Część pierwsza
Jądro ciemności rozpoczyna się opisem, iż na Tamizie, w pobliżu Essex, podczas postoju w oczekiwaniu na odpływ pięć osób znajduje się na pokładzie jachtu "Nellie". Załoga jachtu wysłuchuje opowiadań kapitana łodzi Marlowa. Jest to jedyna uprawniona osoba do sterowania jachtem, był on doświadczonym marynarzem. Marlow snuje opowieści na temat egzotycznych i dalekich wypraw do centralnej Afryki. Marlow snuł rozważania na temat polityki kolonialnej, ale wraca także do osobistych wspomnień. Wspomina wizytę w gmachu dyrekcji spółki handlowej, gdzie po spotkaniu z dyrekcją został wyznaczony na głównego kapitana parowca.
Po krótkich przygotowaniach wypłynęli do Afryki, podczas której dogłębnie obserwował ludzi i naturę. Droga parowcem zajęła około trzydziestu dni. Po dotarciu do pierwszej stacji Marlow zobaczył trudne warunki czarnoskórych pracowników, wyczerpanych z głodu, zmęczonych. Zdaniem Marlowa praca tych ludzi była bezcelowa. Następnie pełen emocji spotkał gustownie ubranego, głównego księgowego spółki. Marlow spędził z księgowym jakiś czas, Księgowy opowiedział bohaterowi o Kurtzu — największym i najsłynniejszym handlarzu kością słoniową. Marlow udał się do Stacji Centralnej, gdzie miał pełnić funkcję kapitana parowca. Po przybyciu na miejsce okazało się, że łódź, którą miał płynąć, zatonęła. Marlow musiał najpierw naprawić zatopioną łódź. Na naprawę statku Marlow miał trzy miesiące.
Główny bohater poznał mężczyznę, który był wytwórcą cegieł, niemniej jednak ostatecznie zajmował się nieczystymi interesami. W jego mieszkaniu Marlow spostrzegł obraz namalowany przez Kurtza. Wielomiesięczne przebywanie w stacji pozwoliło mężczyźnie na obserwację zasad panujących w koloniach. Tematem dominującym jest niewątpliwie kość słoniowa i chęć jej posiadani. "Zaraza głupiej chciwości przenikała to wszystko jak trupi zapach". Marlow zauważył, że przybyła Wyprawa Odkrywcza Eldorado, która przeszukiwała okolicę w celu wiadomych łupów. "Białym" zależało wyłączni na kości słoniowej. "Owa zacna banda nazwała się Wyprawą Odkrywczą Eldorado; zdaje się, że jej członkowie zobowiązali się pod przysięgą do zachowania tajemnicy. Ale mowa ich była mową plugawych piratów: zuchwała bez dzikości, chciwa bez odwagi i okrutna bez męstwa: w całej tej sforze niepodobna się było [...] poważnego celu [...] Pragnieniem ich było wydrzeć skarby z wnętrzności tego kraju, a cel moralny przyświecał im nie bardziej, niż złodziejom dobierającym się do kasy". [...] Wuj naszego dyrektora był jej kierownikiem" [...] Wyglądem przypominał rzeźnika z ubogiej dzielnicy".
Część druga
Marlow dowiedział się, że dyrektor stacji wraz ze swoim wujem nie akceptują Kurtza, którego uważają, za największego wroga. Marlow nie mógł doczekać się spotkania z Kurtzem. Pomimo wielu przeciwności losu, Marlow w końcu naprawił statek i wypłynął w górę rzeki: "do najwcześniejszych początków świata, gdy po ziemi hulała roślinność, a królowały wielkie drzewa".
Podróż zajęła około dwa miesiące. Marlow w obliczu wszechogarniającej dżungli miał poczucie zagubienia i samotności, zaniepokoili go także mieszkańcy tych okolic. W odległości około 50 mil od stacji Kurtza spostrzegli obozowisko, coś w rodzaju trzcinowej chaty. Marlow odnalazł tam starą, żeglarską książkę oraz poufne informacje, by się pospieszyli. Nadchodziła już noc, łódź zacumowała. Następnego dnia nad ranem, załogę łodzi obudził przejmujący krzyk. Była gęsta mgła, więc ciężko było dostrzec kogokolwiek. Ostatecznie łódź została zaatakowana przez tubylców.
Tubylcy Afryki z wrogim nastawieniem zaatakowali załogę, zaczęli kierować strzały w kierunku parowca. W wyniku ataku śmierć poniósł sternik. Niemniej jednak za pomocą broni palnej załoga odparła atak. Tubylcy przestraszyli się głośnego hałasu i postanowili uciec w głąb dzikiej dżungli. Po niespodziewanym ataku na załogę kapitan jeszcze intensywniej rozmyślał na temat wizerunku legendarnego i sławnego Kurtza. Wyobraził sobie znanego handlarza kością słoniową jako człowieka wielu talentów, nietuzinkowego, wybitnego. Marlow w końcu stworzył obraz Kurtza jako tego, który niesie postęp cywilizacyjny. Kurtzem ma kierować idea niesienia zmian cywilizacyjnych na dzikich terenach. Po niedługiej podróży parowiec dopłynął do stacji centralnej. Do załogi łodzi wyszedł kolorowo ubrany młody Rosjanin. Mężczyzna był wyznawcą Kurtza. To on zostawił informacje i książkę w opuszczonej trzcinowej chacie, którą znalazł Marlow.
Część trzecia
W trzeciej części Marlow dowiaduje się od nowo poznanego znajomego, że tubylcy zaatakowali łódź, ponieważ sądzili, że zabierze on Kurtza. Tajemniczy Kurtz był wielbiony i stawiany do piedestału przez miejscowych. Kurtz jest dla ludzi tam mieszkających, kimś w rodzaju bóstwa, najwyższego dobra. Tubylcy tańczą, cieszą się, składają handlarzowi ofiary. Kurtz zaś nieposłusznych skazuje na śmierć, ścinając im głowy. Marlow jest przerażony tym, co słyszy, zastanawia się nad fenomenem mężczyzny – zaczyna dostrzegać w nim zagrażającego życiu wariata. Marlow zauważa zafascynowanie Rosjanina postacią Kurtza.
Rosjanin otwiera się przed Marlowem i ujawnia, że Kurtz z dużym prawdopodobieństwem oszalał. Handlarz miał stworzyć prywatną armię tubylców, którzy napadali i okradali pobliskie miejscowości, w poszukiwaniu tak cennej kości słoniowej. Marlow zaczął się rozglądać i dostrzegł, że na palach wokół chaty Kurtza są wbite pościnane głowy. Marlow doczekał się momentu, gdy poznał owianego sławą Kurtza – chudego, schorowanego, w złej kondycji życiowej. Kurtz był tak słaby, że trzeba było go przenieść na noszach. Położono mężczyznę w kabinie łodzi. Niemniej jednak tłum czarnoskórych tubylców był gotowy zrobić dla swojego bóstwa niemal wszystko.
Statek miał odpłynąć o świcie. W nocy Marlowa przebudziły hałasy i wrzaski. Mężczyzna spostrzegł, że nie ma Kurtza. Postanowił więc go odnaleźć i zmusił do powrotu. Kolejnego dnia łódź wypłynęła. Tubylcy także towarzyszyli przy wypłynięciu parowca. Tańczyli, cieszyli się. Przewodziła im piękna czarnoskóra kobieta. „W masie ciał ludzkich na brzegu utworzył się wir i kobieta o włosach upiętych w kształt hełmu, o ciemnych policzkach, zbiegła aż na skraj wody. Wyciągnęła ręce przed siebie, krzyknęła coś i cała ta dzika tłuszcza podjęła jej okrzyk wrzaskliwym chórem […], Czy Pan to rozumie – zapytałem. Patrzył wciąż ku brzegowi rozognionymi, spragnionymi oczami, z wyrazem pełnym tęsknoty i nienawiści. Nie odpowiedział, ale na jego bezbarwnych wargach zarysował się uśmiech […]”. Mężczyźni wiele ze sobą rozmawiali. „Brunatny nurt płynął wartko z jądra ciemności, niosąc nas w dół ku morzu dwa razy szybciej niż przedtem w górę rzeki; a życie Kurtza biegło tak szybko, odpływając i odpływając z jego serca ku morzu nieubłaganego czasu. […] cała historia skończyła się tak pomyślnie, jak tylko można było sobie życzyć”. Kurtz wspominał o swoich niezrealizowanych planach czy niespełnionych marzeniach. Pewnego dnia poprosił o przyjęcie na przechowanie rzeczy i wkrótce potem zmarł.
Marlow wrócił do Brukseli, aby przekazać kochance Kurtza jego list. Marlow okłamał kobietę, jeżeli chodzi o ostatnie słowa Kurtza, zmieniając treść ostatnich słów. Była to wyjątkowo piękna dziewczyna, która także wierzyła, że jej ukochany ma przed sobą ważną misję do wypełnienia. Marlow zasugerował, że Kurtz umierał z imieniem ukochanej na ustach. Zakamuflował także prawdę o działalności Kurtza w kolonii: „Nie mogłem jej powiedzieć: byłoby się zrobiło za ciemno – beznadziejnie ciemno…”. Marlow umilkł i siedział w ciszy. „Straciliśmy początek odpływu […] Podniosłem głowę. Otwarte morze było zagrodzone czarną ławą chmur, a spokojny wodny szlak, wiodący do najdalszych krańców ziemi, ciągnął się mroczny, pod zasępionym niebem, zdając się prowadzić do jądra niezmierzonej ciemności”.
Jądro ciemności to dzieło literackie Josepha Conrada. Pisarz był z pochodzenia Polakiem, niemniej jednak całe dorosłe życie spędził w większości w Anglii.
Akcja utworu opiera się głównie na wyprawie głównego bohatera Marlowa do odległej Afryki. Celem Marlowa było przywiezienie do Europy – Kurtza – najsłynniejszego handlarza kością słoniową, głównego agenta towarzystwa handlowego. Główny bohater Marlow i jednocześnie narrator opowiada o swojej podróży w górę rzeki Kongo. Marlow i jego załoga płyną statkiem "Nellie". Marlow opowiada załodze o podróży przez Kongo.
Bohater od lat dziecinnych marzył o dalekich podróżach. Ostatecznie rusza w wymarzoną podróż. Podczas pierwszego postoju Marlow jest świadkiem wyzysku czarnoskórych. Bohater zauważa bestialskie zachowanie przybyłych Europejczyków w stosunku do tubylców. Jest przerażony zasadami, jakimi rządzi się kolonizacja Afryki. Bohater spotyka głównego księgowego, który był elegancko ubrany. Księgowy wspomina o mężczyźnie o nazwisku Kurtz. Jest to znany handlarz kością słoniową. Kolejno Marlow naprawia parowiec, który zatonął. Mężczyzna słyszy różne plotki na temat Kurtza. Od tego, że jest uznanym handlarzem kością słoniową, czy też, że jest bezwzględnym i okrutnym człowiekiem. Marlow wyrusza w dalszą podróż naprawionym statkiem. W drodze do stacji centralnej Kurtza załoga odnajduje tajemniczą książkę, w której jest informacja o tym, że ma się śpieszyć. Kolejno parowiec zostaje zaatakowany przez tubylców. Śmierć ponosi sternik. Udaje się wypłynąć. Na kolejnej ze stacji załogę wita Rosjanin.
W drodze do domu Kurtza Marlow spostrzega ścięte głowy osób, które się zbuntowały. Kurtz zostaje zabrany na noszach na łódź. Kolejno stara się uciec, ale zostaje zmuszony do powrotu. Już bardzo słaby Kurtz przekazał dokumenty Marlowi, by ten oddał jego ukochanej. Ostatnie słowa, które wypowiada Kurtz to: Zgroza! Zgroza! Marlow wraca do Brukseli, przekazuje dokumenty narzeczonej Kurtza. Dzieło kończy się słowami, iż droga wodna prowadzi do tytułowego "Jądra ciemności".
- Postój jachtu „Nellie” na Tamizie, „szlaku wiodącego do najdalszych końców ziemi”;
- Zachwyt narratora nad urokiem rzeki;
- Przedstawienie miejsca akcji, bohaterów przez narratora;
- Początek opowieści Marlowa;
- Marzenie z lat dziecięcych o podróży do Afryki;
- Przyjęcie nominacji kapitana na statku pływającego po rzece Kongo;
- Rozpoczęcie podróży po rzece Kongo;
- Dopłynięcie do pierwszej stacji towarzystwa;
- Pierwsza ocena tubylców (zmęczeni czarnoskórzy niewolnicy) oraz dostrzeżenie dzikiej przyrody;
- Podróż do stacji spółki, krótka rozmowa z kapitanem Szwedem;
- Wyprawa parowcem po Kurtza;
- Podróż do „jądra ciemności” niebezpieczna i zagrażająca życiu;
- Atak tubylców na parowiec. Śmierć sternika;
- Przybycie do stacji Kurtza. Wyobrażenie Marlowa o mężczyźnie;
- Powitanie przez Rosjan;
- Przerażający widok pali z ludzkimi głowami;
- Przeniesienie Kurtza na noszach na pokład parowca;
- Pożegnanie Marlowa z Rosjanami;
- Przygotowania do drogi powrotnej;
- Próba ucieczki Kurtza w nocy, udaremniona przez Marlowa;
- Pożegnanie Kurtza, droga powrotna, awaria statku;
- Rozmowa Kurtza z Marlowem;
- Przekazanie Marlowi osobistych dokumentów i listów do ukochanej narzeczonej z prośbą o przechowanie;
- Ostatnie słowa Kurtza;
- Śmierć Kurtza;
- Refleksje Marlowa na temat Kurtza;
- Powrót do Europy;
- Przekazanie dokumentów Kurtza. Spotkanie z narzeczoną Kurtza;
- Ukrycie prawdy dotyczące ostatnich słów i okoliczności śmierci ukochanego;
- Wypłynięcie „Nellie” w morze.
Bohaterowie zgromadzeni na pokładzie "Nellie"
Narrator – przedstawia kolejnych rozmówców. Między innymi: Marlowa, wprowadza czytelnika w akcję opowiadania.
Marlow Charlie – główny bohater utworu Jądra ciemności – Josepha Conrada. Marlow pełni w utworze także rolę narratora powieści. Marlow jest kapitanem w załodze na jachcie "Nellie". Marlow jest narratorem pierwszoosobowym, subiektywnym. Kapitan Charlie Marlow jest z pochodzenia anglikiem, pochodzi z zamożnej rodziny przedsiębiorców. Już jako mały chłopiec zafascynowany był podróżami, pragnął zwiedzić odległe kontynenty, takie jak: Afryka, Ameryka czy Australia. Kiedy czytelnik poznaje Marlowa jest już dojrzałym mężczyzną. Zdaniem kolejnego narratora w powieści: "Marlow siedział, skrzyżowawszy nogi, w głębi rufy, oparty o bezanmaszt. Miał zapadłe policzki, żółtą cerę, proste plecy, wygląd ascety, a ze swymi obwisłymi ramionami i rękami leżącymi na kolanach dłońmi ku górze podobny był do bożka". Marlow był marynarzem. Dzięki znajomościom rodzinnym otrzymał posadę kapitana pływającego po rzece Kongo. Marlow to doświadczony żeglarz, który żyje swoimi podróżami. Opowiada wiele historii związanych z morzem. Jako główny kapitan statku handlowego, udaje się do Afryki, by pływać po rzece Kongo. Marlow doświadcza tutaj prawdziwe oblicze kolonializmu – wyzysk tubylców, wręcz zniewolenie, cierpienie, ból, złe warunki, wręcz poniżające oraz interesowność i nastawienie kolonizatorów na pieniądze. Wędrówka głównego bohatera i jednocześnie narratora do tytułowego „jądra ciemności” jest symboliczna i wyjątkowo wymowna. Droga Marlowa i spotkanie z „bóstwem” - Kurtzem można porównać do tradycyjnej drogi do najgłębszych czeluści piekieł. Doświadczenie tej symbolicznej podróży pozwala głównemu bohaterowi poznać wielkość i jednocześnie upadek człowieka.
Dyrektor różnych towarzystw – Kapitan i gospodarz jachtu, lubiany i szanowany przez załogę statku.
Prawnik – najstarszy z załogi „Nellie”, człowiek o wielkiej ilości cnót.
Księgowy – jego pasją było układanie kostek domino.
Bohaterowie opowiadania Marlowa
Doktor – zdecydował, że Marlow jest zdolny do służby. „Był to nieogolony człowieczek w wytartym kaftanie, podobnym do opończy, w pantoflach; wyglądał na nieszkodliwego durnia”.
Główny księgowy spółki – wyjątkowo zadbany mężczyzna, bardzo elegancki. Stoi w opozycji do zniewolonych i wyzyskiwanych pracowników. „W pobliżu zabudowań spotkałem białego, ubranego z tak nieoczekiwaną elegancją, że w pierwszej chwili wziąłem go za coś w rodzaju wizji. Zobaczyłem wysoki, nakrochmalony kołnierzyk, białe mankiety, lekką alpakową kurtkę, śnieżne spodnie, jasny krawat i lakierki. […] Był zdumiewający; za jego uchem tkwiło pióro”. „A przy tym był szczerze oddany swoim księgom, które utrzymywał we wzorowym porządku”.
Dyrektor Stacji Centralnej – kierownik na stacji, dyrektor stacji handlowej, skąd przychodziły największe ilości kości słoniowej. „Miał pospolitą cerę, pospolite rysy, maniery i głos. Ów dyrektor był to zwykły sobie kupiec pracujący w tych okolicach od czasu swej młodości – nic ponadto. […] Wzbudzał niepokój. […] Nie był wykształcony, nie był inteligentny”.
Narzeczona Kurtza – ukochana Kurtza, kobieta żyjąca w przekonaniu, że jej partner jest szlachetnym i dobrym mężczyzną. Kobieta wierzy, że Kurtz ją bardzo kocha. „Zbliżyła się, cała w czerni; jej blada głowa płynęła ku mnie w zmierzchu. Była w żałobie. Więcej niż rok upłynął od jej śmierci […], czuło się w niej dojrzałą zdolność do wierności, do zaufania, do cierpienia. […] Trzymała swą bolejącą głowę, jakby była dumna ze swojego bólu, jakby chciała powiedzieć: ja – jedna umiem opłakiwać tego człowieka tak, jak na to zasługuje”. Kobieta bardzo kochała ukochanego. Śmierć Kurtza wstrząsnęło kobietą.
Kurtz – to jeden z bohaterów lektury Jądra ciemności. Kurtz to agent handlowy. Głownie poznajemy go z perspektywy opowiadań Marlowa. Jest to istotna postać dla całego utworu. Marlow relacjonuje, że: "dawny, realny Kurtz kształcił się częściowo w Anglii i – jak sam łaskawie oświadczył – sympatie jego leżały po właściwej stronie. Matka jego była na wpół Angielką, ojciec na wpół Francuzem. Cała Europa złożyła się na Kurtza". Kurtz stał na czele dowodzenia stacją towarzystwa położoną w głąb kraju. O Kurtzu w Jądrze ciemności czytamy, że: "przysyła tyle kości słoniowej co wszyscy inni razem wzięci..." Kurtz to człowiek wszechstronnie uzdolniony. Miał zmysł artystyczny. Zna się na malarstwie, muzyce. Obraz jego autorstwa wisiał u wytwórcy cegieł. Kurtz był wybitnym przywódcą o pięknym i charakterystycznym głosie: "Kurtz rozprawiał. Jakiż on miał głos! Jaki głos! Dźwięczny, głęboki, aż do ostatniej chwili". Mężczyzna potrafi sobie zjednać ludzi, dzięki temu ma swoich wspaniałych wyznawców. Kurtz jest na tyle charakterystyczny, że daje się zapamiętać. "Kurtz nie pozwala o sobie zapomnieć. Mimo wszystko nie był to człowiek pospolity. Miał władze pociągania za sobą pierwotnych dusz...". Władza Kurtza to przede wszystkim apodyktyczność. Bohater literacki stworzony przez Josepha Conrada w dziele literackim Jądro Ciemności jest jednym z najbardziej tajemniczych postaci w dziejach historii literatury.
Czas i miejsce wydarzeń w utworze Jądro ciemności nie są ściśle określone. Przyjmuje się, że czas akcji to ostatnie lata XIX wieku, dokładniej 1876 – 1892 rok. Akcja utworu rozgrywa się na dwóch płaszczyznach czasowych. Pierwsza płaszczyzna to opowiadanie marynarza, który podróżuje z Marlowem. Składa się z kilkunastu godzin, zaczyna się wraz z ostatnim przypływem do pierwszego odpływu na Tamizie. Druga płaszczyzna czasowa to opowieść Marlowa. Obejmuje ona kilka miesięcy, porusza tematykę podróży bohatera literackiego z Europy do kolonii w Afryce. Miejsce akcji w utworze rozgrywa się także na poziomie dwóch płaszczyzn. Na pierwszym poziomie akcja utworu dzieje się na jachcie „Nellie”. Angielski jacht płynął po wodach Tamizy, kierował się stronę morza. Druga płaszczyzna dotyczy narracji Marlowa. Akcja dzieje się w Londynie, następnie płynnie przenosi się do Brukseli i Konga Belgijskiego, kolejno obozu Kurtza, koniec akcji jest ponownie w Europie. Podsumowując akcja utworu Jądro ciemności porusza temat podróży głównego bohatera Marlowa do Afryki. Mężczyzna miał przywieźć ze sobą do Europy Kurtza. Kurtz to agent towarzystwa handlowego. Znany jest jako jeden z najbardziej cenionych i najlepszych handlarzy kością słoniową.
Jądro ciemności autorstwa Josepha Conrada powstało w latach 1898 - 1899 w Anglii. Należy wspomnieć, że autor utworu z pochodzenia był Polakiem, niemniej mieszkał poza granicami kraju. Większość życia mieszkał w Anglii. Utwór Jądro ciemności należy do epoki literackiej Młoda Polska.
Jądro ciemności jest arcydziełem pisarza, które powstało na bazie marynarskiego doświadczenia (między innymi Kongo w Afryce – kraj, który wówczas znajdował się pod belgijskim władaniem kolonialnym). Joseph Conrad doświadczył wówczas brutalnych zasad segregacji rasowej, wyzysku gospodarczego. Pisarz to niewątpliwie obiektywny świadek epoki kolonialnej. Należy wspomnieć, że u schyłku XIX wieku świat został zdominowany przez mocarstwa kolonialne. Europejskie mocarstwa kolonialne dyktowały swoje warunki polityczne. Joseph Conrad wybitny Polak piszący po angielsku bardzo dobrze rozumiał proces kolonizacji. Kraj, z którego pochodził, ukochana ojczyzna, Polska, była pozbawiona wolności, niepodległości. W rozumieniu pisarza Polska, była także w jakimś stopniu „skolonizowana”, bo pozbawiona swojej suwerenności. Jądro ciemności Josepha Conrada to jedno z najczęściej omawianych dzieł literackich interpretowanych wielopłaszczyznowo. Jest to wymagający tekst, nienależący do najłatwiejszych. Encyklopedia PWN termin kolonizacja tłumaczy jako rodzaj inwestycji – tworzenie i budowanie nowych źródeł wszelakich zasobów, gospodarstw produkcyjnych przez osadników pochodzących z innego rejonu gospodarczego.
Utwór Jądro ciemności niesie za sobą niewątpliwie głębokie przesłanie moralne. W centrum jego zainteresowań stoi człowiek i etyka. Etyka Conradowska oznacza przestrzeganie zasad moralnych. Człowiek powinien postępować zgodnie z etyką, być honorowy, prawdomówny, obowiązkowy czy odpowiedzialny. Niezależnie od wpływu okoliczności, miejsca, czasu człowiek powinien przestrzegać i co najważniejsze kierować się zasadami moralnymi. Inspiracją do napisania Jądra ciemności były własne doświadczenia Korzeniowskiego. Dzięki poparciu ciotki, Józef został głównym kapitanem parowca pływającego po rzece Kongo. Praca kapitana była dla pisarza spełnieniem dziecięcych marzeń. Korzeniowski podczas pływania zaobserwował wiele różnych budzących przerażenie zjawisk społecznych. Przede wszystkim należy powołać się na poniżające zachowanie ludzi pochodzących z Europy w stosunku do czarnoskórych. Brak przestrzegania jakichkolwiek zasad moralnych w stosunku do tubylców, niewolnicza i wyzyskująca praca spowodowały traumę u Korzeniowskiego. Tym samym opis Afryki, kultury i zasad tam panujących były znane pisarzowi z własnego życia.
Jądro ciemności Josepha Conrada to krótka powieść (minipowieść). Tak zwana fabuła w fabule, czy też powieść w powieści. Joseph Conrad swoje dzieło Jądro ciemności określał nowelą. Jądro ciemności różni się od klasycznej noweli, przede wszystkim długością tekstu. Cechy składające się na powieść to nieprzerwana ciągła akcja oraz wymieniona już długość tekstu. Jądro ciemności Josepha Conrada jest więc krótką powieścią.
Postać Kurtza
Postać Kurtza poznajemy z opowiadań Marlowa. Pojawia się w powieści w jednym epizodzie, niemniej postać Kurtza jest bardzo istotna dla całego charakteru dzieła literackiego. Kurtz jest najsłynniejszym handlarzem kością słoniową na Czarnym Lądzie. To jeden z najbardziej zasłużonych agentów towarzystwa handlowego, które zajmuje się zdobywaniem kości słoniowej. Kurtz był dyrektorem placówki towarzystwa handlowego w głębi kraju. Był szanowaną osobowością wśród tubylców, traktowano go jak swoiste bóstwo. Mężczyzna posiadał także talent artystyczny. „Ten człowiek tkwił w nieprzeniknionej ciemności. Patrzyłem na niego, jak się patrzy w dół na kogoś leżącego na dnie przepaści, gdzie słońce nigdy nie świeci”. Bohater literacki stworzony przez Josepha Conrada jest jedną z najbardziej tajemniczych postaci w historii literatury.
Postać Marlowa
Postać Marlowa w dziele literackim Jądro ciemności Josepha Conrada jest wyjątkowo charakterystyczna ze względu na konstrukcję. Marlow jest jednocześnie bohaterem akcji oraz narratorem opowiadania. Jako narrator pierwszoosobowy opowiada o tym, co widział, czego doświadczył, dzieli się swoją wiedzą i spostrzeżeniami na temat życia. Charlie Marlow jako główny bohater jest jednocześnie narratorem opowiadania i aktywnym współbohaterem akcji. Marlow to też wnikliwy obserwator, więc trafnie opisuje i charakteryzuje innych ludzi. Postać literacka Marlowa Charlie niewątpliwie jest niejednoznaczna. Nie jest on typowym marynarzem czy żeglarzem. Kapitan Charlie Marlow to typ człowieka drogi, tak zwany homo viator (łac. podróżny, pielgrzym), wędrowiec. Homo viator to symbol człowieka w drodze, tułaczce, wymagającej podróży. W ogólnym rozumieniu to człowiek poszukujący swojej życiowej drogi psychicznej czy też fizycznej. W przypadku bohatera literackiego Marlowa, topos homo viator można odnieść do metaforycznej podróży. Marlow to wędrowiec, który spełnia swoje marzenia i poznaje odległe kultury. Dzięki tym doświadczeniom snuje refleksje na temat ludzkiej kondycji, zasad moralnych człowieka. Bohater poznaje przy tym samego siebie, sięga do swojego wnętrza, w końcu stara się odnaleźć swój wewnętrzny głos intuicji. Marlow jest zdystansowany, doświadczony, obyty i wykształcony. Te wszystkie cechy czynią z bohatera i narratora opowiadania uważnego obserwatora losu ludzkiego i zawiłej osobowości ludzkiej. Warto także wspomnieć o tak zwanej Etyce Conradowskiej. Twórczość Josepha Conrada niesie przesłanie MORALNE, ETYCZNE. W centrum zainteresowania pisarza zawsze stoi człowiek i jego los. Etyka Conradowska to nic innego jak przestrzeganie zasad moralnych. Bez względu na okoliczności, pomimo niesprzyjających warunków, człowiek powinien żyć w zgodzie z pewnymi zasadami, między innymi: honor czy odpowiedzialność.
Symbolizm
Tytuł utworu ma znaczenie symboliczne. Angielski tytuł „Heart of Darkness” (serce ciemności). Polskie tłumaczenie to „Jądro ciemności”. Połączenie słów jądro i ciemność jest dość spektakularne. Niemożliwe jest wyznaczenie „jądra” w ciemności, która jest co do zasady nieograniczona. By móc w pełni zrozumieć symbolikę tytułu, należy odnieść się do aspektu moralnego. Można pokusić się o interpretację, że jądro to ta część „dobra” a ciemność to część „zła”. Należy także wyróżnić najczęściej przywoływane interpretacje tytułu „Jądro ciemności” przez badaczy literatury, które nawiązują do:
- Wnętrze dżungli – tytuł ma nawiązywać do „zła”, które możemy spotkać w głębi nieokiełznanej i wszechogarniającej dżungli
- Serce Kurtza – w tej interpretacji tytułu „serce” można rozumieć jako emocje czy dusza. „Jądro ciemności” należy tu rozumieć jako coś, co posiada każda jednostka ludzka. Niestety człowiek popełnia błędy, z założenia powinien kierować się sercem, niemniej jednak znamy się na tyle, na ile nas sprawdzono. W odpowiednich warunkach i okolicznościach człowiek pokazuje swój prawdziwy charakter.
- Stacja Kurtza – jest to nawiązanie do stacji, którą zarządzał Kurtz. Jest to cel podróży Marlowa i załogi. Kurtz nabijał głowy ściętych czarnoskórych mężczyzn za to, że w jego przekonaniu się buntowali. Stacja Kurtza jest więc pochłonięte tytułową ciemnością i przerażających mrokiem.
Mnogość wszelakich interpretacji i symbolika tytułu świadczy o tym, że książka Jądro ciemności Josepha Conrada nie należy do najłatwiejszych tekstów. Wymaga od czytelnika pełnego zaangażowania i skupienia.
Należy także wspomnieć o motywach literackich, które są przytaczane w utworze Jądro ciemności. Między innymi: Motyw pieniądza (pieniądze to główny motyw działań ludzi), motyw miasta (grobowe miasto to Bruksela, centrum zarządzania handlem. Wielkie metropolie symbolizują wyzysk i niewolniczą pracę, na której budują swoje bogactwo), motyw pracy (praca to najwyższa wartość dla Marlowa), motyw rzeki (Marlow jako dziecko marzył o podróży rzeką. Jednocześnie symbol podróży w głąb własnego wnętrza i osobowości. „Stara rzeka, rozlana szeroko, wypoczywała bez ruchu u schyłku dnia – po całych wiekach dzielnej służby […] Jakaż wielkość nie płynęła z prądem tej rzeki, dążąc ku tajemnicy nieznanych ziem…”). Kolejny motyw śmierci (Główny bohater Marlow zaznacza, że europejscy kolonizatorzy traktują śmierć jako coś oczywistego. Powszechność śmierci, której doświadczają tubylcy jest przerażająca. Marlow nie może się pogodzić z panującą sytuacją, głęboko przeżywa śmierć czarnoskórych niewolników), motyw wędrowca/podróżnika (Marlow to tak zwany człowiek drogi. Człowiek podróżnik czy też wędrowiec. Już jako dziecko bohater marzył o podróżowaniu. Marlow lubi podróżować, dzięki wędrówce poznaje i odnajduje siebie. Marlow w Jądrze ciemności wypowiada charakterystyczne słowa dotyczące przemyśleń o życiu: „Śmieszna to rzecz, życie – owe tajemnicze kombinacje bezlitosnej logiki dla błahego celu. Co najwyżej można się spodziewać od życia odrobiny wiedzy o sobie samym – która przychodzi za późno i jest źródłem niewyczerpanych żalów”. W końcu podróżowanie sprawia mu wiele przyjemności. Opowieści Marlowa to zdawanie relacji z kilkumiesięcznej podróży w głąb Czarnego Lądu). Motyw szaleństwa (szaleństwo Kurtza wynika z chęci zysku), motyw przemiany/metamorfozy (Motyw przemiany także można przypisać do Kurtza. Bohater jest energicznym Europejczykiem, który w Afryce podporządkowuje sobie niewolników. Europejczycy w Afryce organizują wyłącznie podboje kolonialne. Zapomina o swojej moralności i lojalnym podejściu do życia. Zmienia się w bestię, człowieka potwora, który nabija głowy zniewolonych osób na pale. Rosjanin wyraża się o Kurtzu następująco: „Oświadczył, że mnie zastrzeli, jeśli mu tych kłów nie dam i nie wyniosę się potem z kraju; że mnie zastrzeli, bo może to zrobić i ma na to ochotę, i nic go na świecie nie powstrzyma od zabicia, kogo mu się żywnie podoba”. Kurtzem kieruje wyłącznie chęć zysku, bogactwa, jest zaślepiony zdobyciem jak największej ilości kości słoniowej) oraz symboliczny motyw imperium (Imperium symbolizuje towarzystwo handlowe. Towarzystwo pod przykrywką tak zwanej misji cywilizacyjnej okrada naturalne tereny Afryki. Marlow komentuje: „Zagarniali, co mogli, ze zwykłej chciwości. Była to po prostu kradzież z włamaniem, masowe morderstwo na wielką skalę, a ludzie rzucali się w to na oślep – jak przystoi tym, którzy napastują ciemności. Podbój ziemi, polegający przeważnie na tym, że się ją odbiera ludziom o odmiennej cerze lub trochę bardziej płaskich nosach, nie jest rzeczą piękną, jeśli się w niego wejrzy wystarczająco dokładnie”. Osoby zarządzające spółką są bezwzględne, zabijają wielu czarnoskórych tubylców. Kierują się wyłącznie rządzą zysku i posiadaniem kości słoniowej).
Józef Teodor Konrad Korzeniowski (Joseph Conrad) urodził się 3 grudnia 1857 roku w Berdyczowie (obecnie na Ukrainie) Joseph Conrad urodził się w rodzinie ziemiańskiej o tradycjach patriotycznych. Zmarł w 3 sierpnia 1924 roku w Oswalds, pod Canterbury, w południowo – wschodniej Anglii. Joseph Conrad Korzeniowski to człowiek wielu kultur. Znany na cały świat. Jego ojciec Apollo był poetą i dramaturgiem oraz czynnym działaczem niepodległościowym, oraz Matki Ewy. Pisarz został sierotą w wieku dwunastu lat. Opiekę nad nim przejął wuj z rodziny matki – Tadeusz Bobrowski. Edukacja pisarza we wczesnych latach młodości była dość niesystematyczna, ze względu na zdrowie. Niemniej jednak Joseph Conrad od najmłodszych lat dużo czytał i znał kilka języków. W 1874 roku wyjechał z Krakowa do Marsylii, by rozpocząć pracę jako marynarz, by uniknąć powołania do armii rosyjskiej. We Francji spędził cztery lata, pływając na żaglowcach. Trzykrotnie odbył rejs do Indii Zachodnich oraz do portów Morza Karaibskiego. W 1886 roku zdobył dyplom kapitana brytyjskiego marynarki handlowej. Joseph Conrad został mianowany pierwszym oficerem i otrzymał obywatelstwo brytyjskie. Polak zmienił nazwisko na Joseph Conrad. W 1898 roku został kapitanem statku „Otago”. Później pełnił także funkcje kapitana na parowcu pływającego po rzece Kongo w Środkowej Afryce. Niewątpliwie praca kapitana zarządzającego statkiem oraz zdobyte doświadczenie, stały się inspiracją do napisania książki Jądro ciemności. Przez pięć lat pisał swoją pierwszą powieść Szaleństwo Almayera. 24 marca 1896 roku pisarz ożenił się z Jessie George, z którą miał dwóch synów: Borysa (urodzony 1898 rok) oraz Johna (urodzony 1906 rok). Przeprowadził się na wieś i poświęcił się twórczości. W marcu 1896 roku opublikował Wyrzutka. Kolejno 1897 roku wydał Murzyn z załogi „Narcyza”. W 1898 - 1899 roku powstało Jądro ciemności. W 1900 roku wydał powieść Lord Jim. Kolejno w 1902 roku wydanie trzech nowel: Młodość, Jądro ciemności, U kresu sił, w 1903 roku wydanie Tajfun i inne nowele. Następnie wydane zostały utwory Nostromo (1904 rok), Tajny agent (1907 rok), W oczach zachodu (1911 rok), Zwycięstwo (1915 rok), Smuga cienia (1917 rok). Pokaźna część twórczości literackiej Josepha Conrada porusza tematy związane z marynarką. Drugim równie ważnym tematem poruszanym przez światowego pisarza jest polityka, ale także działalność grup anarchistycznych i rewolucyjnych. Pisarz zaliczany jest do najwybitniejszych autorów języka angielskiego. Wielu badaczy literatury jednogłośnie przyznaje, że Joseph Conrad powinien otrzymać Nagrodę Nobla. Pod koniec życia Conrad pragnął wrócić do wolnej Polski, niemniej wiązało go z Anglią zbyt wiele spraw osobistych. Zmarł na atak serca 3 sierpnia 1924 roku. Joseph Conrad został pochowany na cmentarzu w Canterbury pod nazwiskiem Korzeniowski.
