Poziomy budowy organizmu:

  1. komórka - najmniejsza jednostka życia zdolna do samodzielnego przeprowadzania wszystkich procesów życiowych
  2. tkanka - zespół komórek o podobnej budowie przystosowanych do pełnienia określonych funkcji
  3. narząd
  4. układ narządów

Komórka roślinna:

  1. od zewnątrz okryta jest ścianą komórkową, która jest przepuszczalna dla wody i rozpuszczonych w niej soli mineralnych. Nadaje ona sztywność komórce roślinnej i zapobiega jej rozerwaniu. Ściana komórkowa otacza wnętrze komórki roślinnej, zwane protoplastem
  2. pod ścianą komórkową mieści się białkowo-lipidowa błona komórkowa. Jest ona półprzepuszczalna: tylko woda i gazy przenikają przez nią swobodnie
  3. wnętrze komórki wypełnia cytoplazma. Jest to półpłynna, bezbarwna ciecz, która stanowi środowisko dla przebiegu wszystkich reakcji chemicznych zachodzących w komórce. Składa się ona głównie z wody, w której rozpuszczone są białka, lipidy, węglowodany i związki nieorganiczne
  4. wnętrze komórki roślinnej wypełnia duża, centralnie położona wakuola. Wnętrze wakuoli wypełnia ciecz zwana sokiem komórkowym. Wakuola służy jako magazyn różnorakich substancji
  5. jądro komórkowe zawiera DNA, który jest informacją genetyczną komórki. Jądro otoczone jest otoczką jądrową, która oddziela jego zawartość od cytoplazmy. Wewnątrz jądra znajduje się ciecz zwana sokiem jądrowym (kariolimfą)
  6. chloroplasty są organellami charakterystycznymi dla komórek roślinnych. Wewnątrz nich znajduje się system błon zwanych tylakoidami. W błonie tylakoidów występuje zielony barwnik chlorofil. Ma on zdolność pochłaniania energii świetlnej, która jest następnie wykorzystywana przez rośliny w procesie fotosyntezy
  7. ponadto w występują takie organella, jak siateczka śródplazmatyczna, aparat Golgiego, mitochondria

Komórka zwierzęca:

  1. brak ściany komórkowej, chloroplastów i wakuoli
  2. występują lizosomy, w których zachodzi trawienie

Tkanki roślinne:

Ze względu na zdolność komórek do podziałów dzielą się na:

  1. tkanki twórcze (merystemy) - ich komórki mają zdolność podziałów. Zaliczamy do nich:
    • stożki wzrostu (merystemy wierzchołkowe) - znajdują się na czubku łodygi i korzenia. Powodują one przyrost rośliny na długość
    • merystemy boczne - powodują przyrost wtórny rośliny na grubość
  1. tkanki stałe - ich komórki nie mają zdolności dzielenia się

Ze względu na pełnioną funkcję dzielą się na:

  1. tkankę okrywającą - stanowi ona zewnętrzną warstwę ochronną ciała rośliny, która odgranicza wnętrze rośliny od jej środowiska zewnętrznego
  2. tkankę miękiszową - funkcją jej komórek jest:
    • magazynowanie substancji zapasowych - miękisz spichrzowy. Może on występować np. w korzeniach, bulwach, kłączach
    • wydzielanie
    • fotosynteza - miękisz asymilacyjny. Występuje on w liściach i łodydze
  1. tkankę wzmacniającą - ma ona za zadanie usztywnić organy roślin, co chroni je przed uszkodzeniami mechanicznymi, zaś u roślin zielnych dodatkowo pomaga w utrzymaniu łodygi w pozycji pionowej. Wyróżniamy dwa rodzaje tkanki wzmacniającej:
  1. tkankę przewodzącą - jej funkcją jest przewodzenie wzdłuż rośliny wody z solami mineralnymi i substancji odżywczych. Ponieważ zawierają różne typy komórek, określa się je jako tkanki złożone. Wśród nich wyróżniamy:
    • drewno (ksylem) - występują dwa rodzaje komórek przewodzących: cewki i naczynia. Ponadto występują komórki miękiszowe, które magazynują substancje zapasowe oraz włókna, które nadają sztywność. Poprzez cewki i naczynia woda wraz z solami mineralnymi pobierana jest przez korzeń i transportowana do wierzchołka rośliny
    • łyko (floem) - przewodzi substancje odżywcze. Zbudowane jest z komórek sitowych, komórek towarzyszących, miękiszu i włókien.

Tkanki zwierzęce:

  1. tkanka nabłonkowa - pełni rolę okrywającą ciało i wyściełającą narządy i jamy ciała. Ponadto może pełnić funkcje wydzielnicze jako nabłonek gruczołowy bądź odbierać bodźce płynące ze środowiska i wówczas określany jest mianem nabłonka zmysłowego. Ze względu na ilość warstw komórek wyróżniamy nabłonki jedno- i wielowarstwowe, zaś w zależności od kształtu komórek: nabłonek płaski, sześcienny i walcowaty:
    • jednowarstwowy płaski - występują na powierzchni opłucnej i otrzewnej, wyściełają pęcherzyki płucne, naczynia krwionośne i limfatyczne
    • jednowarstwowy sześcienny - u człowieka wyściełają kanaliki nerkowe i końcowe odcinki gruczołów
    • jednowarstwowy walcowaty - występuje w przewodzie pokarmowym i jajowodach
    • jednowarstwowy wielorzędowy - wyścieła drogi oddechowe. Na jego powierzchni często występuje rąbek migawkowy, który pomaga usuwać wdychane zanieczyszczenia
    • wielowarstwowy płaski - występuje w jamie ustnej, gardle i przełyku, w pochwie i na przedniej części rogówki
    • wielowarstwowy przejściowy - wyścieła moczowody

Ze względu na pełnioną funkcję nabłonki można podzielić na:

    • nabłonki okrywające i wyściełające
    • nabłonki gruczołowe
    • nabłonki zmysłowe
  1. tkanka łączna - dzieli się na kilka typów spełniających różne funkcje w organizmie, które łączy jednak taki sam schemat budowy:
    • tkanka łączna właściwa - jest to tkanka środowiska wewnętrznego. Ponieważ wykazuje ona duże zróżnicowanie w budowie, podzielono ją na:
        • tkankę łączną wiotką - występuje w płucach, trzustce, wątrobie i śliniankach, gdzie stanowi materiał wypełniający umożliwiając wnikanie nerwów i naczyń krwionośnych i tworzący przegrody łącznotkankowe
        • tkankę łączną zbitą - buduje ścięgna i torebki stawowe, a także występuje w skórze właściwej
        • tkankę łączną tłuszczową - stanowi ona magazyn substancji odżywczych w organizmie, tworzy ona warstwę podskórną
        • tkankę łączną siateczkowatą - tworzy zrąb węzłów chłonnych, grasicy, śledziony i grudek chłonnych oraz zrąb szpiku kostnego
    • tkanka łączna oporowa - dzieli się na tkankę chrzęstną i kostną
    • tkanka łączna płynna - zalicza się do nich krew i limfę. Oba płyny ustrojowe składają się z płynnego osocza i zawieszonych w nim elementów morfotycznych - erytrocytów (brak ich w limfie), leukocytów i trombocytów
  1. tkanka mięśniowa - ze względu na budowę komórek i pełnione funkcje w organizmie dzieli się ona na:
    • poprzecznie prążkowaną szkieletową - buduje mięśnie szkieletowe
    • poprzecznie prążkowaną serca - buduje serce
    • gładką - tworzy ściany narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych
  1. tkanka nerwowa - pełni funkcję odbioru i przekazu informacji płynących ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego