Wszystkie tkanki i narządy każdego organizmu mają swój początek w zygocie, która powstaje z połączenia się dwóch gamet. Tkanka jest zbiorem komórek pełniących te same funkcje i o podobnej budowie. Tkanki roślin okrytozalążkowych są bardzo zróżnicowane i podzielić je można ze względu na zdolność do podziału na:
- tkanki stałe - nie mają zdolności do dzielenia się, komórki są już zróżnicowane funkcjonalnie
- tkanki twórcze - posiadają zdolność ciągłego dzielenia się, komórki są niezróżnicowane
Poza tym tkanki twórcze można jeszcze podzielić na:
- pierwotne -młode tkanki o charakterze embrionalnym, funkcjonują w roślinie od stadium embrionalnego
- wtórne - tkanki stałe wtórnie nabywają zdolność do dzielenia się, odróżnicowują się i powracają do stanu embrionalnego
Tkanki twórcze to merystemy różnego rodzaju. Poprzez te tkanki odbywa się wzrost roślin. Składają się one z niewielkich komórek opatrzonych tylko cienką, pierwotną ścianą komórkową. Posiadają duże jądra i są w niewielkim stopniu zwakuolizowane. Intensywnie dzieląc się produkują nową tkankę, która później różnicuje się i powoduje wzrost już istniejących organów lub tworzy nowe. Wzrost może odbywać się we wszystkich kierunkach jednocześnie, na długość, szerokość i grubość. Rośliny posiadają typ wzrostu zlokalizowanego i nieograniczonego. Merystemy, które obecne są w roślinie przez całe jej życie nazywamy merystemami wzrostu nieograniczonego. Ze względu na położenie merystemów, dzielimy je na boczne i wierzchołkowe.
Merystemy wierzchołkowe stanowią zakończenie organów osiowych np. korzeni, łodygi i powodują ich wzrost na długość. Nazywane są też wierzchołkami wzrostu
Merystemy boczne tworzą cylinder tkanki merystematycznej wewnątrz organów. Merystem ten odkłada nowe komórki do wnętrza i na zewnątrz i powoduje przyrost łodygi lub korzenia na grubość. Do merystemów bocznych należą: kambium, które produkuje nowe tkanki przewodzące łodygi i korzenia oraz miazga korkotwórcza (felogen), która tworzy korek, pokrywający starsze partie łodyg i korzeni.
Tkanki stałe nie mają zdolności do dzielenia się po zróżnicowaniu. Wyróżnić możemy następujące tkanki stałe:
- okrywające
- miękiszowe
- przewodzące
- wzmacniające
- wydzielnicze
Tkani okrywające
Są to tkani, które stanowią ochronną warstwę rośliny przed środowiskiem zewnętrznym, a także uczestniczą w wymianie substancji pomiędzy środowiskiem a rośliną. Tkankę okrywającą możemy podzielić na: epidermę, inaczej skórkę, która okrywa pęd, epiblemę, która okrywa korzenie oraz korek, będący wtórną tkanką okrywającą.
Epiderma jest tkanką porywającą łodygę, liście, kwiaty i owoce. Zewnętrzna ściana komórek jest zazwyczaj grubsza i zawierają kutynę. Ponadto na powierzchni występuje dodatkowa warstwa kutyny, która zwana jest kutykulą. Przez takie skutynizowane ściany wymiana gazowa jest praktycznie ograniczona do zera. Podobnie jak transpiracja. Dlatego też oba procesy odbywają się za pomocą aparatów szparkowych. Typowy aparat szparkowy zbudowany jest z dwóch komórek szparkowych. Wyróżniają się one obok komórek epidermy charakterystycznym kształtem, zawartością chlorofilu i tym, że posiadają specjalne zgrubienia ścian, umożliwiające zmianę kształtu komórki uzależnioną od zmiany turgoru. Pomiędzy komórkami szparkowymi znajduje się przestwór, czyli szparka, który w zależności od zmiany kształtu komórek szparkowych może się powiększać lub zmniejszać. Zmiany turgoru wiążą się z obecnością chloroplastów i skrobi. Kiedy skrobia jest w komórce rozłożona na cukry proste zwiększa się stężenie osmotyczne w komórce i zwiększa się siła ssąca, komórka wówczas pobiera wodę z komórek sąsiednich, wówczas zwiększa się turgor i następuje szerokie otwarcie aparatów szparkowych. Aparaty ponownie zamykają się, kiedy cukry przejdą w nierozpuszczalną skrobię, a turgor komórki maleje.
Skórka może być gładka, kiedy pokryta jest grubą kutykulą, lub może wytwarzać specjalne wyrostki, włoski lub kolce. Mogą one być jedno lub wielokomórkowe, mieć charakter wydzielniczy, mogą być żywe lub martwe, być proste lub silnie rozgałęzione. Powłoka włosków może być niekiedy tak gęsta, że tworzy wełnistą warstwę na powierzchni, zwaną kutnerem. Kolce natomiast są utworami sztywnymi, ostrymi, a w ich powstaniu bierze udział epiderma i leżąca pod nią tkanką miękiszowa, łatwo je oderwać. Ciernie natomiast mają połączenie z tkanką przewodzącą i są przekształconymi organami bocznymi rośliny.
Epiblema, czyli skórka korzenia jest zbudowana z mniejszych komórek o delikatniejszej niż w epidermie ścianie komórkowej. Komórki nie zawierają także aparatów szparkowych, a na ich powierzchni występuje bardzo skąpa warstwa kutykuli i to nie na całej powierzchni. Niektóre komórki mogą tworzyć włośniki, które są długimi wypustkami wnikającymi w glebę. Komórka włośnikowa zawiera wielką wakuolę, a jądro znajduje się w jej szczytowej części. Włośniki zwiększają wielokrotnie powierzchnie chłonną korzeni.
Korek to tkanka okrywająca starsze organy lub części roślin. Powstaje w wyniku działania miazgi korkotwórczej - felogenu (merystem wtórny), jest tkanką wtórną. Felogen odkłada nowe komórki głównie na zewnątrz i skalda się z komórek, które dzielą się stycznie do powierzchni organu. Korek składa się z komórek martwych, które ściśle do siebie przylegają. Komórki wypełnione są powietrzem, a ich ściany wysycone są suberyną. Ściany wtórne mogą być także zdrewniałe. Ponieważ korek jest tkanką nieprzepuszczalną, pełni funkcje ochronną, wymiana gazowa i kontakt wnętrza organu ze środowiskiem jest niemożliwy. Umożliwiają to specjalne utwory umieszczone w korku - przetchlinki. Są to miejsca w korku, gdzie komórki mają kształt kulisty i są ułożone luźno zostawiając duże przestrzenie międzykomórkowe, którymi może być transportowana woda i powietrze.
Tkanka miękiszowa (parenchyma)
Jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych i zróżnicowanych tkanek występujących u roślin. Komórki budujące miękisz są żywe i posiadają duże wakuole. Cytoplazma zawiera także plastycy, które pod wpływem światła przekształcają się w chloroplasty. Ściana komórkowa jest zazwyczaj cienka i zbudowana z celulozy, pektyn i hemiceluloz. Jest to tkanka stała, ale najmniej wyspecjalizowana z tkanek stałych. Łatwo może ulegać odróżnicowaniu i dawać początek merystemom wtórnym. Miękisz możemy podzielić na kilka rodzajów:
- miękisz zasadniczy - zbudowany z podobnych komórek, cienkościennych, wypełnia on przestrzenie pomiędzy innymi tkankami i organami (np. miękisz owoców)
- miękisz asymilacyjny - w typowej postaci występuje w liściach; zbudowany z komórek zawierających liczne chloroplasty
- spichrzowy - w jego skład wchodzą głownie komórki wypełnione materiałami zapasowymi (skrobia, tłuszcze, białka). Jego odmianę stanowi miękisz wodny, który budowany jest przez komórki posiadające wielką wodniczkę. Jego funkcją jest magazynowanie wody i częsty jest u roślin gruboszowatych (np. kaktus).
- powietrzny - aerenchyma, pełni funkcje przewietrzające, najważniejszą cechą jest obecność licznych i dużych przestworów międzykomórkowych, które zajmują więcej miejsca niż same komórki. Przestwory te mogą tworzyć swoiste kanały powietrzne. Najczęściej tkanka ta występuje u roślin wodnych, ułatwiając unoszenie się rośliny na wodzie, bierze udział w wymianie gazowej oraz stanowi wewnętrzny zapas gazów rośliny.
- wydzielniczy - zbudowany jest z komórek mających zdolności wydzielnicze, występuje u wielu gatunków roślin, wydzielane są np. olejki
Tkanka wzmacniająca
Tkanka ta nadaje roślinie określony kształt oraz sztywność, chroniąc ją przed złamaniem, czy innym uszkodzeniem mechanicznym. Utrzymuje roślinę w pozycji pionowej. Występują dwa rodzaje tkanki wzmacniającej: kolenchyma i sklerenchyma.
Kolenchyma to tkanka zbudowana z żywych i wydłużonych komórek, które charakteryzują się niezdrewniałą pektynowo-celulozową ścianą z nierównomiernymi zgrubieniami. Występują one najczęściej w miejscach, gdzie kilka komórek graniczy ze sobą. Tkanka ta występuje m.in. w ogonkach liściowych i młodych częściach łodyg. Ściany, mimo, że są zgrubiałe są elastyczne, co umożliwia wzrost organu na długość.
Sklerenchyma, czyli twardzica zbudowana jest z komórek martwych o silnie zdrewniałych ścianach. W trakcie rozwoju zamiera ich protoplast. Tkanka występuje w dwóch postaciach: jako włókna oraz jako sklereidy. Włókna są komórkami silnie wydłużonymi, ich najważniejszą częścią jest zgrubiała ściana, natomiast wnętrze komórki jest puste. W ścianie występują jamki proste lub lejkowate. Włókna tworzą najczęściej pasma sklerenchymatyczne lub pochwy otaczające wewnętrzną część organu. Sklereidy to komórki o bardzo różnych kształtach, mogą występować pojedynczo lub w małych skupieniach (skupienia komórek kamiennych w miąższu owocu gruszy), a mogą także tworzyć zwartą tkankę tworząc np. pestki śliwki.
Tkanka przewodząca
Jej podstawową jest przewodzenie w roślinie wody z solami mineralnymi oraz produktów fotosyntezy. Możemy ją podzielić na drewno (ksylem) i łyko (floeam). Oba rodzaje tkanek są niejednorodne, zbudowane z kilku rodzajów komórek.
Drewno - to tkanka, która zajmuje się przewodzeniem wody i soli mineralnych pobranych z gleby przez system korzeniowy. U wysokich drzew na wiosnę, kiedy następuje wzmożenie procesów wzrostowych, drewnem transportowane są także substancje odżywcze z korzeni do liści i pąków. Ponadto drewno pełni także funkcję wzmacniającą. W skład drewna u okrytozalążkowych wchodzą następujące elementy:
- cewki - są komórkami wydłużonymi, które posiadają ukośne ściany poprzeczne, ściany są zdrewniałe i nierównomiernie zgrubiałe i posiadają jamki. Dojrzałe cewki to komórki martwe, pozbawione protoplastów, stwarzając dogodne warunki do przewodzenia wody. Pojedyncze komórki przylegają do siebie i zachodzą na siebie końcami, co także ułatwia ten proces
- naczynia - charakterystyczne dla okrytozalążkowych. Mają postać długich rur, są podobne do cewek, ale lepiej przystosowane do transportu wody, ze względu na zanik ścian poprzecznych. Ściany komórek są zdrewniałe i maja liczne jamki
- włókna drzewne - występują w drewnie pomiędzy naczyniami i cewkami. W ścianach obecne są jamki lejkowate, co może świadczyć o ich pochodzeniu od cewek. Są komórkami martwymi i stanowią mechaniczna podporę drewna.
- miękisz drzewny - występuje w postaci pasm komórek pomiędzy innymi komórkami drewna. Jest to jedyny żywy element drewna i pełni funkcje spichrzowe oraz zapewnia kontakt drewna z innymi tkankami rośliny
Łyko przewodzi substancje odżywcze, głównie cukry, które syntezowane są głównie w liściach. Elementami składowymi łyka są:
- rurki sitowe - pionowo ułożone komórki stanowiące człony rur sitowych. Są komórkami wydłużonymi, żywymi, których ściana zbudowana jest z celulozy. Wewnątrz komórki znajduje się duża wakuola, a jądro najczęściej zanika. W poprzecznych płaszczyznach ścian występują charakterystyczne perforacje, zwane sitami. Przez nie przechodzą pasma cytoplazmy, które łączą sąsiadujące komórki
- komórki towarzyszące - inaczej przyrurkowe, są komórkami żywymi, wydłużonymi i mają mniejsze rozmiary niż komórki sitowe, ale ściśle do nich przylegają
- miękisz łykowy - składa się z komórek, ułożonych w pasma i znajduje się pomiędzy innymi komórkami łyka. W niektórych tkankach może występować w dużej ilości (korzeń marchwi) i wówczas pełni funkcje spichrzowe.
- włókna łykowe - są to komórki wydłużone, dłuższe od włókien drzewnych, ale mają proste jamki; nie występują u niższych roślin naczyniowych