Organizmy zwierzęce i roślinne składają się z komórek. Zbiory takich komórek, czyli schematy o podobnej strukturze i spełnianych funkcjach w konkretnej dziedzinie, tworzą grupy zwane tkankami. Spełniają one u roślin niezmiernie istotne dla życia funkcje. Część z nich są odpowiedzialne za transportowanie wody, a także soli mineralnych lub innych substancji, natomiast inne odpowiadają za bezpieczeństwo. Budowa tkanek jest ściśle związana z pełnionymi przez nie funkcjami w określonej dziedzinie. Dzięki takiej specjalizacji rośliny były w stanie rozpowszechnić się zarówno w środowisku lądowym i wodnym, a co więcej, osiągnąć duże rozmiary. Opracowanie to postara się wykazać, jak istotny jest związek pomiędzy budową tkanek, a funkcjami spełnianymi przez nie w organizmach roślinnych.

Dla dokładnej analizy tego problemu należy wpierw poznać podstawowe informacje na temat podziału tkanek. Świat roślin posługuje się schematycznym podziałem tkanek. Pod względem złożoności budowy można je podzielić na jednorodne (inaczej proste), które tworzą podobne komórki zebrane w jednolite zespoły, czego przykładem są merystemy, a także miękisze, kolenchyma i sklerenchyma, oraz niejednorodne (inaczej złożone), składające się z komórek różnych typów, które jednak tworzą funkcjonalną całość, czego przykładem może być epiderma i łyko oraz drewno.

Pod względem pochodzenia możemy wyróżnić tkanki pierwotne, czyli powstałe bezpośrednio z komórki zarodka, czego przykładem jest skórka oraz merystem stożków wzrostu, drewno (pierwotne i wtórne), wyróżniamy też tkanki powstałe podczas procesu odróżnicowywania, czego przykładem jest miazga korkotwórcza oraz kambium i drewno wtórne. Ostatni, najważniejszy, podział opiera się na umiejętności dzielenia się komórek. Pod tym względem wyróżnia się tkanki twórcze oraz stałe. Tkanki twórcze nazywamy merystemami, nazwa ta pochodzi od greckiej nazwy meriste oznaczającej dzielący, gdyż ich komórki przechodzą stale lub też sezonowo, przez proces podziału. Tkanki stałe są tkankami dojrzałymi, a procesy podziału zachodzą w nich sporadycznie lub wcale.

Tkanki twórcze można zlokalizować u roślin w konkretnych obszarach, nazywanych strefami merystematycznymi. Poszczególne tkanki właśnie od nich biorą swoje nazwy - mamy więc do czynienia z merystemem wierzchołkowym, wstawkowym, bocznym oraz tzw. tkanką archesporialną lub kalusową. Tkanki te podlegają opisanemu wyżej podziałowi, stąd tkanki twórcze dzielą się na pierwotne i wtórne - oba typy mają ogromne znaczenie dla funkcjonowania roślin. Odpowiadają za produkowanie i mnożenie komórek, co umożliwia roślinom wzrost przez całe ich życie. Ten wzrost - pionowy, czyli długość i poziomy, czyli grubość - pełni ważną rolę dla roślin, ponieważ mogą one ochraniać sam siebie i zyskać "przewagę" w stosunku do innych roślin. w tych działaniach z całą pewnością zauważyć można zależności pomiędzy budową tkanki a jej funkcjami, natomiast tutaj jako przykład posłużą tkanki stałe. Należy jednak zauważyć, że tkanki twórcze dają początek tkankom stałym, gdyż to właśnie na ich podstawie dochodzi do różnicowania się tkanek stałych. Istnieje kilka typów takich tkanek, mamy więc do czynienia z tkankami okrywającymi, miękiszowymi, wzmacniającymi, przewodzącymi, zasadniczymi i wydzielniczymi. Każdy typ odpowiada za inne funkcje, odmienne jednak od tych sprawowanych przez tkanki twórcze. Tkanki stałe potrzebne są po to, aby roślina mogła efektywnie transportować pokarm, ochraniać się przed uszkodzeniem lub głodem, ale nie wpływają na wzrost i grubienie rośliny, tak jak tkanki twórcze. Oba typy tkanek wyraźnie różnią się budową. Tkanki stałe zbudowane są zazwyczaj z dużych, grubościennych komórek, natomiast komórki tkanek stałych są raczej cienkościenne. Często są również silnie zwakuolizowane, co oznacza, że cytoplazma jest rzadka i występuje w małej ilości, natomiast jądro znajduje się w pobliżu ściany komórkowej. Komórki tkanki stałej przedzielone są przestworami międzykomórkowymi, co nie ma miejsca w przypadku tkanek twórczych. Zdarza się, że komórki w tkankach stałych mogą być martwe, a więc pozbawione protoplastu. Dla wykazania zależności między budową i funkcją tkanek, trzeba natomiast dokonać analizy poszczególnych ich rodzajów.

Zaczniemy od najczęściej spotykanej i najpierwotniejszej tkanki miękiszowej, zwanej parenchymą. Jest ona spotykana w każdej części rośliny. Jej komórki są żywe, zwykle duże, o zaokrąglonym kształcie i z dużymi wakuolami. Cytoplazma, poza innymi organellami, zawiera także plastycy, przekształcające się w chloroplasty pod wpływem światła. Ścianę komórkową tworzy przede wszystkim celuloza, pektyny i hemicelulozy. Zwykle ścianka jest cienka i zawiera wyłącznie ścianę pierwotną, chociaż istnieje możliwość wykształcenia ściany wtórnej, zawierającej proste jamki. Komórki oddzielone są mniejszymi lub większymi przestworami międzykomórkowymi. Parenchyma roślin naczyniowych często bywa odpowiedzialna za wiele różnych funkcji, z tego też powodu posiada kilka odmian:

- Pierwszą jest miękisz zasadniczy, który posiada cienkie ścianki, równo wymiarowe komórki z dużą ilością wakuol. Miękisz zasadniczy zajmuje największy obszar rośliny. Jego budowa pozwala mu dokładnie wypełnić wszystkie przestrzenie znajdujące się pomiędzy różnymi tkankami w obrębi wielu organów. Może na przykład występować w korze pierwotnej lub rdzeniu młodych łodyg i korzeni.

- Druga odmiana to miękisz asymilacyjny (zwany też chlorenchymą lub miękiszem zieleniowym). Zajmuje przede wszystkim liście i obwodowe części łodyg. Tworzą go komórki o cienkich ściankach i bogate w chloroplasty. Ich obecność pozwala na asymilację CO2, dzięki czemu roślina może dokonywać procesu fotosyntezy oraz produkować pokarm. W przypadku roślin nasiennych miękisz ten możemy podzielić na trzy rodzaje:

1. miękisz wieloramienny - występujący w liściach u roślin nagozalążkowych (należą tu np. igły sosny). Posiada on pofałdowane komórki o kształcie wieloramiennym, które odpowiadają za zrekompensowanie małej powierzchni zewnętrznej liścia tworząc dużą powierzchnię asymilacyjną od wewnątrz.

2. miękisz palisadowy - występujący w roślinach okrytonasiennych oraz dwuliściennych, pod samą skórką. Posiada on wydłużone komórki z dużą ilością chloroplastów, które znajdują się prostopadle w stosunku do wierzchy liścia. Ułożenie komórek tworzy nieduże przestwory międzykomórkowe. Miękisz ten odpowiada za asymilację poprzez obecność chloroplastów oraz za swoiste filtrowanie za pomocą ściśle ustawionych komórek palisadowych o regularnym kształcie, przez co chroni od nadmiaru światła miękisz gąbczasty, znajdujący się poniżej

3. miękisz gąbczasty - występujący w roślinach dwuliściennych oraz jednoliściennych. Posiada o wiele mniejszą liczbę chloroplastów niż ma to miejsce w komórkach miękiszu palisadowego. Są to komórki o nieregularnym kształcie brył, które łączą się nawzajem dzięki małym powierzchniom ścian, tworząc skomplikowany układ przestworów międzykomórkowych, a to ułatwia im prowadzenie dyfuzji gazów w liściach. Wyjątkowo duże przestwory występują w pobliżu aparatów szparkowych, co ułatwia wymianę gazową.

- miękisz spichrzowy - jest następnym rodzajem tkanki miękiszowej. Posiada ona specyficzną budowę, umożliwiającą przechowywanie substancji zapasowych. Komórki tej tkanki mają zaokrąglony kształt i są luźno rozmieszczone, a w ich centrum położone są wakuole. Ich najbardziej istotnym składnikiem są liczne leukoplasty i chloroplasty, które umożliwiają gromadzenie tłuszczów, białek i skrobi. Miękisz spichrzowy jest najczęściej składnikiem organów spichrzowych - bulw, kłączy, korzeni, owoców i nasion.

Istnieje również specjalna odmiana miękiszu spichrzowego, nazywana miękiszem wodnym lub wodonośnym. Budują go duże komórki z olbrzymimi wodniczkami, które gromadzą wodę. Miękisz ten posiada też specjalne śluzy, zatrzymujące wodę i utrudniające jej parowanie. Dlatego właśnie ten rodzaj miękiszu działa jak magazynier wody. Zawierają go w dużych ilościach rośliny pustynne, narażone na niedobory wody, takie jak kaktusy, agawy i aloesy.

- miękisz powietrzny - znany też jako aerenchyma. Funkcjonuje on jako tkanka przewietrzająca. Charakteryzuje się silnie rozwiniętymi przestworami międzykomórkowymi, które nierzadko zajmują większy obszar tkanki niż komórki. Przestwory układają się w ciągły system zbudowany z kanałów powietrznych, które tworzą wewnętrzną atmosferę dla rośliny. Zazwyczaj jest to tkanka charakterystyczna dla roślin żyjących pod wodą. Pozwala ona, aby wypełnione powietrzem organy rośliny unosiły się swobodnie w wodzie, a ponadto jest swoistym wewnętrznym rezerwuarem gazów (czyli tlenu oraz dwutlenku węgla), które wspomagają procesy fizjologiczne rośliny związane z procesem wymiany gazowej (to jest fotosyntezę oraz oddychanie).

- miękisz wydzielniczy spotykany jest u wielu roślin. Jego komórki stanowią miejsce zachodzenia procesów wydzielania takich substancji, jak np. olejki eteryczne kopru, sok mleczny maku.

Reasumując, tkanka miękiszowa analizowana z punktu widzenia wyżej opisanych rodzajów, posiada stosunkowo prostą budowę, natomiast pełnione przez nią funkcje są niezwykle zróżnicowane. Każdy typ miękiszu posiada swoją specyficzną budowę, przystosowaną do sposobu i warunków życia konkretnych roślin.

Następny rodzaj tkanki stałej, którym tutaj się zajmiemy, to tkanka wzmacniająca. Już sama jej nazwa sugeruje, że jej zadaniem jest zabezpieczanie rośliny przed wpływem uszkodzeń mechanicznych (jak złamanie czy rozerwanie), a także zabezpieczanie korzenia przed pęknięciem podczas jego rozciągania, oraz ochrona całej rośliny przed zgnieceniem. Tkankę wzmacniającą tworzą dwa rodzaje elementów, odpowiadających za wykonywanie przydzielonych im funkcji. Są nimi kolenchyma, nazywana też zwarcicą, oraz sklerenchyma, nazywana też twardzicą.

Kolenchyma (lub zwarcica) to rodzaj tkanki pierwotnej. Zbudowana jest z komórek żywych, o wydłużonym kształcie, które otacza niezdrewniała ściana celulozowo-pektynowa z charakterystycznymi zgrubieniami, zazwyczaj nierównomiernymi. Są to zazwyczaj pasy biegnące w obszarach, gdzie co najmniej trzy albo więcej komórek styka się ze sobą ścianami, czyli w tzw. "kątach" komórki. Dlatego też rodzaj ten znany jest jako kolenchyma kątowa. Zgrubienia mogą też pojawiać się tylko na ścianach równoległych względem siebie oraz styczne w stosunku do obwodu organu. Wtedy kolenchyma taka nosi nazwę płatowej. Zwarcicę zaobserwować można jedynie w przypadku pędów młodych roślin dwuliściennych, które charakteryzują się szybkim wzrostem. Ściany komórek zwarcicy są zgrubiałe, ale zarazem elastyczne, co umożliwia jej stały wzrost w przypadku młodych części organów. Są to komórki o wydłużonym, wrzecionowatym kształcie, rozmieszczone na obwodzie pędu, natomiast w korzeniu - w jego centrum. Ich zadaniem jest zabezpieczanie rośliny przed ewentualnym pęknięciem korzenia lub też złamaniem łodygi. Komórki posiadają chloroplasty, które wspomagają chlorenchymę podczas procesu fotosyntezy.

U roślin dojrzałych, już wyrośniętych, centralne ich części zajmuje zazwyczaj tkanka wzmacniająca (pierwotna bądź wtórna), zwana sklerenchymą lub twradzicą. Zbudowana jest ona z twardych, martwych komórek, co pozwala zabezpieczać roślinę przed zgnieceniem. Ściany komórkowe twardzicy są równomiernie zgrubiałe, zwykle zdrewniałe, natomiast protoplasty komórek ulegają zamieraniu i zanikaniu - mamy więc tu do czynienia z tkanką martwą. Istnieją dwie formy występowania twardzicy - sklereidy, czyli tzw. komórki kamienne oraz włókna sklerenchymatyczne, które są wydłużone, cienkie, o wrzecionowatym kształcie. Zwykle można je dostrzec w systemach, które układają się w wiązki albo pasma sklerenchymatyczne, a także w pochwy, którymi otoczone są wewnętrzne części organu lub też jakieś ich fragmenty. Komórki włókien mają twarde i zdrewniałe ściany budują zwartą tkankę, która posiada właściwości wzmacniające sklereidy w przypadku roślin jednoliściennych, takich jak trawy. Sklereidy natomiast mają kształt bryłowaty, o bardzo nieregularnych kształtach. Posiadają ściany z silnymi zgrubieniami i silnie mineralizowane, co pozwala im budować owocnię (jej wewnętrzną część, czyli pestkę), łupiny orzechów i niektórych nasion. Przedstawiony powyżej opis budowy i podstawowych funkcji tkanki wzmacniającej wskazuje, jak istotne znaczenie obronne oraz ochronne spełnia ona w organizmie roślin. Funkcje spełniane przez tą tkankę idealnie przystosowane są do dwu-formowej budowy roślin, dzięki czemu jest ona w stanie zapewnić jej sprężystość, która zapobiega powstaniu deformacji oraz rozrywaniu, a także stabilny i optymalny rozkład organów w przestrzeni.

Jedna z najistotniejszych tkanek stałych spotykanych u roślin to tkanka przewodząca. Jest ona odpowiedzialna za tworzenie połączeń pomiędzy górnymi i dolnymi organami w roślinie, między którymi dochodzi do przewodzenia wody, soli mineralnych i asymilatów. Co więcej, spełnia ona często funkcje wzmacniające i spichrzowe. Tworzą ją różne komórki, stąd zwykle uważa się ją za tkankę złożoną albo niejednorodną. Różnicowanie komórek ma miejsce na bazie pramiazgi (w przypadku łyka i drewna pierwotnego) albo wytwarza je miazga, inaczej kambium (w przypadku łyka oraz drewna wtórnego). Drewno odpowiada za przewodzenie wody i soli mineralnych, natomiast łyko za przewodzenie asymilatów. Zdolność do wykonywania tych czynności gwarantuje im między innymi ich dogodna budowa.

Drewno, inaczej ksylem, to tkanka niejednorodna. Zbudowana jest bowiem zarówno z cewek (inaczej zwanych tracheidami) i naczyń (zwanych trochejami), jak i z włókien drzewnych i miękiszu drzewnego. Jedynie komórki miękiszowe to komórki żywe. Cewki oraz naczynia odpowiadają za przewodzenie wody i soli mineralnych na trasie korzenie - wierzchołek rośliny. Jest to proces nie wymagający nakładów energii.

Cewki pojawiły się w procesie ewolucji wcześniej niż naczynia, były obecne już w erze psylofitów. Cewki utworzone są przez wydłużone komórki, posiadające ostre końce o "ślepym" zakończeniu. Ściany cewek są zdrewniałe i zgrubiałe, co wynika z nierównomiernego układania ścian wtórnych i prowadzi do wytworzenia się wielu różnych zgrubień (na przykład obrączkowe, spiralne, siatkowe) albo jamek. Z tego też powodu cewki działają również wzmacniająco. Jamki, zajmujące ściany boczne, umożliwiają przemieszczanie się wody pomiędzy cewkami, dzięki czemu woda dość szybko krąży wewnątrz ciała rośliny. Ruch ten nie jest jednak już tak szybki jak ma to miejsce w przypadku naczyń, ponieważ nie zachodzi on po linii prostej. O naczyniach można natomiast powiedzieć, że mogą służyć jako przykład na idealne skoordynowanie pomiędzy budową i funkcjami. Kształtem podobne są do długich rur wodociągowych z bardzo małymi przekrojami. Przypominają one cewki i sprawują identyczne funkcje, ale wykazują znacznie lepsze przystosowanie do transportowania wody z powodu zaniku ścianek poprzecznych. Cecha ta w wyraźny sposób usprawnia przenoszenie wody pomiędzy poszczególnymi komórkami. Rośliny posiadają ich tysiące. Utworzone są z ułożonych szeregowo komórek, zwykle o "beczułkowatym" kształcie, zwanych członami naczyń. Są one ustawione w pozycji pionowej i tworzą rodzaj rur, ciągnących się poprzez znaczne odcinki bez żadnych przerw. Ściany są dodatkowo wyposażone w charakterystyczne zgrubienia, które zwiększają ich wytrzymałość na urazy mechaniczne. Dzięki tej właściwości drewno pełni również funkcje tkanki wzmacniającej. W zależności od rodzaju występujących zgrubień możemy mieć do czynienia z naczyniami pierścieniowymi, spiralnymi, siatkowymi i jajkowatymi.

Poza cewkami i naczyniami kolejnymi elementami występującymi w drewnie są włókna drzewne oraz miękisz drzewny, który jest jedynym żywym składnikiem w martwym drewnie. Miękisz ten składa się z komórek zwanych miękiszowymi, które pozwalają mu funkcjonować jako tkanka spichrzowa oraz zapewniają komunikację pomiędzy drewnem a pozostałymi tkankami organu - niezbędny warunek pełnienia przez drewno roli tkanki przewodzącej. Z kolei włókna drzewne rozłożone są wewnątrz drewna pojedynczo albo grupami w przestrzeniach pomiędzy innymi komórkami w tkance i pełnią wyłącznie rolę martwego, mechanicznego elementu drewna.

Łyko, znane również jako floem, to tkanka, która przewodzi do odległych zakątków organiczne substancje pokarmowe, szczególnie cukry. Substancje te produkowane są przede wszystkim w liściach, dlatego łyko jest odpowiedzialne za dostarczenie ich do pozostałych organów rośliny. Łyko, tak jak drewno, stanowi tkankę niejednorodną, którą buduje kilka typów komórek - sitowych, rurek sitowych, miękiszu łykowego. Rurki sitowe utworzone są z systemów komórek żywych, o wydłużonym kształcie i ułożonych piętrowo, które noszą nazwę członów rurek sitowych. Najistotniejszym elementem budowy rurek jest obecność w poprzecznych ścianach, między komórkami, skupisk porów, nazywanych płytkami sitowymi. Spełniają one niezwykle ważną funkcję, ponieważ to właśnie one umożliwiają przenikanie pasm cytoplazmy, co z kolei pozwala na transportowanie asymilatów pomiędzy poszczególnymi członami rurki sitowej. Należy również zauważyć, że dorosłe człony tych rurek nie posiadają jąder komórkowych - ulegają one zanikowi, kiedy rurki sitowe różnicują się na bazie tkanki merystematycznej. Można więc z całą pewnością powiedzieć o rurkach sitowych, że są doskonałymi specjalistkami w zakresie przewodzenia związków organicznych. Innymi, również bardzo istotnymi elementami łyka są miękisz łykowy i włókna łykowe. Tak jak miało to miejsce w przypadku drewna, miękisz łyka również budują komórki o mniej czy bardziej wydłużonym kształcie, które tworzą pasma pomiędzy innymi elementami łyka. Pozwala to mu pełnić funkcję spichlerza, na przykład można go spotkać w korzeniu marchwi, a także funkcje wspomagające przewodzenie substancji organicznych.

Jeśli chodzi natomiast o włókna łykowe, to są one dłuższe niż włókna drzewne i w przeciwieństwie do nich posiadają proste jamki. Zbudowane są z komórek martwych, co pozwala im pełnić funkcje wzmacniające.

Jako podsumowanie całej analizy schematu budowy i działania tkanki przewodzącej, można niewątpliwie stwierdzić, że jest to tkanka charakteryzująca się znakomitą koordynacją pomiędzy budową a wykonywanymi funkcjami, co sprawiło, że rośliny potrafiły w procesie ewolucji zasiedlić środowisko lądowe.

Ostatnim typem tkanki, jaki tu omówimy, jest tkanka okrywająca. Źródłem jej powstania jest działalność merystemu wtórnego, zwanego fellogenem. Zlokalizowana jest przede wszystkim na zewnątrz rośliny. Jej podstawowym zadaniem jest ochrona tkanek położonych w głębi ciała rośliny, a także pośredniczenie pomiędzy środowiskiem wewnętrznym rośliny, a j otaczającym ją światem. Charakteryzuje się zwartym układem komórek bez przestworów międzykomórkowych oraz silnie rozwiniętymi powierzchniami stycznymi komórek, dzięki fałdowaniu lub ząbkowaniu. Ten rodzaj budowy czyni tkanki bardziej odpornymi na rozerwani podczas ich rozciągania. Tkanki okrywające to skórka (epiderma oraz epiblema) i korek.

Epiderma jest zewnętrzną powłoką pokrywającą zieloną łodygę, liście i kwiaty, tworzy ją zazwyczaj jedna warstwa ściśle ze sobą połączonych komórek, z dużą wakuolą wypełniającą ich wnętrze. Skórka jest zwykle przezroczysta, dzięki czemu zahamowany jest dopływ światła w głąb miękiszu asymilacyjnego. Cytoplazma komórek może zawierać leukoplasty, ale już występowanie chloroplastów należy do rzadkości. Zielona barwa epidermy jest tylko i wyłącznie efektem przebijania się przez nią koloru miękiszu asymilacyjnego. Te ściany komórek budujących epidermę, które graniczą z wewnętrznymi częściami rośliny, są cienkie i złożone z celulozy, ale ich strona zewnętrzna jest gruba i przesycona substancjami tłuszczowymi (takimi jak kutyna i wosk), lub też substancjami mineralnymi. Ich obecność pozwala chronić organy roślinne od uszkodzeń mechanicznych, np. powstających, kiedy korzeń przebija się przez powierzchnie ziemi. Dodatkowo, ten typ budowy zapobiega nadmiernej transpiracji, czyli wyparowywaniu wody, jak również wnikaniu do wewnątrz mikroorganizmów. Z drugiej strony, obecność kutikuli powoduje również pewne problemy. Główną jej wadą jest brak przepuszczalności dla wody (co można uznać za niewątpliwą zaletę), ale nie przepuszcza ona również dwutlenku węgla i tlenu. Gdyby więc roślina otoczona była całkowicie przez epidermę, groziłaby jej śmierć poprzez uduszenie i zagłodzenie. Z tego powodu epiderma wykształciła specyficzne urządzenia służące do "wentylacji", zwane aparatami szparkowymi.

Jako podsumowanie charakterystyki budowy oraz funkcji tkanki okrywającej, można stwierdzić, że występuje w jej przypadku pewna dwoistość natury w zakresie budowy i funkcjonowania. Oba elementy wykazują duży stopień koordynacji.

Na zakończenie całej analizy należy zauważyć, że tkanki to podstawa życia, bez której nic nie mogłoby funkcjonować. Są one potrzebne, aby zarówno organy roślinne jak i zwierzęce były w stanie właściwie funkcjonować. Każda tkanka stanowi skomplikowaną strukturę, która pozwala wzajemnie współpracować określonym częściom ciała. Aby jednak wypełnianie tych funkcji przebiegało w prawidłowy sposób, tkanki muszą mieć odpowiednią budowę, która ściśle zależna jest od budowy każdej pojedynczej komórki. Miejmy nadzieję, że analiza przedstawiona powyżej, udowodniła, jak istotne jest to zagadnienie i jak w przypadku każdej tkanki uwidacznia się koordynacja pomiędzy budową tkanki i pełnionymi przez nią funkcjami.

Natomiast, jeśli chodzi o tkanki twórcze, zwane merystematycznymi, to maja one cienkie ściany zbudowane z celulozy, o pochodzeniu pierwotnym. Ich gęsta cytoplazma zawiera sporą ilość mitochondriów, które dostarczają energii potrzebnej do podziałów. Są tam też duże jądra, zwakuolizowane w nieznacznym stopniu. Komórki te są niewielkie, ściśle wzajemnie przylegające. Posiadają zdolność do nieustannego przeprowadzania podziałów, dzięki czemu produkują ciągle nowe elementy tkanki, które następnie różnicują się i powodują rozwój istniejących organów albo też tworzą nowe. Roślina może rosnąć jednocześnie w wielu kierunkach. Istnieje na przykład rodzaj merystemów zwanych wierzchołkowymi, odpowiedzialnych za wydłużanie pędów oraz korzeni. Z tego powodu nazywa się je najczęściej stożkami wzrostu. Ich komórki nie zawierają jednak chlorofilu, czyli barwnika zielonego. Niektóre rośliny, na przykład trawy, ten typ wzrostu wymaga współudziału merystemów wstawkowych, zwanych też interkalarnymi. Występują one w międzywięźlach. Są właściwie częścią stożka wzrostu, którą oddzielają tkanki dojrzałe, i która nadal ma charakter merystematyczny. Jej zadaniem jest wydłużanie międzywięźli. Za przyrost rośliny na grubość odpowiedzialne są merystemy boczne. Przeplatają one zawsze w przekroju tkanki stałe. Wyróżniamy tutaj kambium, inaczej miazgę, fellogen, zwany miazgą korkotwórczą, okolnicę, zwaną perycyklem i tkankę przyranną, znaną jako kalus. Tkanki te zbudowane są z komórek wrzecionowatych, silnie zwakuolizowanych (wakuole zajmują w nich większość objętości) dzielących się równikowo względem obwodu organu. W łodygach i korzeniach można spotkać kambium jako cylindryczny pokład, który powoduje odkładanie drewna do wnętrza, a łyka na zewnątrz. Miazga korkotwórcza, zwana fellogenem, rozmieszczona jest na peryferiach jako cienka warstwa. Ta tkanka z kolei odkłada fellodermę (lub skórkę) do środka, a fellem (lub korek) na zewnątrz. Funkcje kambium oraz fellogenu polegają na powodowaniu wtórnego przyrostu korzeni oraz pędów pod względem grubości. Kolejny rodzaj - okolnica (lub perycykl) - to miejsce powstawania zawiązków korzeni bocznych, a czasami również przybyszowych.

Wiele właściwości podobnych do tkanek merystematycznych posiada tkanka kalusowa, zwana przyranną, która wytwarza się tam, gdzie roślina ulegnie zranieniu. Tworzy się wtedy biała narośl, zwana kalusem, której zadaniem jest zasklepienie uszkodzonego miejsca. Jest to tkanka odgrywająca kluczową rolę w procesie zrastania się dwóch roślin przy szczepieniu, zabiegu rozpowszechnionym w ogrodnictwie. W miejscu cięcia zrazu oraz podkładki tworzy się tkanka kalusowa, a dzięki niej dochodzi do zrośnięcia i scalenia obu roślin.

Specyficzny rodzaj tkanki twórczej stanowi tkanka archesporialna (lub sporagenna). Różni się od innych typów posiadaną zdolnością do przeprowadzania podziałów mejotycznych, dzięki którym tworzone są haploidalne zarodniki, biorące udział w rozmnażaniu bezpłciowym. Tak więc to jedyny rodzaj tkanki, który nie bierze udziału w procesie wzrostu, a jedynie reprodukcji organizmu.