Utopia - czas i miejsce akcji
1. Czas akcji
„Utopia” nie odnosi się do konkretnego momentu historycznego – jest to wizja idealnego społeczeństwa, której ramy czasowe są niejednoznaczne. Jednak możemy wyróżnić dwa poziomy czasowe w utworze:
- Czas narracyjny – akcja rozgrywa się w 1515 roku, kiedy Tomasz Morus, jako bohater dialogu, spotyka portugalskiego żeglarza Rafała Hytlodeusza w Antwerpii. Jest to fikcyjna rozmowa, ale osadzona w realiach historycznych.
- Czas wewnętrzny utopii – Hytlodeusz opisuje Utopię jako wyizolowaną i niezmienną społeczność, w której czas niejako się zatrzymał. Nie podlega ona historii w takim sensie, jak społeczeństwa europejskie, nie zmaga się z wojnami, kryzysami politycznymi czy reformami – istnieje w stanie doskonałości.
2. Miejsce akcji
- Rzeczywiste miejsce spotkania bohaterów – Antwerpia (dzisiejsza Belgia), jedno z centrów handlowych Europy w XVI wieku. To tam Morus i jego rozmówcy dyskutują o polityce, sprawach społecznych i wizjach idealnego państwa.
- Utopia jako fikcyjna wyspa – Hytlodeusz twierdzi, że odwiedził Utopię, tajemniczą wyspę znajdującą się gdzieś na południowym Atlantyku. Jej dokładna lokalizacja nie jest podana, ale Morus stylizuje ją na nowo odkrywane ziemie Ameryki. W ten sposób nawiązuje do relacji podróżników, takich jak Krzysztof Kolumb czy Amerigo Vespucci, którzy w XV i XVI wieku opisywali egzotyczne krainy.
Charakterystyka Utopii jako miejsca
- Odizolowana wyspa – Utopia nie ma kontaktu ze światem zewnętrznym, co pozwala jej zachować doskonałość ustroju.
- Zorganizowana przestrzeń – składa się z 54 miast, każde podobnie zbudowane, co symbolizuje równość i harmonię. Stolicą jest Amaurot, leżąca nad rzeką Anhydrem.
- Brak własności prywatnej – wszyscy mieszkańcy dzielą dobra, co eliminuje biedę i przestępczość.
- Społeczeństwo racjonalne – państwo kieruje się rozsądkiem, a nie kaprysami władców czy arystokracji, co odróżnia je od Europy Morusa.
„Utopia” funkcjonuje na pograniczu realizmu i fikcji – Morus osadza narrację w autentycznych miejscach (Antwerpia), ale jej sedno to wizja fikcyjnej wyspy, będącej przeciwieństwem współczesnej mu Europy. Utopia to nierealne, idealne państwo, które jednocześnie pełni rolę satyry i krytyki społecznej.
