Bema pamięci żałobny rapsod - geneza utworu i gatunek/typ liryki
Utwór „Bema pamięci żałobny rapsod” autorstwa Cypriana Kamila Norwida powstał w 1851 roku i został opublikowany po raz pierwszy w 1857 roku. Jest to dzieło napisane w hołdzie dla generała Józefa Bema, bohatera narodowego, uczestnika powstania listopadowego i powstania na Węgrzech oraz Turcji, który zmarł w 1850 w Aleppo. Norwid już w samym tytule określa gatunek utworu. Rapsod to pieśń epicka będąca częścią większego poematu lub samodzielny utwór poetycki sławiący w podniosłym stylu bohatera albo ważne wydarzenie w dziejach narodu. W starożytnej Grecji rapsodem nazywano pieśniarzy, którzy recytowali utwory epickie podczas świąt bądź uroczystości. Jak widać, także gatunkowo Norwid, chciał osadzić utwór w przeszłości, otwierając się jednocześnie na przyszłość. Z czasem termin „rapsod” zaczęto stosować do określenia fragmentów większych dzieł, takich jak eposy, lub niezależnych poematów lirycznych poświęconych wybitnym jednostkom czy heroicznym czynom. Charakterystycznymi cechami tego gatunku są podniosły, melancholijny, a często żałobny ton oraz odpowiednia forma metryczna.Rapsod Norwida został napisany w piętnastozgłoskowcu, którego rytm oddaje powolny, uroczysty marsz żałobnego konduktu. Forma ta, określana mianem heksametru polskiego, podkreśla artystyczny kunszt utworu. Warto jednak zauważyć, że Norwid nie skupił się w swoim dziele na opisaniu konkretnych czynów generała Bema. Treść utworu odnosi się do innych aspektów, akcentując symboliczne i uniwersalne znaczenie jego życia oraz śmierci. Jeśli chodzi o typ liryki, pierwszy wers ma charakter apostrofy, podmiot zwraca się do cienia, następnie mamy do czynienia z liryką narracyjną, opisową, w drugiej części utworu pojawia się natomiast zbiorowy podmiot liryczny, który wcześniej był wyłącznie przedmiotem opisu.
