Bema pamięci żałobny rapsod - problematyka
Stefan Żeromski określa ten rapsod jako „obraz duszy zbiorowej”: „W tym rapsodzie, uzbrojonym w tak niezrównane onomatopeje, tętniącym, połyskliwym, szelestnym i dzwonnym od kopyt rumaka i chrzęstu oręża – jest wszystka tęsknota polska za bohaterem, władczym orężem, walką i zwycięstwem. Utwór ten jest obrazem duszy zbiorowej, niemal dokumentem politycznym”. (S. Żeromski Literatura a życie polskie, 1915). Prawdziwym bohaterem utworu nie jest bowiem generał Józef Bem, lecz zbiorowość, naród lub raczej pamięć zbiorowa obywateli o bohaterze narodowym. Pamięć ta ma „serca zemdlała ocucić” i „pleśń z oczu zgarnąć narodów”. Nie bez powodu orszak idzie dalej, nie zatrzymuje się; to bowiem symbol przyszłości i nowych idei.
