Pojęcie alergii zostało wprowadzone do medycznego języka przez Clemensa Freiherr von Pirqueta w roku 1906. Definicja von Pirqueta nie zawierała jednak pojęć odporności. Współcześnie zaś uważa się, iż alergia to nieprawidłowe przejawianie się odporności.

Jednym z układów najważniejszych dla organizmu ludzkiego to tzw. immunologiczny układ, czyli odpornościowy. Ochrania on ludzki ustrój przed licznymi procesami dezintegracji, które mogą być wywoływane poprzez różne wewnętrzne oraz zewnętrzne czynniki. W tym broniąc przed agresją licznych drobnoustrojów, stanowią m.in. obrony system organizmu przed różnymi infekcjami. Immunologiczny układ może reagować jednak, nie tylko na liczne próby ataku i wdarcia się do ustroju ze strony chorobotwórczych czy niebezpiecznych drobnoustrojów, ale także na każdą jedną obcą substancję. Substancję, która prowadzi do pobudzenia odpowiedzi odpornościowego układu, nazywamy antygenem, natomiast tę odpowiedź immunologiczną reakcją. Nie każdy antygen to rzeczywiste zagrożenie. Zdarza się bowiem, że odpornościowy system reaguje na obcą "niewinną" substancję, jak gdyby to był jakiś czynnik infekcji. Wówczas to antygen nosi miano alergenu, zaś reakcję organizmu nazywamy reakcją alergiczną. W alergicznych reakcjach uczestniczy immunologiczny układ, jego komórki, w szczególności limfocyty, z podgrupy Th2, kwasochłonne granulocyty (eozynofile) oraz tuczne komórki (mastocyty). Olbrzymia i istotna rolę w odczynach alergicznych odgrywają immunoglobuliny- przeciwciała klasy E czyli IgE.

Najczęstszymi z przejawów alergii są:

  1. sezonowy sienny katar,
  2. nieżyt nosa trwający przez okrągły rok,
  3. astma,
  4. pokrzywka oraz kontaktowe alergiczne zapalenie skóry,
  5. uczulenia na różne pokarmy,
  6. uczulenia na użądlenia pszczół oraz os,
  7. anafilaksja czyli anafilaktyczny wstrząs.

Alergia to bardzo rozpowszechnione zjawisko. To najprawdziwsza choroba wieku XX, która nasila się cały czas, szczególnie zaś w rozwiniętych krajach. Co piąty człowiek ma sienny katar, zaś co piąte z dzieci w szkolnym wieku ma astmę, a co szóste z nich choruje na zmiany skórne alergiczne, co dwudziesty człowiek ma ataki pokrzywki. Na szczęście pokarmowe alergie są ciągle jeszcze dość rzadkie, a w większości z wypadków trzeba raczej rozpoznać tzw. pokarmową nietolerancję, nie zaś alergię, która może być jednym tylko, ale dość rzadkim z rodzajów nietolerancji.

Przyczyny alergii

Alergia jest schorzeniem o genetycznym podłożu, bardzo często przejawia się rodzinnie. Gen alergii, który kontroluje produkcję immunoglobuliny IgE umiejscowiony jest na piątym z chromosomów. Aby jednak nie mogło dojść do ujawnienia się reakcji alergicznej, predysponowana dziedzicznie, czyli rodzinnie, do tej choroby osoba musi się zetknąć z alergenem- substancją uczulającą, i to w stężeniu odpowiednio stężeniu, bardzo wcześnie, i to jeszcze w niemowlęcym wieku.

Obecnie podkreśla się ogromny a nawet rosnący, udział środowiskowych czynników w rozwoju choroby-alergii. Charakterystyczny jest tutaj ilości zachorowań na różne alergie wśród mieszkańców środkowo-wschodniej Europy, którzy w czasie ostatniego dziesięciolecia zbyt szybko przejęli styl życia zachodni. Ogromną rolę tutaj odgrywają także współczesne zanieczyszczenia, a szczególnie zanieczyszczenia atmosfery. Wyziewy z silników, elektrowni, a szczególnie dieslowskich, nasilają objawy u alergików na astmę oraz sienny katar, sezonowy oraz całoroczny. Szczególnie zaś niebezpieczna jest mieszanina złożona z: tlenków azotu, dwutlenku siarki oraz drobnych cząstek emitowanych przez Dieslowskie silniki. Niebagatelne znaczenie w nasileniu się alergii maja zanieczyszczenia domowe: palenie papierosów, preparaty czyszczące, kurz, rozpuszczalniki, kosmetyki, aerozole, wyziewy z kuchni.

Do najbardziej pospolitych alergenów należą:

  1. odchody roztoczy domowego kurzu , powodują astmę i katar sienny,
  2. pyłki traw oraz drzew, powodują katar sienny i astma,
  3. zarodniki pleśni, powodują katar sienny i astmę,
  4. składniki sierści domowych zwierząt powodują astmę, katar sienny oraz skórne zmiany,
  5. jaja, ryby, produkty mleczne, owoce przykładowo truskawki, orzeszki ziemne, jak również leki (penicyliny), powodują żołądkowo-jelitowe objawy, pokrzywkę, naczyniowy obrzęk oraz anafilaksja,
  6. jady os oraz pszczół powodują pokrzywkę i anafilaksje.

Niektóre z alergii ujawniają się w niemowlęcym wieku częściej (przykładowo pokarmowe alergie, czy skórne zapalenia, inne zaś w dziecięcym np. astma, inne jeszcze u nastolatków np. sienny katar lub u dorosłych osób np. uczulenie na jady, pokrzywka, alergiczny wyprysk.

Mechanizm alergicznego odczytu

Mechanizm alergicznego odczynu jest bardzo złożony. Związany on jest zwykle z działaniem immunoglobulin E, które wytwarzane są przez Th2 limfocyty w odpowiedzi na kontakt uczulonej osoby z alergenem, na tuczne komórki rozmieszczone w przeróżnych częściach ludzkiego ciała przykładów w śluzowej błonie oddechowych dróg, pokarmowego przewodu czy w skórze. To oddziaływanie może prowadzić do uwolnienia się z tucznych komórek mediatorów alergiczne reakcji j, przede wszystkim chodzi tu o leukotrieny i histaminy. W przeciągu krótkiego czasu, zwykle liczonego w minutach, dochodzi do przejawienia się objawów: wycieku z nosa, rumienia, pokrzywki, bąbli skórnych, zatkania nosa, łzawienia i pieczenia spojówek, świstów, duszności, kaszlu, spadku ciśnienia oraz wstrząsu.

Oczywiści e objawy te nie występują wszystkie równocześnie u jednej osoby, lecz zdarza się, iż osoba cierpiąca na sienny katar niekiedy doznaje ataków astmy, zaś osoby mające pokrzywkę, będącą jednym z przejawów pokarmowej alergii, , niekiedy w wyniku kolejnej styczności z alergenem mogą odczuwać duszność, zacząć kaszleć, a nawet czasami stracić przytomność, co jest spowodowane raptownym obniżeniem się tętniczego ciśnienia.

Uwolniona z tucznych komórek histamina powoduje rozszerzenie się światła krwionośnych naczyń, czego przejawem jest zaczerwienienie się skóry, jak również spadek tętniczego ciśnienia, skurcz mięśni dróg oddechowych oraz zwiększenie się w nich śliskiej, lepkiej wydzieliny, co powoduje duszności, kaszel oraz świsty, nasilenie jelitowej perystaltyki oraz zwiększonego wydzielania się wody do wnętrza jelit czego objawem są wzdęcia, bóle brzucha oraz biegunka. Typowym alergicznym przejawem jest naczyniowy obrzęk, który polega na bardzo głębokim obrzmieniu bardzo dobrze unaczynionych licznych tkanek. Obrzęk nosa podczas kataru siennego nie jest bardzo duży, natomiast jest dużo większy, a także niemal zawsze zdarza się w alergicznym, niesezonowym nieżycie nosa. Nagle pojawiający się obrzęk w ustnej jamie, zaś szczególnie obrzęk języka oraz krtani może prowadzić do raptownego zatkania się oddechowych dróg oraz niebezpiecznego duszenia się.

Alergia w czasie której występuje duża aktywność immunoglobulin IgE to nieprawidłowy odczyn typu natychmiastowego lub szybkiego. Są również inne typy alergicznych odczynów, przykładowo odczyn Arthusa, gdzie kluczową rolę posiadają immunoglobuliny IgG,które krążą we krwi granulocyty oraz komplement, jak również tzw. późny odczyn, zapalny, wraz z uczestniczącymi w nim zapalnymi komórkami komórki zapalne, między innymi z granulocytami kwasochłonnymi czyli eozynofilami. Jest on typowy dla rozpowszechnionego w społeczeństwach współczesnych tzw. skórnego wyprysku, czyli egzemy oraz eozynofilowego zapalenia oddechowych dróg, typowego astmy dla przewlekłej.

Diagnostyka alergii

Nietrudno rozpoznać alergię, jeśli objawy szybko występują po zadziałaniu określonego alergenu. Napad wycieku z nosa, swędzenia spojówek, łzawienia, czy kichania, w dzień słoneczny, jest bez wątpienia siennym katarem. Nocny napad duszności, kaszlu, oddechu świszczącego u osoby młodej to prawie na pewno astma. Świąd, zaczerwienienie skóry oraz bąble pojawiające się po zjedzeniu orzeszków ziemnych czy truskawek to z pewnością pokarmowa alergia. Zaś bolesny skórny obrzęk , nasilona pokrzywka tuż po użądleniu przez osę to także alergia bez wątpienia.

Rozpoznanie alergii i potwierdzenie tego schorzenia uzyskuje się w dzisiejszych czasach poprzez stosowanie różnego typu badań, przykładowo skórnych testów, zarówno punktowych jak i płatkowych, polegających na wstrzyknięciu do skóry albo nałożeniu na skórę alergenów w o niskim stężeniu, jeśli w miejscu kontaktu skóry z alergenem pojawi się zaczerwieniony krążek, to wskazuje to na to, że dana osoba jest uczulona na określony alergen. Można również zbadać stężenie immunoglobuliny ( IgE) we krwi. Służy do tego test radioalergosorpcji w skrócie RAST lub także jego modyfikacja, czyli fluorescencyjny test CAP-RAST