Nikt nie ma wątpliwości kto jest odpowiedzialny za skażenie środowiska naturalnego. Winny jest oczywiście człowiek, który przez swoją nieodpowiedzialną działalność doprowadził do zanieczyszczenia powietrza, gleby i wód substancji potencjalnie szkodliwych dla życia na Ziemi. Choć, jak to za chwilę wykażę, do powstawania zanieczyszczeń przyczyniają się też czynniki naturalne.

Zanieczyszczeniem nazywa się nagromadzenie substancji (ciekłych, stałych, gazowych) lub energii w ilościach albo o składzie takim, który może powodować ujemny wpływ na klimat, wody, glebę, przyrodę ożywioną i zdrowie człowieka lub też powodować inne zmiany niekorzystne, np. korozję metali. Naturalne źródła mogące spowodować zanieczyszczenie środowiska to m.in. wulkany. W wyniku wybuchu wulkanu do atmosfery, wód i gleby przedostaje się wiele substancji szkodliwych, głównie toksycznych gazów i pyłów.

Do skażenia antropogenicznego (powstałego pod wpływem działalności człowieka) dochodzić może w wyniku systematycznego emitowania czynników niszczących środowisko albo na skutek awarii, w czasie której dochodzi do nagłego jednorazowego uwolnienia zanieczyszczeń.

Zanieczyszczenie atmosfery są powodowane głównie przez:

1) pary i gazy związków chemicznych;

2) organiczne i pyły nieorganiczne (cząstki stałe);

3) mikroorganizmy (wirusy, bakterie, zarodniki grzybów), których ilość lub rodzaj odbiegają od naturalnego składu mikroflory powietrza;

4) kropelki cieczy (aerozole) rozpuszczalników, kwasów bądź zasad.

Zanieczyszczenie wód powstają na skutek skażenia ich substancjami chemicznymi, bakteriami i innymi mikroorganizmami, obecnymi w wodach w ilości większej niż naturalnie występująca, a także przez ścieki i różne dostające się do wód zanieczyszczenia.

Zanieczyszczenia wód powodują też śmierć wielu żyjących w nich organizmów. Zanieczyszczenia nawozami sztucznymi pochodzące z pól uprawnych przedostając się do zbiorników wodnych powodują eutrofizację i tzw. zakwity glonów, które prowadzą do poważnych ubytków w wodzie tlenu, a w konsekwencji także śmierć żyjących tam roślin i zwierząt.

Zanieczyszczenie gleb oraz gruntów związane jest z obecnością w nich substancji chemicznych, a także radioaktywnych, które pochodząc głównie z ciekłych i stałych odpadów komunalnych i przemysłowych, pyłów i gazów emitowanych przez zakłady przemysłowe, gazów z silników spalinowych, a także stosowanych przez rolników nawozów i herbicydów. Substancje radioaktywne zaś pochodzą z tzw. globalnego opadu promieniotwórczego oraz z radioaktywnej chmury pochodzącej z katastrofy w Czarnobylu.

Zanieczyszczenia gleby zmieniają jej chemiczne, fizyczne i biologiczne właściwości, obniżając przy tym jej urodzajność, co prowadzi do zmniejszenia plonów i obniżenia ich jakości, niszczy estetyczne i ekologiczne walory szaty roślinnej, zakłócają wegetację roślin oraz powoduje niejednokrotnie korozję fundamentów różnego typu budynków oraz konstrukcji inżynierskich takich jak rurociągi. Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleby należą: azotany, metale ciężkie (ołów, rtęć) i związki organiczne (substancje ropopochodne, pestycydy).

Zanieczyszczenia powietrza wchłaniane są przez ludzi przede wszystkim w czasie oddychania. Są one jedną z głównych przyczyn powstawania chorób układu oddechowego. Znajdujące się w środowisku zanieczyszczenia powietrza wywołują między innymi korozję metali oraz niszczenie materiałów budowlanych. Mają one niekorzystny wpływ także na świat roślinny (zaburzają przebieg fotosyntezy, transpiracji oraz oddychania). Prowadzą do wtórnego skażania gleby i wody. W globalnej skali na zmiany klimatu wpływają także:

  • rozszerzanie się dziury ozonowej, przez którą przedostają się coraz większe ilości szkodliwego promieniowania UV;
  • efekt cieplarniany, który powodują gazy (głównie para wodna, metan, dwutlenek węgla, freony, podtlenek azotu) obecne w atmosferze, absorbujące promieniowanie IR odbijane przez powierzchnię Ziemi; skutki efektu cieplarnianego to m.in.: podnoszenie się poziomu oceanów i mórz (na skutek topnienia lądolodów i lodowców), a co za tym idzie zalewanie terenów nadmorskich, kompleksów leśnych na jednych obszarach (nadmorskich) oraz susze i braki wody pitnej z powodu jej odparowywania i braku opadów na innych terenach;
  • kwaśne deszcze, czyli opady atmosferyczne, w których znajdują się roztwory wodne kwasów wytwarzanych na skutek reagowania wody z gazami pochłoniętymi z atmosfery; gazy te powstają w czasie spalania paliw, a także przy produkcji chemikaliów; kwaśne opady prowadzą do obumierania bardziej wrażliwych gatunków drzew oraz runa leśnego; gdy kwaśne deszcze dostają się do zbiorników wodnych i rzek następuje ich zakwaszenie oraz zdychanie dużych ilości ryb.

Zanieczyszczanie środowiska naturalnego powoduje zmniejszenie się bioróżnorodności życia na Ziemi i zakłóca naturalną równowagę panującą w przyrodzie. Dlatego też konieczny jest zrównoważony rozwój człowieka w harmonii z przyrodą tak, aby długo jeszcze pozostałą ona jego domem.