli
- wietrzenie pomieszczeń, w których przebywamy
- unikanie gromadzenia się warstw kurzu
- ograniczenie do minimum kontaktu z osobami chorymi (wiele chorób przenosi się drogą kropelkową)
- wykonywanie okresowych badań kontrolnych
- szczepienia ochronne
- niedopuszczanie do przewlekłych stanów chorobowych
Istotny jest sam tryb życia- liczy się aktywność fizyczna oraz zdrowe odżywianie. Szczególnie ważne jest spożywanie dużych ilości warzyw i owoców, które dostarczają niezbędnych witamin. Palenie tytoniu jest nie wskazane, gdyż dym tytoniowy drażni i szkodzi wielu organom.
