Kolejna krótka 4-wersowa bajka autorstwa Ignacego Krasickiego. Mowa w niej o tym, że jeśli ktoś chce coś zrobić, zawsze znajdzie sposób, aby to uczynić. Właśnie tak stało się w lesie, kiedy dwa wilki czyhały na bezbronne jagnię. Gdy tylko zwierzątko się do nich zbliżyło, rzucili się na nie, aby je rozszarpać i pożreć. Jagnię w ostatniej chwili zapytało, jakie prawo pozwala napastnikom na skrzywdzenie bezbronnego zwierza, na co wilki odpowiedziały, że ich działanie tłumaczy fakt, że ofiara jest bezbronna w lesie, a jednocześnie stanowi smaczny posiłek. Po tymże usprawiedliwieniu wilki zjadły jagnię.
W bajce „Jagnię i wilcy” bezbronne jagniątko zostaje w lesie pożarte przez wilki. Z jednej strony poeta pokazuje tym samym przewagę silnego nad słabym, a z drugiej naiwność jagnięcia, które pyta, jakim prawem zostało napadnięte na odludziu, choć jego pytanie nie jest w stanie niczego zmienić. Jagnie nie jest w stanie żadnymi słowami pokonać drapieżników. Jest to zatem także ostrzeżenie przed naiwnością. Z drugiej strony bajka każe zastanowić się, czy warto ryzykować życie, kiedy wiadomo, że prawdopodobieństwo utraty życia jest bardzo duże. Jagnie samo w lesie siłą rzeczy staje się bezbronne wobec napaści wilków. Tym samym autor zwraca uwagę czytelników na to, aby właściwie ocenić swoje szanse przed podjęciem jakiegoś działania (co również można odnieść do sytuacji politycznej kraju).
Bajka „Jagnię i wilcy” Ignacego Krasickiego zawiera liczne środki stylistyczne, które wzmacniają jej przekaz i podkreślają dydaktyczny charakter utworu. Można wśród nich wymienić takie, jak:
- alegoria – postacie zwierząt symbolizują konkretne typy ludzkich zachowań. Jagnię – naiwne i bezbronne jagniątko nie rozumie ogromu zagrożeń, na jakie naraża się, wędrując samotnie przez las. Rządzi tu prawo silniejszego. Cała sytuacja jest alegorią niesprawiedliwości społecznej i silnych rządów (jagnię to bezbronna Polska, a wilki – bezkompromisowi zaborcy);
- personifikacja – zwierzęcy bohaterowie posiadają szereg ludzkich cech: mówią, myślą i uzasadniają swoje działania. Jest to także typowy zabieg wykorzystywany w bajkach, dzięki któremu autor może wyrażać krytykę, ale nie mówiąc wprost. Jagnię symbolizuje takie cechy jak naiwność, bezbronność, niewinność i słabość. Wilki symbolizują takie cechy jak siła, drapieżność, bezkompromisowość i okrucieństwo;
- kontrast — zestawienie słabego jagnięcia i silnych wilków uwydatnia niesprawiedliwość i brutalność świata, w którym siła rządzi nad prawem;
- ironia – odpowiedź wilków jest rzeczowa i złożona z konkretnych argumentów, a jednocześnie wypełniona ironią. Trzeba zauważyć, że pytanie zadane przez jagnię jest tak irracjonalne, że pojawienie się akurat tego środka stylistycznego wręcz wymusza sytuacja. Tłumaczenia wilków są ironiczne, ponieważ w rzeczywistości nie ma żadnego prawa innego niż prawo siły, które mogłoby tłumaczyć zachowanie drapieżcy, a prawda jest tak oczywista, że w zasadzie nie wymaga pytań i odpowiedzi.
Bohaterami wielu „Bajek” Ignacego Krasickiego są zwierzęta (bajki zwierzęce, inaczej bajki ezopowe), które prezentują, a czasem uwypuklają wybrane cechy ludzkie. Przykładowo w utworze „Jagnię i wilcy” czytelnik niemal od razu wie, że jagniątko symbolizuje istotę niewinną i bezbronną, a wilk – niebezpiecznego i bezkompromisowego napastnika. Szybko okazuje się, że właśnie te cechy posiadają bohaterowie bajki, ale dodatkowo Krasicki zwraca uwagę na niesprawiedliwość, z jaką borykają się najsłabsi i biedni. Usprawiedliwienie, jakie przedstawiają wilki dla zabicia jagnięcia („Smacznyś, słaby i w lesie!”) jest z jednej strony absurdalne, ale z drugiej podkreśla niesprawiedliwość niemal nieograniczonej władzy silnych nad słabymi. Tu także znajduje potwierdzenie pierwszy wers, w którym mowa o tym, że dla każdego czynu można znaleźć usprawiedliwienie. Z drugiej strony bajka jest przestrogą przed naiwnością, która każe jagnięciu w obliczu śmierci pytać napastników „Jakim prawem?” zamierzają go zjeść, jakby zadanie tego pytania miało cokolwiek zmienić. Oczywiście bez trudu można odnieść treść bajki „Jagnię i wilcy” Krasickiego do sytuacji politycznej Polski pod zaborami. Ojczyzna zagarnięta została przez silniejsze od siebie państwa, ale z drugiej strony nie brakuje tu krytyki wspomnianej naiwności, z jaką niektórzy Polacy szukali niewłaściwych (żeby nie powiedzieć właśnie – naiwnych) dróg do odzyskania niepodległości.
Tytuł „Jagnię i wilcy” odnosi się do bohaterów bajki, a także do cech charakteru, które symbolizują.
