I.
Akcja rozpoczyna się o godzinie 21.00 w dzień premiery Jasnowłosej Wenus w paryskim teatrze Variétés. Dwaj, przybyli zbyt wcześnie kuzyni: Hektor de la Faloise oraz dziennikarz Figaro Fauchery przyglądają się powoli wypełniającemu teatr tłumowi. Wszystkie miejsca zostały wyprzedane, a to dzięki widniejącemu na plakacie imieniu Nana. Nowa, nieznana aktorka budzi ciekawość w umysłach
wszystkich Paryżan. Fauchery i la Faloise są zainteresowani tym bardziej, że dyrektor teatru Bordenave zapytany o jej talent wokalny stwierdza: „Toż to istna wrona”.
Początkowo sztuka nie całkiem odpowiada znudzonej widowni. Wszyscy czekają w zniecierpliwieniu na Nanę, która gra rolę Wenus. Gdy wreszcie to następuje, większość zgromadzonych osób czuje się
rozczarowana, gdyż rzeczywiście Nana nie potrafi śpiewać. Jednak z upływem czasu, aktorka zyskuje uznanie wszystkich widzów, a to dzięki wrodzonemu urokowi i zmysłowej urodzie. W trzecim akcie Nana
występuje nago, dzięki czemu sztuka zostaje uznana za sukces, a ona sama staje się przedmiotem pożądania wszystkich mężczyzn.
II.
Dzień po premierze Jasnowłosej Wenus był dla Nany zarazem bardzo szczęśliwy, jak i niezwykle uciążliwy. Od samego rana pod jej drzwiami koczowali wielbiciele, a gońcy przynosili bukiety pięknych kwiatów. W Figaro Nana przeczytała artykuł, w którym Fauchery wypowiadał się przychylnie na jej temat.
Około godziny piętnastej Nana wychodzi do jednego z „klientów”. Zarobione w ten sposób pieniądze zabiera pani Lerat, ciotka Nany. Przeznaczono je na wykupienie od mamki syna Nany. Ludwiś przyszedł na
świat, gdy jego matka miała 16 lat.
Po powrocie Nana zastaje u siebie hrabiego Muffata i markiza de Chouard, którzy przyszli ją odwiedzić pod przykrywką kwesty na ubogich. Kolejnym gościem jest Jerzy Hugon, młodzieniec, który oglądał ją poprzedniego dnia w teatrze. Z prośbą o widzenie pojawia się również
bankier Steiner (kochanek aktorki Róży Mignon), ale nie zostaje przyjęty, gdyż Nana postanawia w ten sposób powiększyć jego pragnienie spotkania z nią.
III.
We wtorek o godzinie 22.00 w salonie hrabiny Sabiny Muffat de Beauville zebrało się kilkanaście osób. Byli wśród nich: bankier Steiner, hrabia Muffat i markiz de Chouard, pan Venot, Jerzy Hugon, Fauchery, Hektor de la Faloise i Vandeuvres oraz kilka kobiet.
Od początku wieczoru panowie Vandeuvres oraz Fauchery rozmawiają na temat kolacji, mającej się odbyć następnego dnia o północy w mieszkaniu jakiejś kobiety. La Faloise nie będąc zaproszonym na to spotkanie usilnie stara się dowiedzieć, kim jest wzmiankowana kobieta. Okazuje się, że chodzi o Nanę, która sprasza do siebie najbardziej liczących się mężczyzn. Fauchery oraz Vandeuvres postanawiają zwerbować na spotkanie jak najwięcej kobiet. Fauchery próbuje również (na żądanie Nany) zaprosić hrabiego Muffata, ale ten, znany ze swego purytańskiego stylu życia, zdecydowanie odmawia.
Ludzi obecnych w salonie można podzielić na dwie części. Grupa składająca się z kobiet oraz kilku mężczyzn (pan Venot, hrabia Muffat de Beauville, i in.) rozmawiają na temat polityki, muzyki, sztuki. Steiner, Jerzy, la Faloise, a zwłaszcza Fauchery i Vandeuvres, toczą dysputy o wyraźnie erotycznym.
IV.
Na kolację u Nany zaproszonych było dwadzieścia pięć osób. Ostatecznie jednak liczba ta osiągnęła niemalże swoją dwukrotność. Zaproszenie mężczyźni przyprowadzili ze sobą towarzyszki: Klarysę Besnus,
Blankę de Sivry, Lucy Stewart, Karolinę Hèquet, Tanię Nènè, Marię Blond, Gagę oraz inne kobiety, które łączyła jedna wspólna cecha - wątpliwa reputacja.
Nana przez cały wieczór liczyła na przyjście hrabiego Muffata, ale ten, zgodnie z zapowiedzią, nie pojawił się. W tej sytuacji aktorka skierowała swe wdzięki w stronę Steinera, który znany był z tego, że często się zakochiwał, a gdy się to już stało, potrafił wydać ogromne sumy na kobietę, która wpadła mu w oko.
V.
Dnia, w którym Jasnowłosa Wenus została wystawiona po raz trzydziesty czwarty, w jednej z lóż zasiadł sam książę Szkocji. Razem z nim przedstawienie oglądali hrabia Muffat i markiz de Chouard.
W trakcie przerwy książę zapragnął pogratulować Nanie wspaniałej gry i razem z towarzyszami pojawił się za kulisami. Książę, jak się szybko okazało, był mężczyzną nawykłym do dobrej zabawy i
obdarzonym sporym poczuciem humoru. Znalazłszy się w garderobie Nany z przyjemnością pił z aktorami szampana postawionego przez Fontana, który tego dnia obchodził imieniny.
Odwiedziny księcia i jego świty zaskoczyły Nanę w trakcie zmiany stroju. Przez chwilę kobieta udawała zawstydzoną, ale ostatecznie przyjęła mężczyzn w samych majtkach i skąpym staniku. Obecność
półnagiej kobiety szczególnie silnie zadziałała na hrabiego Muffata, który prowadząc cnotliwe i religijne życie widział w Nanie tylko źródło grzechu.
Wędrówka po korytarzach teatru Variétés obudziła w hrabim nieznane mu wcześniej pożądanie. Rezultatem tego, był niespodziewany pocałunek, jaki hrabia, złożył na nagim karku Nany. Kobieta, która od dawna wyczekiwała na ten moment,
zaprosiła hrabiego na wieś, do domu, który kupił dla niej Steiner.
VI.
W wrześniu hrabia Muffat wraz ze swoją żoną Sabiną i córką Stellą wyjechał na wieś do posiadłości matki Jerzego, pani Hugon. Na miejscu okazało się, że w pobliżu znajduje się Mignotte, majątek zakupiony przez Steinera dla Nany. Sama aktorka miała tam zawitać w ciągu następnych kilkunastu godzin.
Wiadomość ta szczególnie silnie podziałała na hrabiego i Jerzego. Wieczorem Jerzy uciekł ze swego pokoju, udał się do Mignotte i spędził z Naną tę i kilka kolejnych nocy. Sytuacja ta powtarzała się aż do dnia, gdy Nana wraz z przybyłym z Paryża towarzystwem wybrała się do znajdujących w się w pobliżu ruin opactwa i pani
Hugon zauważyła swego syna jadącego z Naną jednym powozem.
VII.
Trzy miesiące później, Nana znudzona nienasyconym Muffatem, który na dodatek dawał jej za mało pieniędzy, związała się potajemnie z Fontanem, aktorem. W tym samym czasie w prasie ukazał się artykuł Fauchery'ego „Złota mucha”, w którym autor nakreślił metaforyczny obraz pięknej kobiety jako muchy, która wywodząc się z pijackiego półświatka, odziedziczyła po przodkach zepsutą krew i „nerwowe zboczenie
seksualne”. Przez nią zepsucie szerzy się wśród arystokracji. Pewnego dnia, będąc w restauracji z Muffatem, Nana spotkała dawno niewidzianego kompana Dagueneta, który zdradził jej, że Fauchery sypia z uchodzącą dotychczas za wzór cnoty żoną Hrabiego. Jeszcze tej samej nocy, Nana chcąc się ostatecznie pozbyć Muffata ze swego łoża, zdradziła mu tajemnicę zdrady jego żony.
Hrabia resztę nocy spędził pod oknem Faucherego, pełen wstrętu do siebie i sytuacji, w jakiej się znalazł.
VIII.
Po rozstaniu z hrabią Muffat Nana zamieszkała z Fontanem we wspólnie urządzonym mieszkaniu na Montmartrze. Kobieta zerwała wszelkie kontakty ze swoimi znajomymi.
Ich szczęście nie trwało jednak długo. Po kilkunastu tygodniach była aktorka, pozbawiona środków do życia i dotkliwie bita przez swego towarzysza musiała wrócić na ulicę. Jej wierną towarzyszką
okazała się Satin, znajoma z dawnych czasów, która mieszkała w pobliżu.
Pewnego dnia, gdy Fontan, sprowadziwszy sobie inną kobietę, nie wpuścił Nany do mieszkania, obie kobiety szukały schronienia w pewnym hoteliku. Niestety nie dane im było długo cieszyć się spokojem. W
trakcie urządzonej przez policję obławy na prostytutki Satin została aresztowana, zaś Nana, która schroniła się za oknem, cudem uniknęła tego samego losu.
IX.
W teatrze Variétés trwały przygotowania do premiery Małej diuszessy. Chodziły słuchy, że w roli kokoty Geraldyny ma wystąpić Nana. Niestety jej kaprysem było zagrać tym razem osobę przyzwoitą.
Pojawienie się Nany w teatrze zeszło się z jej ponownym spotkaniem z hrabią Muffatem, który choć w ostatnim czasie sypiał z Różą Mignon, nie mógł zapomnieć o swej pierwszej kochance. Marząc o roli księżnej Nana wymusiła na hrabim Muffacie obietnicę wyproszenia dla niej tej posady u dyrektora teatru. W zamian za tę przysługę obiecała
zamieszkać w zakupionym dla niej pałacu i ślubowała, że Muffat będzie miał ją na wyłączność.
Bordenave, którego teatr znajdował się w trudnej sytuacji finansowej, z chęcią zgodził się na propozycję hrabiego, gdyż liczył na pożyczkę. Pomimo wielkich chęci Nanie nie udało się sprostać roli
księżnej. Sztuka okazała się klapą, a sama aktorka, wyśmiana przez publiczność i poniżona przed całym Paryżem, po trzech przedstawieniach rzuciła teatr.
X.
Żyjąc w wynajętym przez Muffata pałacu, Nana otaczała się tylko luksusowymi rzeczami. Rozgłos, jaki zdobyła w ten sposób w Paryżu, równał się sławie prawdziwych księżnych.
Początkowo Nana sumiennie wypełniała złożoną hrabiemu obietnicę, że będzie miał ją na wyłączność, ale dość szybko okazało się, że stałymi bywalcami sypialni Nany byli Vandeuvres, Jerzy Hugon i jego
brat Filip oraz Satin, która zamieszkała razem z Naną w pałacu.
Życie w luksusie, choć zadowalało Nanę, nie czyniło jej szczęśliwą. W swych myślach wciąż wracała do wizji życia w samotności i skromnym ubóstwie gdzieś na uboczu i do wspomnień spędzonego w nędzy
dzieciństwa. Ogromne sumy, jakie hrabia łożył na jej utrzymanie stopniowo uszczuplały jego majątek, aż w końcu Muffat zmuszony został do zaciągnięcia 100 tys. franków pożyczki.
XI.
Pewnej niedzieli na torze wyścigowym w Lasku Bulońskim rozgrywały się wyścigi o Grand Prix de Paris. Nana zabrawszy ze sobą syna Ludwisia udała się tam w towarzystwie Filipa i Jerzego Hugon.
Bogactwo ekwipażu Nany wzbudzało podziw i zazdrość nie tylko wśród ubogich mieszkańców Paryża, którzy tłumnie wypełnili okolice toru, ale także doprowadzało do szaleństwa osoby z najwyższych kręgów.
Wyścigi konne zakończyły się wielkim skandalem. Koń ze stajni Vandeuvresa, który na cześć Nany został nazwany jej imieniem, ukończył wyścig na pierwszym miejscu. Kłopot polegał na tym, że klacz ta
wymieniana była jako najgorszy spośród startujących wierzchowców. Vandeuvres wiedząc, że jedynie wielka wygrana może uchronić go od bankructwa celowo przez dwa lata zatajał zdolności swego konia, by
ostatecznie, korzystając z wysokich współczynników, postawić na niego wszystkie pieniądze, jakie udało mu się zdobyć. Niestety, gdy tajemnica się wydała, właściciel konia podpalił swoją stajnię i
spłonął wraz ze swymi wierzchowcami.
XII.
Pewnego dnia Nana leżąc w łóżku z hrabią, zaczęła rozmowę na temat swoich obaw dotyczących życia. Dwa dni później Nana poroniła. Od trzech miesięcy była w ciąży, ale dotychczas udawało się jej
doskonale ukrywać swój stan. Zdarzenie to zbiegło się z innym nieszczęściem. Muffat otrzymał właśnie list, w którym znajdowały się niezbite dowody na to, że żona hrabiego Sabina, zdradza swego męża z dziennikarzem Fauchery'm. Muffat widział tylko jedno wyjście z tej sytuacji: separację, ale dzięki argumentom Nany, która z obawy o wielki skandal, nalegała na nieujawnianie zdrady Sabiny, hrabia zgodził się pogodzić z żoną i
tolerować jej wybryki.
Hrabina Muffat, która w ciągu ostatnich miesięcy zmieniła się nie do poznania (z pobożnej dewotki przekształciła się w światową damę otaczającą się luksusem, a z wiernej żony w kochankę Fauchery'ego), urządziła w przebudowanym niedawno pałacu przyjęcie z okazji zaręczyn swej córki i Dagueneta.
XIII.
Pod koniec września hrabia złożył Nanie niespodziewaną wizytę i zastał ją w łóżku z Jerzym. W tym momencie Muffat zdał sobie sprawę, że jest zdradzany z tymi, których Nana nazywała swoimi „przyjaciółmi”, ale nie był w stanie nic z tym zrobić, gdyż postawiono przed nim ultimatum: albo się z tym pogodzi, albo
może na zawsze opuścić dom Nany.
Pewnego dnia Nanę odwiedził Filip Hugon. W trakcie rozmowy, jaka się między nimi wywiązała, mężczyzna zaproponował kobiecie małżeństwo. Spotkanie to obserwował z ukrycia Jerzy. Sam także poprosił
Nanę o rękę, a spotkawszy się z odmową, wbił sobie na jej oczach w pierś nożyczki.
Jerzy i Filip byli pierwszymi ofiarami Nany. Młodszy z braci zmarł po kilku tygodniach, zaś starszy został zamknięty w więzieniu za kradzież z kasy pułku, w którym służył, 12 tys. franków, które trafiły później do ciągle nienasyconej Nany. W ten sam sposób doszło do całkowitego bankructwa Steinera i la Faloise, którzy zrujnowali się wydając wszystko, co mieli na zachcianki swej kochanki. Podobnie wysysani z pieniędzy byli Muffat i Fauchery.
XIV.
Nagle Nana zniknęła. Sprzedawszy wszystko, co miała, kobieta opuściła Francję i jak głosiły plotki udała się do Kairu. Nikt nie był w stanie stwierdzić, co się z nią naprawdę stało. Jedni mówili, że
związała się z wicekrólem, inni, że została kochanką jakiegoś rosyjskiego księcia. Wszystkie te historie miały wspólny mianownik. Były nim wieści o ogromnych bogactwach, jakie gromadziła była
kochanka Muffata.
W lipcu jak grom gruchnęła wieść o powrocie Nany. Kobieta pokłóciwszy się ze swoim Rosjaninem wróciła do Paryża przywożąc ze sobą mnóstwo kosztowności. Zostawiwszy wszystko na dworcu udała się do
swej ciotki Lerat, aby zobaczyć synka. Ludwiś chory na ospę zmarł na oczach matki następnego dnia, a sama Nana zapadła na tę samą chorobę.
Wszystkie dawne znajome zgromadziły się wokół łoża śmierci Nany, ale jej dawni kochankowie w obawie przed ospą nie chcieli nawet wejść do budynku, w którym przebywała. Dawna piękność umierała wśród
okrzyków „Na Berlin” rozlegających się z okazji powzięcia przez rząd Francuski decyzji o przystąpieniu do wojny z Prusami. Ospa zmieniła Nanę nie do poznania. Ta, która uchodziła za największą
piękność Paryża, po śmierci zupełnie zatraciła swą dawną urodę: jej zaropiała i pokryta strupami twarz w niczym nie przypominała twarzy dawnej Nany.
W teatrze Variétés w Paryżu odbywa się premiera nowej sztuki Jasnowłosa Wenus, w której rolę Wenus ma odegrać nieznana nikomu aktorka Nana. Niezwykle urodziwa kobieta, choć zupełnie nie potrafi śpiewać, zyskuje uznanie publiczności. Szczególnie zachwyceni są mężczyźni, gdyż w
trzecim akcie sztuki Nana wystąpiła nago. Po sukcesie przedstawienia Nana zaczyna obracać się w kręgach najznamienitszych osobistości w Paryżu, wydaje przyjęcia i kolacje. Steiner kupuje posiadłość Nanie, zakochany w niej do szaleństwa. Uczucie do kobiety żywi też hrabia Muffat, z którym wdaje się w romans. W międzyczasie zdradza go z Jerzym, bardzo młodym chłopcem. Po powrocie do Paryża z posiadłości na wsi wiąże się z Fontanem, jednym z aktorów, ale ten związek kończy
się tragicznie. Zrujnowana, pobita i nieszczęśliwa kobieta ląduje na ulicy. Dzięki wstawiennictwu Muffata gra w kolejnym przedstawieniu Mała diuszessa rolę księżnej. Spektakl okazuje się kompletną klapą, dlatego Nana odchodzi z teatru. Mieszka w luksusowym pałacu u Muffata, w zamian za wierność i oddanie. Przyrzeczeń tych nie potrafi jednak dotrzymać i zdradza hrabiego wielokrotnie. Prowadzi niezwykle rozpustne życie doprowadzając mężczyznę do bankructwa. Coraz
wystawniejsze życie i nowe zachcianki powodują, że musi prosić swoich przyjaciół o pożyczki. Filip Hugon kradnie dla niej sporą sumę, za co trafia do więzienia. Jego brat, Jerzy na wieść o
oświadczynach Filipa, postanawia popełnić samobójstwo. Po tych tragicznych wypadkach Nana znika. W Paryżu mówi się, że żyje w Rosji z jakimś niebywale bogatym księciem. Niespodziewanie pewnego dnia
wraca do Francji, przywożąc ze sobą mnóstwo kosztowności. Odwiedza chorego na czarną ospę synka Ludwisia, który umiera na jej rękach. Zarażona chorobą umiera w wielkich cierpieniach. Nad jej
rozkładającym się ciałem pozostają jej przyjaciółki i rywalki, pod hotelem stoją wszyscy byli kochankowe. Wybucha wojna z Prusami.
- Rozmowa Fauchery'ego, La Faloise oraz Bordenave'a na temat nowej aktorki teatru Variétés.
- Nieoczekiwanie udany debiut Nany w Jasnowłosej Wenus.
- Odwiedziny wielbicieli i prezenty w postaci bukietów - pierwsze oznaki popularności głównej bohaterki.
- Wizyta hrabiego Muffata oraz markiza de Chouard w mieszkaniu Nany.
- Pierwsze spotkanie Nany i Jerzego Hugon oraz nieprzyjęcie barona Steinera.
- Wieczór w salonie hrabiny Sabiny de Muffat - Fauchery oraz Vandeuvres organizują planowaną na kolejny wieczór kolację u Nany.
- Uczta u Nany i jej oczekiwanie na hrabiego Muffata.
- Wyjście Nany z bankierem Steinerem.
- Wizyta księcia Szkocji i hrabiego Muffata w garderobie Nany podczas jednego z przedstawień Jasnowłosej Wenus.
- Przebudzenie się w hrabim Muffacie skrywanego przez lata pożądania, owocującego pocałowaniem Nany.
- Wizyta rodziny Muffat na wsi w posiadłości rodziny Jerzego Hugon.
- Romans Nany i Jerzego w posiadłości kupionej aktorce przez Steinera.
- Zawieszenie Nany jako odtwórczyni tytułowej roli w Jasnowłosej Wenus oraz bankructwo Steinera.
- Początek romansu Nany i hrabiego Muffata.
- Rozstanie się Nany i Muffata oraz wspólne zamieszkanie aktorki z przyjacielem z teatru Fontanem.
- Nieszczęśliwe, pełne przemocy wspólne życie.
- Krótkie szczęście kochanków i powrót Nany na ulicę do zawodu prostytutki.
- Występ Nany w nowej sztuce Fauchery'ego pt. Mała diuszessa i ponowne nawiązanie kontaktów z Muffatem.
- Klapa przedstawienia.
- Zamieszkanie Nany w pałacu wynajętym przez hrabiego w zamian za obietnicę dochowania mu wierności.
- Rozpustne i rozrzutne życie Nany otoczonej rzeszą kochających się w niej mężczyzn.
- Wyścigi o Grand Prix de Paris zakończone wielkim skandalem i samobójczą śmiercią Vandeuvresa.
- Aresztowanie Filipa i samobójstwo Jerzego.
- Niespodziewany wyjazd Nany z Paryża i plotki o jej rzekomym romansie z księciem rosyjskim.
- Powrót Nany i jej tragiczna śmierć na ospę.
Nana
Nana to 18-letnia kobieta, aktorka, pochodząca z biednej, pijackiej rodziny. Braki talentu rekompensuje wdziękami, którymi oczarowuje bogatych mężczyzn. Jest bardzo ładna, pulchna, ma piękne rude włosy. Dzięki
debiutowi w Jasnowłosej Wenus, a zwłaszcza poprzez wystąpienie niemal nago w trzecim akcie tego przedstawienia, Nana zaczęła się liczyć wśród bywalców salonów, choć kilku z nich spotkało się z nią już wcześniej w jednym z tanich
barów, w których prostytutki zwykły werbować swą klientelę. Publiczne wystąpienie w negliżu oraz scena, w której Nana paraduje niemal nago przed grupą mężczyzn gromadzących się w jej garderobie, od
samego początku ukazują jej prawdziwe oblicze kobiety zdeprawowanej, ale także świadomej wartości swego ciała. Jest prostytutka doprowadzającą do ruiny wszystkich swoich kochanków: Steinera, Muffata, braci Hugonów, Vandeurvesa. Nana jest postacią nietuzinkową. Jej charakter pełen jest sprzecznych cech, zaś jej życie to ciągła huśtawka pomiędzy nastrojami. W jej umyśle splatają się marzenia o
życiu w luksusie oraz prostej egzystencji na wsi, z dala od tłumów i rzeczy otaczających ją mężczyzn. Zamiłowanie do pięknych rzeczy kłóci się z jej przypominającą obsesję potrzebą ich destrukcji.
Pochodzi z rodziny pijackiej, co determinuje jej dalsze życie. Złe geny Nany objawiają się na wiele sposobów, m. in. w ciągłej zmianie partnerów, obcowaniu z wieloma mężczyznami naraz, stosunkach
lesbijskich z Satin, co według autora tekstu sprowadza się do braku kręgosłupa moralnego. Bohaterka w swym życiu wielokrotnie znajdowała się w sytuacji, gdy los zmuszał ją do monogamii, jednak status
ten nigdy nie trwał zbyt długo, zupełnie jakby obcowanie tylko z jednym mężczyzną naraz było ponad jej siły.
Hrabia Muffat de Beuville
Jest to bogaty, starszy mężczyzna. Rodzina Muffatów należała do kręgu najznamienitszych rodów Paryża. Muffat dorastając otrzymał staranne, religijne wychowanie. Jego skromne (biorąc pod uwagę posiadany majątek) życie uległo zmianie w dniu, gdy razem z księciem Szkocji, w przerwie pomiędzy aktami Jasnowłosej Wenus odwiedził garderobę Nany.
Fascynacja Naną, wspomagana przez tłumione latami pożądanie, doprowadziła do rozwinięcia się w duszy Muffata uczucia, które zgodnie z jego dotychczasowymi poglądami musiało uchodzić za grzeszne. Potrzeba cielesnego obcowania z tą kobietą była w nim jednak na tyle silna, że nic nie mogło go powstrzymać
przed zaangażowaniem się w związek z nią. Żyjąc u boku Nany, hrabia stopniowo rujnował swój majątek. Muffat z biegiem czasu pozbywał się posiadłości odziedziczonych po przodkach. Wszystko to miało zapewnić mu Nanę na wyłączność, jednak szybko okazało się, że osoba, z którą się związał nie jest w stanie
dochować mu wierności. Pomimo to Muffat nie rezygnował z jej towarzystwa.
Obcowanie z Naną dość szybko stało się dla niego nałogiem, z którego nie mógł zrezygnować. Z osoby silnej i stanowczej, w obecności kochanki, hrabia przekształcał się w postać słabą i podległą jej
każdemu kaprysowi. Chcąc zachować możliwość przebywania z nią, musiał godzić się na każdą jej zdradę, zaś związek Nany z Satin zmuszony był traktować jak coś najzwyklejszego w świecie.
Świadomość okropieństwa popełnianego grzechu, a zarazem niemożność wyzwolenia się z sideł Nany, czynią z Muffata postać tragiczną. Do samego końca powieści hrabia nieustannie trwa w swej chorobliwej miłości do prostytutki.
Fauchery
Fauchery jest publicystą paryskiego dziennika Figaro. Dzięki jego tekstom Nana zdobywa swą wielką popularność oraz staje się przedmiotem plotek całego miasta.
Fauchery jest dorobkiewiczem, który utrzymuje się z pisania sztuk teatralnych oraz z pracy dziennikarza. Jego życie upływa zarówno w domach najznamienitszych rodzin Paryża, jak i w podrzędnych knajpkach i
domach publicznych. W takim właśnie miejscu widział po raz pierwszy Nanę, nim jeszcze zyskała rozgłos jako gwiazda teatralna.
Fauchery jest kochankiem Nany, Róży Mignon oraz hrabiny Muffat. Jego związek z Sabiną Muffat jest jednym z czynników, które prowadzą do ruiny majątku tej rodziny. Wydaje się też, że kochanek pani Muffat działa na hrabinę w ten sam sposób, w jaki na jej męża działa Nana.
Hrabia Ksawery de Vandeuvres
Kochanek Nany. Ostatni potomek znamienitego rodu Vandeuvresów. Bogacz, który z uporem trwoni majątek na kobiety, zabawę i prowadzone przez siebie stajnie koni wyścigowych. Pod koniec powieści
Vandeuvres jest kompletnym bankrutem. Ostatnią szansą, na którą może liczyć jest wygrana koni z jego stajni w wyścigach o Grand Prix de Paris. Dzięki oszustwu udaje mu się osiągnąć ten cel, jednak gdy prawda wychodzi na jaw, Vandeuvres podpala swoje stajnie i ginie w płomieniach.
Jerzy Hugon
Jerzy jest młodym chłopcem, uczniem gimnazjum, wyglądającym jak cherubinek. Jasne, kręcone włosy okalają niewinną twarz, która bardziej przypomina twarz dziecka niż dorastającego chłopca. Zobaczył
Nanę po raz pierwszy podczas premiery Jasnowłosej Wenus, oczarowany, zakochał się w niej bez pamięci. Wciąż szuka okazji do spotkania kobiety, udaje mu się to, gdy przebywa w Fondettes, skąd udaje się potajemnie do Mignotte - posiadłości Nany. Spędza z nią niemal każdą noc, jego uczucie rośnie. Nana też wydaje się być w chłopcu zakochana, choć Jerzy bardziej ją rozczula i bawi, niż powoduje poważne uczucia. Jej
stosunek do chłopca jest podobny do relacji z synkiem Ludwisiem, bawi się nim, zabija nudę.
Romans kończy się, gdy matka chłopca przez przypadek widzi go w jednym powozie z Naną podczas wycieczki i odkrywa, że Jerzy kłamał, wcale nie kładł się spać wcześnie z powodu bólu głowy. Uciekał do
Nany co noc.
Jerzy jest jedną z najtragiczniejszych postaci w powieści. Bez pamięci zakochany w Nanie, rozpacza widząc, jaka zażyłość łączy ją z jego bratem, Filipem. Gdy dowiaduje się o oświadczynach Filipa,
przychodzi do Nany, a będąc przez nią wykpionym po swoich z kolei oświadczynach, przebija sobie pierś nożyczkami. Chłopiec po kilku tygodniach umiera.
Fontan
To nadzwyczaj niesympatyczna postać. Jest aktorem komediowym w teatrze Variétés, gra w Jasnowłosej Wenus razem z Naną. Jest brzydki, głośny, niewychowany, wręcz chamski. Niewybredne poczucie humoru i lekceważący stosunek do kobiet prezentuje w każdej możliwej chwili. Wiąże się z Naną, która prawdziwie
się w nim zakochała. Kobieta zrywa dla niego wszystkie kontakty, zamyka się na otoczenie. Kochankowie urządzają wspólnie niewielkie mieszkanie, łączą skromne majątki i próbują żyć razem. Początkowa
sielanka szybko przeradza się w istne piekło. Fontan coraz gorzej traktuje Nanę, jest niesłychanie skąpy, zabiera kobiecie wszystkie pieniądze zmuszając ją do nierządu. Dotkliwie ją bije, czemu
kobieta się nie sprzeciwia. Jest ślepo zakochana, mimo coraz liczniejszych sińców. Pozwala się poniżać i upadlać. Pewnego dnia Fontan nie wpuszcza jej do domu, będąc z inną kobietą. Nana zostaje
wyrzucona na bruk.
Małżeństwo Mignonów
Róża Mignon oraz jej mąż to uosobienie najdalej idącego permisywizmu (tolerancja dla zachowań sprzecznych z normami obyczajowymi i moralnymi) i zobojętnienia na obowiązujące normy moralne.
Róża, aktorka teatru Variétés, formalnie będąc żoną Mignona, mieszkając z nim i dzieląc rodzinną kasę, otwarcie przyjmuje w swym domu kochanków. Wpierw jest to bankier Steiner, później hrabia Muffat, na końcu zaś dziennikarz Fauchery.
Mignon, choć publicznie tytułuje się mężem Róży, w rzeczywistości jest stręczycielem, który utrzymuje się z dbania o jej interesy w teatrze i o aspekty finansowe jej związków z innymi mężczyznami.
Bankier Steiner
Człowiek interesu, który ma słabość do pięknych kobiet. Najpierw kochanek Róży Mignon, potem Nany. Dwukrotnie doprowadzony przez Nanę do bankructwa, nie poddaje się i wciąż ponawia wysiłki w celu zgromadzenia nowej fortuny, którą mógłby ofiarować w zamian za możliwość przebywania u
boku gwiazdy Jasnowłosej Wenus.
Hektor de la Faloise
Kuzyn Fauchery'ego, jeden z kochanków Nany. Odziedziczył wielką fortunę, którą w całości roztrwonił na zachcianki głównej bohaterki. Jako bankrut wrócił na prowincję, skąd wcześniej przybył do Paryża.
Satin
Satin to przyjaciółka z dzieciństwa Nany. Obie, już jako młode dziewczęta, doświadczyły na własnej skórze biedy i przekonały się co to znaczy zepsucie. Jako dorosła kobieta Satin, podobnie jak Nana,
żyła z pieniędzy ofiarowanych jej przez mężczyzn, ale łączyły ją również zażyłe stosunki z panią Robert.
Gdy Nana zamieszkała w pałacu przy ulicy Villiers, Satin stała się jej współlokatorką i kochanką. Mimo możliwości życia w luksusie, którą ofiarowywała jej Nana, Satin często uciekała od niej,
tęskniąc za życiem na ulicy. Egzystencję wśród osób bogatych Satin traktowała jako niemiły przymus i gdy tylko mogła, rezygnowała z niego.
Filip Hugon
Starszy brat Jerzego. Poznaje Nanę, gdy matka, zrozpaczona uczuciem młodszego syna, wysyła go do kokoty, w celu sprowadzenia brata do domu i raz na zawsze zakończenia tej znajomości. Ulega jednak
wdziękom Nany, przekonuje jednocześnie matkę co do uczciwości kobiety. Odwiedza ją coraz częściej, stając się jej kochankiem i przyjacielem rodziny. Sypia z Naną i w końcu się w niej zakochuje.
Kobieta traktuje go instrumentalnie, wyciąga z niego coraz większe sumy pieniędzy. Zrozpaczony kradnie 12 tys. franków, za co zostaje zaaresztowany i wtrącony do więzienia.
Zoè
Służąca Nany. Czuwa nie tylko nad jej gospodarstwem domowym, ale także pilnuje interesów swojej pani. O poziomie tych usług świadczy fakt, że wiele osób (w tym Róża Mignon) usilnie stara się zachęcić
ją do porzucenia Nany. Zoè trwa przy niej tak długo, aż dzięki kradzieży i hojności swej pani, dorabia się wystarczających funduszy, by przejąć interes po Triconie i samodzielnie prowadzić dom publiczny. Jest kobietą mądrą i wyrachowaną. Zna swoją panią, potrafi przewidzieć, jak potoczą się jej losy i że może zrobić na tej służbie osobisty interes.
Czas akcji: Powieść rozgrywa się w drugiej połowie wieku XIX. To ostatnie lata Drugiego Cesarstwa (1857-1870) we Francji. Akcja kończy się w roku 1870, w dniu wybuchu wojny pomiędzy Francją i Prusami.
Miejsce akcji: Francja; Paryż, Fondettes, Mignotte.
Od początku lat siedemdziesiątych Zola tworzył wielotomowe dzieło na wzór balzakowskiej Komedii ludzkiej, w którym miał zamiar oddać nastroje panujące we Francji w latach Drugiego Cesarstwa. W ten sposób powstał monumentalny zbiór dwudziestu powieści opatrzonych wspólnym tytułem Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa (publikowany w latach 1871-1893). Jest to cykl utworów przedstawiających losy różnych członków tytułowej rodzin Rougon-Macquartów rozgrywających się na tle rzeczywistych wydarzeń z lat 1848 (abdykacja króla Ludwika Filipa I) - 1871 (wybuch wojny francusko - pruskiej).
Wchodzące w skład cyklu powieści (m.in. Nana, 1880, Kuchenne schody, 1882, Germinal, 1885, Bestia ludzka, 1890) stanowią ilustrację głównej tezy naturalizmu: człowiek jest silnie zdeterminowany przez środowisko i warunki społeczne oraz własne pochodzenie. Bohaterowie utworów Zoli to przedstawiciele
wszystkich warstw społecznych: od robotników po arystokrację i członków francuskiego rządu. Nana to powieść, w której wnikliwej analizie poddano ówczesne społeczeństwo francuskie. Historia prostytutki, która ze swego ciała stworzyła przedmiot kultu mężczyzn, przez to, że bez oporów wyciągała na
światło dzienne najbardziej pikantne szczegóły intymnego życia Paryżan.
Naturalizm to kierunek w literaturze (o naturalizmie mówi się także w kontekście sztuki, filozofii, socjologii i in.) powstały na gruncie realizmu we Francji w 2. połowie XIX wieku.
Za prekursorów naturalizmu uważa się Gustawa Flauberta oraz braci Julesa i Edmonda Goncourtów, jednak za jego rzeczywistego twórcę i największego propagatora uznaje się Emila Zolę, który w swych licznych powieściach oraz pracach teoretycznych (m.in. Powieść eksperymentalna, 1880 oraz Powieściopisarze naturalistyczni, 1880) sformułował najważniejsze tezy poetyki naturalistycznej.
Podstawowymi założeniami naturalizmu w literaturze było:
- uczynienie z powieści tekstu naukowego, ukazującego rzeczywistość w skrajnie obiektywny sposób,
- uznanie natury ludzkiej za zdeterminowaną przez pochodzenie oraz warunki społeczne,
- wiara w przekładalność rzeczywistości pozaliterackiej na język sztuki,
- ograniczenie roli narratora, którego praca powinna polegać tylko i wyłącznie na prezentowaniu zdarzeń, a nie na ich komentowaniu.
Emil Zola w jednej ze swych prac stwierdził, iż „dzieło literackie jest zakamarkiem natury, widzianym poprzez temperament pisarza”. Zadaniem autora była obserwacja świata i oddawanie jego istoty na
kartach swych tekstów. W ten sposób literatura miała stać się tak samo wiarygodnym sposobem opisywania rzeczywistości jak nauki przyrodnicze i dominujące wówczas nurty filozoficzne.
Naturalizm Emila Zoli
Emil Zola od początku lat siedemdziesiątych tworzył wielotomowe dzieło na wzór balzakowskiej Komedii ludzkiej, w którym miał zamiar oddać nastroje panujące we Francji w latach Drugiego Cesarstwa. W ten sposób powstał monumentalny zbiór dwudziestu powieści opatrzonych wspólnym tytułem Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa (publikowany w latach 1871-1893). Jest to cykl utworów przedstawiających losy różnych członków tytułowej rodzin Rougon-Macquartów rozgrywających się na tle rzeczywistych wydarzeń z lat 1848 (abdykacja króla Ludwika Filipa I) - 1871</ (wybuch wojny francusko - pruskiej).
Wchodzące w skład cyklu powieści (m.in. Nana, 1880, Kuchenne schody, 1882, Germinal, 1885, Bestia ludzka, 1890) stanowią ilustrację głównej tezy naturalizmu: człowiek jest silnie zdeterminowany przez środowisko i warunki społeczne oraz własne pochodzenie. Bohaterowie utworów Zoli to przedstawiciele
wszystkich warstw społecznych: od robotników po arystokrację i członków francuskiego rządu.
Obciążeni genetycznie bohaterowie utworów Zoli żyją w świecie opanowanym przez instynkty i zepsucie. Naturalistyczna koncepcja świata, którą sukcesywnie konstruował autor w swych powieściach
współgrała doskonale z bieżącym stanem nauk przyrodniczych. Zbierające coraz większą rzeszę zwolenników poglądy Darwina na temat dziedziczenia cech przez organizmy żywe oraz prace: Claude'a Bernarda Wstęp do nauki medycyny eksperymentalnej oraz Traktat o dziedziczeniu Prospera Lucasa to naukowa podstawa, bez której dzieła Zoli stają się niezrozumiałe. Spory wpływ na problematykę tekstów autora Nany miała również filozofia pozytywna Hipolita Taine'a, zgodnie z którą każdy człowiek był zdeterminowany przez trzy czynniki: rasę do której przynależy, środowisko oraz moment historyczny, w których żyje.
Obraz społeczeństwa francuskiego przedstawiony w powieści
Nana to powieść społeczno - obyczajowa, której główną bohaterką jest prostytutka - tytułowa Nana. Jest to również wnikliwa analiza obyczajów średnich i wyższych warstw paryskiej społeczności za czasów
Drugiego Cesarstwa.
Czyniąc Nanę pełną zmysłowości i uroku cielesnego kobietą, której nie może się oprzeć żaden mężczyzna, Zola ukazał prymat cielesności nad wszelkimi innymi aspektami życia ludzkiego. Popęd seksualny
stanowi siłę, której nikt nie jest w stanie się oprzeć. Nana, wykorzystując ten pierwotny instynkt, doprowadza do ruiny finansowej wszystkich swoich kochanków, którzy wolą zbankrutować, niż wyrzec
się towarzystwa pożądanej osoby. W ten sposób główna bohaterka staje się uosobieniem najniższych instynktów, jakie nosi w sobie człowiek, źródłem destrukcyjnej siły, która jednocześnie niszczy i
pociąga do siebie z ogromną siłą.
Bohaterami powieści są kurtyzany i aktorzy, przedstawiciele bogatej finansjery i arystokraci. Nana jest nie tylko opowieścią o uwodzicielskiej kobiecie, ale także wnikliwą analizą stanu jaki reprezentowało społeczeństwo francuskie w okresie Drugiego Cesarstwa.
Mieszkańcy dziewiętnastowiecznego Paryża opisani są jako ogarnięty żądzą prokreacji tłum. Obraz nakreślony w powieści Zoli przedstawia społeczeństwo jako grupę zdegenerowaną moralnie i fizycznie, zaś
Nana jest osobą, w której te cechy zostały w szczególnie widoczny sposób uosobione. Scena śmierci głównej bohaterki, samotnej i oszpeconej przez rany po ospie, symbolizuje upadek Francji, która w tym
momencie wybiera się na wojnę z Prusami.
Przyczyny tego upadku zostały wyjaśnione przez autora w przypisywanej Fauchery'emu opowieści o złotej musze. Dziennikarz w opublikowanych w Figaro artykule w sposób dosadny porównał Nanę (choć opis ten można rozszerzyć na inne, podobne jej kobiety) do pięknego, błyszczącego w promieniach słońca owada, który żywiąc się odpadami, zaraża innych
śmiertelną chorobą, której zarazki unosi z miejsca swego żeru.
Emil Zola urodził się 2 kwietnia 1840, a zmarł 29 września 1902 roku. Przyszły autor Nany przyszedł na świat w rodzinie włoskiego inżyniera, a obywatelstwo francuskie uzyskał dopiero w wieku 22 lat. Niedługo po narodzinach syna rodzice Zoli przeprowadzili się na prowincję do Aix-en-Provence. Po śmierci głowy rodziny, matka wraz synem wróciła do stolicy Francji.
Życie Zoli od początku związane było z literaturą, choć debiutował dopiero w 1867 roku powieścią zatytułowaną Teresa Raquin. Do tej pory Zola utrzymywał się z pracy w paryskim wydawnictwie Hachette, publikowania drobnych artykułów w prasie.
W latach 1871-1983 Zola publikował cykl powieści złożony z 20 tomów Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa, który przyniósł mu największą sławę. Cykl obejmuje obejmujący m.in. najznakomitsze powieści społeczno-obyczajowe: W matni (1877), Nana (1880), Germinal (1885), Ziemia (1887), Klęska (1892). W latach 1894-1897 opublikował trylogię Trzy miasta (wydanie polskie 1895-1898).
Zola zapisał się w historii literatury jako pisarz niezwykle nowatorski, a jego metoda twórcza nazwana naturalizmem, stała się podstawą całego nurtu w sztuce. Swoje poglądy na przedstawił w datowanym
na 1890 rok szkicu teoretycznym pt. Powieść eksperymentalna.
Emil Zola był autorem bardzo niepokornym. W swoich utworach ukazywał brutalną rzeczywistość epoki, w której żył. W 1898 roku, już jako bardzo znany i ceniony pisarz, wystąpił publicznie w obronie oskarżonego o zdradę stanu oficera Alfreda Dreyfusa. W artykule zatytułowanym Oskarżam!, który został opublikowany na pierwszej stronie paryskiego dziennika L'Aurore, Zola zaatakował rząd francuski zarzucając mu postępowanie niezgodne z prawem. Jako autor tego wystąpienia został skazany na pobyt w więzieniu, a jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg
zakazanych. Aby uniknąć poniesienia kary Zola zmuszony był uciekać do Wielkiej Brytanii.
Za życia Zola znany był ze swych radykalnych zapatrywań. Obserwacja życia najniższych warstw społecznych, które opisywał w swych powieściach, skłoniła go do przyjęcia poglądów antyklerykalnych i
socjalistycznych.
Autor Nany zmarł w 1902 roku w trakcie pracy nad kolejnym cyklem powieściowym zatytułowanym Cztery Ewangelie. Oficjalne informacje dotyczące śmierci Emila Zoli mówią o zatruciu tlenkiem węgla wydobywającym się z nieszczelnego piecyka.
