Przed sklepem jubilera

Streszczenie szczegółowe

Pierwszymi bohaterami Przed sklepem jubilera są Teresa i Andrzej, których opowieść ma podtytuł Sygnały. Bohaterowie w monologach opowiadają o swoim związku. Teresa mówi o oświadczynach Andrzeja, których zupełnie się nie spodziewała, natomiast ujęły ją jego słowa, kiedy zapytał ją „czy chcesz być moją towarzyszką życia” zamiast „czy chcesz być moją żoną”. Bohaterowie podejmują temat wspólnej podróży przez życie. Podróży, której bieg trudno przewidzieć, która sięga dalej i dalej. Andrzej opowiada o początkach swojej relacji z Teresą, wskazuje, że związek ten nie był prosty. On bowiem chciał być wolny, nie mieć poczucia, że Teresa jest mu niezbędna. Walczył więc z siłą uczucia, akceptował je, a jednocześnie przerażało go to silne przywiązanie jednej osoby do drugiej. Okazuje się, że Teresa też to widziała, dlatego oświadczyny Andrzeja tak ją zdziwiły, że potrzebowała kilku minut, aby na nie odpowiedzieć. Kobieta przypomina wycieczkę w Bieszczady, kiedy to Andrzej interesował się jeszcze Krystyną, natomiast wycieczka sama w sobie była bardzo udana. Kluczowym momentem dla Teresy było doświadczenie dziwnego dźwięku, jakby jęku, który usłyszeli wszyscy wędrujący i na który po chwili chłopcy zdecydowali się odkrzyknąć. Teresa myślała wtedy, że nie wszystkie sygnały mogą się ze sobą spotkać. W dzień oświadczyn Andrzeja tak też myślała o sobie i o nim, więc zaręczyny były jeszcze większym zaskoczeniem. Teresa mówi o tym Andrzejowi, a on dokładnie rozumie, co dziewczyna ma na myśli. Podkreśla, że sam wzbraniał się długo przed przerzuceniem mostu między nimi. 

Teresa i Andrzej stoją przed witrynami wystawowymi. Oglądają ubrania i buty. Obserwują siebie w wielkim zwierciadle. W końcu ich uwaga pada na obrączki na wystawie jubilera. Wiedzą, że to ten moment, ale wstrzymują się z wejściem do środka. Rozmyślają o znaczeniu obrączek, szczególnym połączeniu i otwarciu na przyszłość, które one symbolizują. W końcu mija ich Ktoś – mówi o wyjątkowej pracy jubilerskiej i precjozach, co skłania ich do myślenia o losie. 

Bohaterowie opowiadają o trudnej relacji, szczególnie o braku otwartości i ufności Andrzeja, który dopiero po czasie zawierzył Teresie. Kilkukrotnie powraca obraz pary stojącej przed sklepem jubilera, przypominającej sobie uczucia, które im towarzyszyły, kiedy jubiler wybierał i przymierzał obrączki, a oni wyobrażali sobie dzień ślubu. Na koniec pojawia się pieśń chóru zapowiadająca sam ślub, jak i silny związek, którego symbolem są obrączki. 

Druga część dramatu Przed sklepem jubilera zatytułowana jest Oblubieniec i poświęcona jest historii Anny i Stefana. Tutaj główną bohaterką jest Anna, która opowiada o rozpadzie swojego związku ze Stefanem. W emocjonalnych słowach analizuje moment, kiedy poczuła, że Stefan przestaje wypełniać jej życie, że zostaje ona sama. Okazuje się, że para ma trójkę dzieci, natomiast ich perspektywy w ogóle tutaj nie ma, podobnie jak osoby Stefana. Anna opowiada o oddaleniu między małżonkami wyłącznie ze swojej perspektywy, jest przekonana, że Stefan uważa, że nie musi się już starać, a rany zabliźniają się same. W efekcie żyją obok siebie, a nie razem. Anna przychodzi do sklepu jubilera, aby sprzedać obrączkę ślubną, jest przekonana, że Stefan tego nawet nie zauważy. Jubiler jednak wcale nie jest chętny do zakupu, mówi kobiecie, że obrączka nic nie waży, bo dopóki mąż żyje, obrączki ważą tylko razem, nigdy osobno. Przypomina kobiecie o tym, że próbuje przekreślić swój los i swoją przeszłość. Bardziej intensywną dyskusję podejmuje z kobietą przypadkowy rozmówca –  Adam. Próbuje kobiecie przypomnieć, jak ważna jest miłość, jak ważne jest oczekiwanie i nieustanna czujność. Mówi kobiecie, że w tym miejscu, w którym stoją, przejdzie Oblubieniec. Kobieta więc czeka – pierwszy mężczyzna jej nie zauważa, drugi proponuje pójście na tańce, trzeci zaprasza do samochodu. Ostatecznie jednak Anna nie odchodzi z żadnym z nich, choć w ostatnim przypadku potrzebna jest interwencja Adama. Bohater ponownie przypomina o Oblubieńcu, o oczekiwaniu na niego, wskazuje na mądre i głupie panny (nawiązując do biblijnej przypowieści). Ostatecznie okazuje się, że Oblubieńcem, który przecina drogę Annie, jest Stefan, z czym kobieta nie umie się pogodzić. Chór zwraca uwagę, jak trudne jest czekanie i czuwanie, jak łatwo zgasnąć może knot lampy. Pieśń ta jeszcze mocniej podkreśla cierpienie Anny i jej rozterki. 

Trzecia, ostatnia część dramatu Przed sklepem jubilera nosi tytuł Dzieci i odnosi się do Krzysztofa – syna Andrzeja i Teresy oraz Moniki – córki Stefana i Anny. Najpierw na scenie pojawia się Teresa, żona Andrzeja i matka Krzysztofa, który właśnie powiedział jej o związku z Moniką. Kobieta emocjonalnie przeżywa tę wiadomość. Wspomina zmarłego na froncie męża i to, że Krzysztof dorastał bez ojca, mimo że z nią Andrzej cały czas był, bo ich los to jedność. Kobieta, rozważając na temat związku syna, wspomina swoją i Andrzeja wizytę przed sklepem jubilera. Wyobraża sobie rozmowę Krzysztofa i Moniki, których widziała, stojących przed sklepem jubilera. 

Monika i Krzysztof rozmawiają o swoich ograniczeniach, ciężarze przeszłości i wyobrażeniach, na które wpłynęli rodzice. U Krzysztofa jest to brak ojca przy jednoczesnym poczuciu jego obecności przez matkę, u Moniki potrzeba wyrwania się z domu, w którym brak jest miłości między rodzicami. Teresa przyglądająca się młodym wybierającym obrączki, mocno analizuje wpływ rodziców na młodych. Widzi jednak, że na swoją miłość patrzą inaczej niż ona. Po prostu idą do przodu, nie chcą wcześniej poznać przyszłości, nie pytają o nią, po prostu zaczynają nowe. 

Na ślubie pojawia się Anna, Stefan, Teresa i Adam – ten sam, który zapowiadał Annie nadejście Oblubieńca i ten, który był z mężem Teresy na froncie, a po jego śmierci wspomagał Annę i opiekował się Krzysztofem. Teresa czuje, że Adam to szczególna postać, która zdaje się wszystkich łączyć. Anna rozmawia z Adamem, podkreślając, że związek jej i Stefana właściwie nie istnieje. Adam jednak wierzy, że Anna jest już bliżej okrycia nowego wymiaru tego związku, nauczenia się innej miłości. Adam rozważa, że przyczyną problemów jest to, że miłość między dwojgiem ludzi nie zawsze znajduje oparcie w Miłości absolutnej. Stefan, obserwując wszystko dookoła, decyduje się wykonać pierwszy krok w kierunku Anny – kładzie jej rękę na ramieniu i podkreśla, że tęskni za byciem dzieckiem. To zapowiedź czegoś nowego. 

Streszczenie krótkie

Pierwszym bohaterami Przed sklepem jubilera są Teresa i Andrzej, których opowieść ma podtytuł Sygnały. Bohaterowie w monologach opowiadają o swoim związku. Stopniowo rodzącej się miłości, przełamywaniu barier, szczególnie nieufności Andrzeja. Bohater w końcu się oświadcza i zostaje przyjęty, a bohaterowie idą wybrać obrączki. Stojąc przed sklepem jubilera, medytują nad historią własnej miłości, przyszłością, związaniem wspólnym węzłem swoich losów. Teresa przypomina wycieczkę w góry i usłyszany skądś sygnał, na który próbowano odpowiedzieć. Przyznaje, że myślała, że Andrzej i ona także są takimi mijającymi się sygnałami. W końcu stało się jednak inaczej. Wizyta u jubilera jest bardzo mocnym przeżyciem dla obojga, czują oni, że już teraz związują się ich los, a ciężar obrączki jest bardzo wyrazisty. Są jednak pełni nadziei na przyszłość i wspólnej podróży.  

Druga część to Oblubieniec, w której to główną bohaterką jest Anna. Medytuje ona nad swoim związkiem ze Stefanem, w którym coś wygasło i coś się skończyło. Mimo że są małżeństwem, mają dzieci, żyją osobno, nie znaczą wiele dla siebie, nie są właściwie razem. Anna ma żal do Stefana, że już o nią nie walczy, że zostawił ją samą sobie. Chce sprzedaż ślubną obrączkę, ale jubiler się nie zgadza, ponieważ twierdzi, że obrączka nic sama nie waży, wagę mają dopiero dwie obrączki razem. Anna spotyka Adama, który mówi jej, że tędy będzie przechodził Oblubieniec. Kobieta czeka więc na niego. Pojawiają się kolejni mężczyźni, ale Anna nie odchodzi z żadnym z nich. W końcu jeszcze raz pojawia się Adam, który ponownie mówi o Oblubieńcu, wskazuje na panny mądre i głupie, które są po dwóch stronach ulicy. Jedne z zapalonymi lampami czekają na Oblubieńca, inne poszły spać. Późniejsza pieśń chóru także nawiązuje do oczekiwania na Oblubieńca, do wytrwałości, troski o ogień, który zawsze powinien się palić. W końcu Oblubieńcem Anny okazuje się przechodzący Stefan, z czym kobieta nie umie sobie poradzić. 

 Ostatnia część utworu pt. Dzieci dotyczy potomstwa obu par. Krzysztof, syn Teresy i zmarłego na froncie Andrzeja zamierza ożenić się z Moniką – córką Anny i Stefana. Wiadomość ta skłania Teresę do medytacji nad losem dzieci, wpływem związków rodziców na wyobrażenia, marzenia i potrzeby Krzysztofa i Moniki o ich związku. Okazuje się jednak, że dzieci decydują się budować własną przyszłość. Na ślubie pojawia się także Adam, który po śmierci Andrzeja opiekował się Teresą i Krzysztofem. Anna z kolei poznaje w nim człowieka, który kazał jej czekać na Oblubieńca. W dramatycznej narracji opowiada o trudach związku ze Stefanem. Adam jest przekonany, że przyczyną problemów jest brak osadzenia miłości między dwojgiem ludzi w Miłości absolutnej, w czymś, co przerasta dwie istoty. Stefan, obserwując wszystko dookoła, decyduje się wykonać pierwszy krok w kierunku Anny – kładzie jej rękę na ramieniu. 

Charakterystyka bohaterów

Teresa – kobieta bardzo ufna, czuła, otwarta na miłość, przyjmuje ją jako dar, jest cierpliwa w stosunku do Andrzeja, natomiast zaskakują ją jego oświadczyny; potem prezentuje się jako czuła matka, która jednocześnie jest wdową odczuwającą cały czas obecność zmarłego męża.

Andrzej – jako młody chłopak nie chce uzależnienia od drugiej osoby, wyjątkowego przywiązania, miłość do Teresy go jednak zmienia.

Anna – rozczarowana swoim małżeństwem ze Stefanem, szuka ucieczki z tego związku, dopiero po czasie godzi się z tym, aby szukać w tej relacji innego typu miłości.

Stefan – nieświadomy źródła problemów w małżeństwie, oddalający się od żony i dzieci, na końcu dramatu decyduje się jednak zrobić krok do przodu.

Krzysztof – syn Teresy i Andrzeja, bohater emocjonalny, chce zastąpić Monice ojca, którego on sam nie miał, ostatecznie jednak odcina się od przeszłości i chce tworzyć nowy związek ze swoją ukochaną.

Monika – nie do końca ufna, rozczarowana patrzeniem na związek swoich rodziców, szuka ucieczki, którą staje się Krzysztof, w końcu jednak wybiera go dla niego samego.

Adam – tajemnicza postać, która próbuje naprowadzić bohaterów na szukanie szerszej perspektywy patrzenia na miłość.

Czas i miejsce akcji

Zarówno czas, jak i miejsce akcji nie są precyzyjnie określone. Dramat Przed sklepem jubilera ma raczej uniwersalny wymiar, dlatego też nie mamy tutaj wielu szczegółów. Można domyślać się, że akcja rozgrywa się w czasach współczesnych autorowi, czyli latach 50.-60. XX wieku w Polsce. Między pierwszą i drugą a trzecią częścią – upływa wiele lat, ponieważ dzieci bohaterów z pierwszej i drugiej części w trzeciej wstępują w związek małżeński.

Geneza utworu i gatunek

Przed sklepem jubilera to dramat poetycki, który Karol Wojtyła napisał w 1960 roku. W tym tez roku dramat został wydany przez wydawnictwo Znak. To najbardziej znany utwór Wojtyły, który stanowi medytację nad sakramentem małżeństwa. 

Dramat poetycki to szczególna odmiana dramatu, której cechą charakterystyczną jest dominacja subiektywnych punktów widzenia bohaterów nad linearnym przedstawieniem fabuły. Znacznie bardziej niż na akcji koncentrujemy się na przemyśleniach wypowiadanych przez poszczególne postaci. Akcja jest zarysowana jedynie szczątkowo i właściwie ma jedynie stanowić pretekst do medytacji, tak dla bohaterów, jak i czytelnika. W dramacie poetyckim ogromne znaczenie ma słowo dramatyczne. Tutaj liczy się bardzo nie tylko co, ale i jak wypowiadają bohaterowie. Język jest często bardzo metaforyczny, emocjonalny, przesycony subiektywizmem, którego postaci nie starają się ukrywać.

Problematyka

Przed sklepem jubilera to dramat, który prowokuje przede wszystkim do głębokiego namysłu nie tylko nad małżeństwem, ale i samą istotą miłości, nad przeciwnościami, z jakimi zmagają się kochający się ludzie, wyzwaniami, na jakie miłość jest wystawiona.

Historia pierwszej pary – Teresy i Andrzeja wskazuje na problem otwartości na drugiego człowieka, zaufania, przyjęcia Drugiego i przerzucenia mostu między sobą a drugą osobą; w późniejszej części losy pary wskazują jeszcze na problem odejścia, poradzenia sobie z tym odejściem ukochanego, jego śmiercią, ale i poczuciem jego stałej obecności.

Historia drugiej pary – Anny i Stefana to opowieść o tym, co się dzieje, gdy pierwsze emocje wygasają, kończy się ekscytacja i nagle para zaczyna żyć obok siebie; Anna otwiera się powoli na myślenie o tym, że miłość może mieć różne oblicza i kiedy jedno się wyczerpuje, warto szukać nowego wymiaru miłości.

Historia trzeciej pary, czyli Moniki i Krzysztofa to powieść o tym, jak trudne staje się budowanie własnej relacji, nowego związku, kiedy ciążą na tobie wyobrażenia wyniesione z domu; oboje mierzą się z tym, ale w końcu decydują się iść własną drogą, razem budować coś nowego, zamiast dać się zamknąć w wyobrażeniach rodziców.

Znaczenie tytułu

Pełny tytuł i podtytuł utworu brzmi Przed sklepem jubilera. Medytacja o sakramencie małżeństwa przechodząca chwilami w dramat. Tytuł wskazuje przede wszystkim na miejsce akcji, ale także na niezwykłą postać jubilera. Nie jest to tylko sprzedawca biżuterii, ale osoba, która przygląda się bardzo uważnie osobom, którym sprzedaje obrączki. One zaś nabierają wyjątkowego charakteru. Tytuł ma wskazywać na to, że obrączki to symbol miłości rozumianej na bardzo wiele sposobów, poddawanej bardzo różnym próbom. Podtytuł z kolei wprowadza nas w świat odniesień gatunkowych i rodzajowych. Uwagę zwraca przede wszystkim określenie medytacji, odsyłające do typowego gatunku religijnego służącego do namysłu nad najważniejszymi zagadnieniami wiary, człowieczeństwa, zbliżania się do kontaktu z Bogiem, w tym zaś przypadku namysłu nad istotą miłości. Medytacja jako namyślanie się, zagłębianie w myślach dotyczy także bohaterów utworu – wspomnienia Teresy o wycieczce w góry, rozważania Moniki dotyczące leśnej wyprawy – jak i czytelnika utworu, którego zachęca się do prowadzenia własnych rozmyślań. 

Biografia autora

Karol Wojtyła, papież Jan Paweł II, urodził się 18 maja 1920 w Wadowicach pod Krakowem. Już w młodym wieku zbliżył się do kościoła, gdzie szybko zaczął pełnić obowiązki ministranta. Najpierw uczył się w gimnazjum w Wadowicach, a później rozpoczął studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był bardzo aktywnym studentem, brał udział w spotkaniach literackich, uczestniczył w zespole Teatru Rapsodycznego Mieczysława Kotlarczyka, w tym czasie podjął także swoje pierwsze próby literackie. W 1942 roku wstąpił na teologię w tajnym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Krakowie. Tuż po wojnie w 1946 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Kolejne 30 lat upłynęło mu na intensywnej pracy teologicznej, akademickiej (wykładał na KUL-u), a także współpracy z czasopismami katolickimi ("Tygodnikiem Powszechnym"). Stopniowo przechodził kolejne stopnie w hierarchii kościelnej – biskupa (1958), arcybiskupa (1963), kardynała (1967). W tym czasie mierzył się z niechęcią władz polski ludowej i inwigilacją służ bezpieczeństwa PRL. 16 października 1978 roku został wybrany na papieża i przyjął imię Jana Pawła II. Pontyfikat zainaugurował 22 października słynnymi słowami: „Nie lękajcie się! Otwórzcie drzwi Chrystusowi”.

Jego pontyfikat trwał ponad 26 lat. Uznawany jest za jeden z najbardziej przełomowych w dziejach Kościoła. Janowi Pawłowi II przypisuje się niemały udział m.in. w stymulowaniu zmian, które doprowadziły do upadku komunizmu. Wiele dokonań Jana Pawła II otworzyło kościół na dialog z innymi religiami, agnostykami, podjęto dyskusję o roli kobiet w kościele. W 1981 roku Jan Paweł II padł ofiarą zamachu Ali Agcy, któremu jednak przebaczył. W trakcie swojego pontyfikatu Jan Paweł II odbył 104 pielgrzymki (w tym 8 do Polski – w 1983,1987, 1995, 1997, 1999 i 2002), wydał 14 encyklik, zorganizował tak ważne dla Kościoła wydarzenia jak: Światowe Dni Młodzieży czy Światowe Dni Modlitw o Pokój. W ostatnich latach życia borykał się z wieloma chorobami, w tym chorobą Parkinsona. Zmarł 2 kwietnia 2005 roku.  Beatyfikowany został 1 maja 2011 roku przez papieża Benedykta XVI, a 5 lat później – 27 kwietnia 2014 roku kanonizowany przez obecnego papieża Franciszka.

Spotkanie Wojtyły z literaturą pojawiło się już podczas nauki szkolnej, kiedy to występował w amatorskich przedstawieniach. Pasja do teatru i literatury rozwinęła się podczas studiów polonistycznych. Wtedy jednak Wojtyła pisał głównie wiersze. Dramaty w jego twórczości pojawiły się później. Z 1939 roku pochodzi zaginiony Dawid, w 1940 roku podczas wojny Wojtyła napisał dramaty Hiob i Jeremiasz. Utwory te łączyły historie starotestamentowe z aktualną sytuacją polityczną. Są przykładami twórczości biblijno-patriotycznej, natomiast w stylu bardzo przypominają utwory romantyczno-młodopolskie. 

Trzy dramaty współczesne to z kolej Brat naszego Boga z lat 1944-1949, Przed sklepem jubilera z 1960 i Promieniowanie ojcostwa z 1964 roku.