Człowiek pozostaje w ciągłym kontakcie z otaczającym go środowiskiem. Wszystkie informacje z zewnątrz są odbierane przez organizm dzięki wyspecjalizowanym komórkom, czyli receptorom. Za ich pośrednictwem odpowiednie wrażenia docierają do układu nerwowego i są tam interpretowane. Grupy receptorów wraz z tkankami dodatkowymi tworzą narządy zmysłów. Wśród narządów tych możemy wyróżnić:
- narząd wzroku,
- narząd słuchu i równowagi,
- narząd węchu,
- narząd smaku,
- narząd dotyku.
Struktury te charakteryzuje optymalna wrażliwość na specyficzne dla danego narządu bodźce. Receptory mają za zadanie rejestrowanie sygnału lub braku sygnału. Nie jest to jednak ich jedyna funkcja, muszą jeszcze uwzględnić stopień nasilenia danego bodźca, a także kierunek jaki obiera dana zmiana.
NARZĄD SŁUCHU I RÓWNOWAGI
Narządem słuchu i równowagi jest ucho. Jego budowa umożliwia odbieranie zarówno wrażeń słuchowych, jak i odpowiada za utrzymywanie równowagi. Zmysł słuchu charakteryzuje się zdolnością do rejestracji fal dźwiękowych o określonej częstotliwości, rozpoznaje on także kierunek, natężenie, ton i barwę danego dźwięku.
Ucho możemy podzielić na trzy części:
- ucho zewnętrzne,
- ucho środkowe,
- ucho wewnętrzne.
Ucho zewnętrzne
Małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny tworzą ucho zewnętrzne.
Małżowina uszna zbudowana jest z chrząstki, którą pokrywa skóra. Zadaniem tej struktury jest wyłapywanie fal dźwiękowych i kierowanie ich do przewodu słuchowego.
Przewód słuchowy zlokalizowany jest w kości skroniowej. Dochodzi on do błony bębenkowej. Przewód pokrywa skóra, a w jego początkowej części występują krótkie włosy, które chronią ucho przed wnikaniem ciał obcych. Nabłonek znajdujący się w przewodzie słuchowym odpowiada za produkcje woskowiny, spełniającą również funkcję ochronną. Woskowina, która zalega w przewodzie słuchowym może osłabiać słuch, wywołuje bowiem pewne zakłócenia w odbieraniu dźwięku.
Zewnętrzny przewód słuchowy kończy się błoną bębenkową. Oddziela ona ucho zewnętrzne od ucha środkowego. Błona bębenkowa jest zbudowana z tkanki łącznej i charakteryzuje się elastycznością i silnym unerwieniem. Błona zostaje wprowadzona w drgania pod wpływem dźwięków, które są następnie przekazywana do ucha wewnętrznego.
Ucho środkowe
W skład ucha środkowego wchodzi jama bębenkowa, kosteczki słuchowe oraz trąbka słuchowa (Eustachiusza).
Jama bębenkowa będąca przestrzenią powietrzną, położona jest w kości skroniowej. Ograniczona jest ona od strony zewnętrznej błoną bębenkową, od strony wewnętrznej natomiast ścianą kostną ucha wewnętrznego. Jama bębenkowa łączy się z gardłem trąbką słuchową. Dzięki temu możliwe jest wyrównywanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej. Mechanizmem, który wspomaga ten proces jest połykanie.
Kosteczki słuchowe zlokalizowane są w jamie bębenkowej. Zaliczamy do nich: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Młoteczek łączy się z błona bębenkową, strzemiączko z okienkiem owalnym. Kosteczki te przenoszą i wzmacniają drgania błony bębenkowej na ucho wewnętrzne.
Ucho wewnętrzne
Składa się z błędnika kostnego i leżącego w nim błędnika błoniastego. Przestrzeń pomiędzy błędnikiem kostnym a błędnikiem błoniastym wypełnia płyn, zwany przychłonką. Błędnik błoniasty wypełnia natomiast śródchłonka.
Do błędnika kostnego zaliczamy przedsionek, ślimak, i trzy kanały półkoliste. Błędnik błoniasty natomiast składa się z woreczka i łagiewki, które położne są w przedsionku kostnym. Wyróżniam tu także trzy kanały półkoliste, które kończą się bańkami błoniastymi oraz przewód ślimakowy.
Właściwy narząd równowagi stanowią kanały półkoliste, woreczek i łagiewka. Rejestrują one zmiany wywołane ruchami głowy. Każdy z kanałów półkolistych ma ułożenie prostopadłe do płaszczyzn dwóch pozostałych kanałów. Kanały posiadają bańkowate zakończenia, które są pokryte komórkami zmysłowymi. Komórki te reagują na przyspieszenie kątowe.
W przedsionku zlokalizowane są łagiewka i woreczek. Zawierają one nabłonek nerwowy z komórkami zaopatrzonymi we włoski. Komórki zmysłowe pokrywa galaretowata błona, na której znajdują tzw. otolity, czyli kryształy węglanów i fosforanów wapnia. Komórki zmysłowe woreczka i łagiewki są receptorami grawitacji i przyspieszenia liniowego.
W wyniku działania siły ciężkości, przyspieszenia komórki zmysłowe narządu równowagi ulegają podrażnieniu. W bańkach kanałów półkolistych bodziec wywoływany jest pod wpływem przemieszczającej się śródchłonki. Powstające potencjały czynnościowe przekazywane są następnie przez nerw przedsionkowo - ślimakowy do rdzenia przedłużonego. Ośrodkowy układ nerwowy przetwarza pobudzenia na wrażenia o położeniu ciała w przestrzeni. Bodźce z narządu równowagi integrowane są z impulsami, które przekazywane są do mięśni poruszających gałkami ocznymi, a także do mięśni szyi, tułowia czy kończyn.
