Święty - geneza i gatunek utworu
Jan Józef Szczepański esej „Święty” wydał w 1975 roku w tomie „Przed nieznanym trybunałem”, w którym odwoływał się do wielu ważnych dla dziejów Polski postaci oraz analizował je pod kątem wyborów i postaw dotyczących religii, moralności, etyki. Dyskusja ta w XX wieku była z jednej strony bardzo potrzebna, z drugiej – wyjątkowo trudna, dlatego Szczepański zdecydował się na zestawienie bardzo różnych postaw.
Jego utwory to eseje, a więc teksty, które gatunkowo zakładają pewną niejednorodność. Z jednej bowiem strony są pisane na podstawie realnych wydarzeń, z drugiej – sposób opowiadania jest daleki od czystej faktografii.
Esej to gatunek z pogranicza literatury pięknej i naukowej, który prezentuje poglądy autora w danej kwestii, wyraża jego punkt widzenia. Esej cechuje subiektywizm wypowiedzi. Jest to gatunek, który łączy w sobie cechy innych utworów. Jest hybrydyczny z natury, ma cechy reportażu, traktatu, felietonu czy recenzji. To niefikcjonalna forma wypowiedzi. Esej nie koncentruje się na samej fabule, a na refleksji nad jakimś wydarzeniem, postacią, innym działem. Nie respektuje hierarchii ważności tematów.
