Nowy wspaniały świat

Streszczenie szczegółowe

Rozdział pierwszy

Po Ośrodku Rozrodu i Warunkowania w Londynie Centralnym – ogromnym, szarym budynku, ozdobionym hasłem „Wspólność, Identyczność, Stabilność” – oprowadza studentów dyrektor. Przypomina o jakże istotnym dążeniu republiki do odhumanizowania ludzi, którzy niebawem bardziej zaczną przypominać maszyny, a dzięki temu będą szczęśliwsi. Dyrektor demonstruje drogę człowieka od zapłodnienia do narodzin. Wskazuje na proces Bokanowskiego, dzięki któremu komórka wytwarza prawie 100 swoich klonów. W pewnym momencie opowieść przejmuje Henryk Foster, który prezentuje wszystko z ogromnym zapałem. Mówi o naświetleniu rentgenowskim, jakiemu poddawane są embriony po to, by je zahartować. Wskazuje na podział embrionów z uwzględnieniem przyszłych zadań i zawodów człowieka, co przekłada się na odmienne ich traktowanie. Inaczej obchodzi się z klonami hutników, inaczej z astronautów, a jedynie 30 proc. embrionów kobiecych predestynuje się do zapłodnienia.  Po wyjściu studenci umawiają się z Henrykiem na pięć minut przed dziesiątą, aby mógł im on pokazać embriony intelektualistów alfa-plus.

Rozdział drugi

Studenci razem z dyrektorem wjeżdżają na piąte piętro, gdzie mieści się „Żłobek. Dział Warunkowania Neopawłowowskiego”. Pielęgniarki ustawiają wazony z kwiatami i wstążeczkami, za chwilę pojawiają się dzieci z grupy delta, o czym świadczą ubranka w kolorze khaki. Studenci mają okazję zobaczyć, jak odbywa się warunkowanie.

Kiedy dzieci dopełzły do zabawek, pielęgniarka włączyła syreny, potem podłogowe elektrowstrząsy. Dzieci zaczęły płakać, a dopiero kiedy ucichły, stymulację wyłączono. Dzieci nie chciały się już jednak bawić zabawkami.

Dyrektor wyjaśnia, że zabieg powtórzony kilkanaście razy doprowadzi do „naturalnej” awersji tych jednostek do przyrody i czytania, co uczyni z nich „idealnych” pracowników fizycznych. Przy okazji dyrektor wyjaśnia, czym jest hipnopedia – czyli nauka przez sen, podczas której dzieci dowiadują się, że istnieje podział: najmądrzejsze są jednostki alfa, które noszą szare (potem białe) ubrania, niżej jest klasa beta i gamma z zielonymi ubraniami, delta w khaki, a najniższej epsilony – ubrane na czarno, czyli margines społeczny.

Dyrektor opowiada o dawnym społeczeństwie: rodzinie, matce i ojcu, którzy opiekowali się dzieckiem. Mówi, że teraz robi to państwo, a wszyscy wierzą w Pana Naszego Forda, którego imię wypowiada się, kreśląc na wysokości żołądka literę T. Porządek kastowy jest jedynym zapewniającym spokój, stabilizację i rozwój.

Rozdział trzeci

W ogrodzie studenci mogą obserwować, jak rozbudza się w dzieciach popęd płciowy. Dyrektor mówi o odejściu od monogamii i hamowania popędów. W ogrodzie pojawia się jeden z dziesięciu zarządców świata – Jego Fordowska Mość, Mustafa Mond. Mówi on o dawnym świecie, niezrozumiałej idei rodziny, miłości, wszystko prezentowane jest w negatywnym świetle. Mustafa mówi o braku przestrzeni, mroku, chorobach, krytykuje chrześcijaństwo – dawną wiarę. Przypomina, że Pfitzner i Kawaguczi opracowali ektogenezę, która pozwalała rozwijać embriony poza ciałem kobiety. Rządy jednak nie chciały wziąć tej propozycji pod uwagę, w Anglii był liberalny parlament, a na cały świecie demokracja.

W A. F. 141 wybuchła w końcu wojna, która przez 9 lat spowodowała wiele zniszczeń, a bomby wirusowe i zakaźne doprowadziły do nieodwracalnych strat w ludziach. Wtedy dopiero zwrócono się w stronę klonowania ludzi, liberalizm upadł, a w jego miejsce pojawił się kult młodości i jak największego rozrodu. Byli jednak i tacy, którzy nie zgadzali się na ektogenezę. Zostali oni szybko spacyfikowani. Protesty krwawo stłumiono. Ostatecznie postawiono na „kompromis” i ektogenezę, warunkowanie neopawłowowskie. Przy okazji pojawił się lek-narkotyk dla tych, którzy z obecnym stanem nie mogą się pogodzić. Nazwano go soma.

Tymczasem w ośrodku głośniki poinformowały o zakończonej zmianie. Lenina – jedna z kobiet z pracowniczego ośrodka –  udała się do szatni. Jej koleżanka, Fanny Crowne, przestrzegła ją przed spotkaniami wyłącznie z Henrykiem Fosterem, ponieważ groziło to uczuciowym zaangażowaniem, a państwo wyznawało zasadę „każdy należy do każdego”. Lenina broniłą się przed tym, ale w końcu przyznała Fanny rację, tym bardziej że Henryk spotykał się z kilkoma kobietami. Lenina bierała pod uwagę Bernarda Marksa, ale Fanny krytykowała ten pomysł – mężczyzna jest małomówny i z nikim się nie spotykał, poza tym bły niski (uznaje się, że to przez pomyłkę z embrionem delta). Jako samiec alfa-plus imponuował on jednak Leninie, a teraz zaprosił ją na wyjazd do rezerwatu dla ostatnich rozmnażających się żyworodnie ludzi na terenie Nowym Meksyku. W tym czasie Bernard przysłuchiwał się rozmowie Fostera z wicedyrektorem o Leninie, o której mówili jak o kawałku mięsa. Bernard był zniesmaczony, chciał poznać tę dziewczynę i czekał na jej odpowiedź na zaproszenie.

Rozdział czwarty

Lenina wchodzi do windy z mężczyznami alfa. Z każdym z nich miała kontakt fizyczny co najmniej raz. Podchodzi do Bernarda, aby przekazać mu, że chce z nim wyjechać w lipcu. Mężczyzna jest oszołomiony jej pięknem. Bernard uznaje, że świat jest cudowny. Kiedy Lenina wybiega na spotkanie, dołącza do niego Benit Hoover. Kiedy dostrzega, że Marks smutnieje, proponuje mu somę, ten jednak odmawia.

Lenina dołącza do Henryka, który czeka na nią w helikopterze i wypomina jej spóźnienie. Kobieta obserwuje świat na dole. Cieszy się, że nie jest ani gammą, ani deltą.

Bernard w tym czasie leci zaś do Domu Propagandy. Dociera na dach sześćdziesięciopiętrowego wieżowca przy Fleet Street. Na górze są biura propagandy. Znajduje się tutaj także Instytut Inżynierii Emocyjnej. Niżej są redakcje gazet, podzielone zgodnie z grupami społecznymi: dla alf i bet „Codzienna Depesza”, dla gamm - „Gazeta Gammowska”, dla delt –  oparte na jednosylabowych wyrazach „Zwierciadło Delty”. Bernard spotyka się z przyjacielem literatem Helmholtzem Watsonem, który jak on czuje się wyobcowany, tyle tylko, że nie z powodu kompleksów, a nadmiernej wielkości i poczucia wybitności.

Rozdział piąty

O ósmej ogłoszono zamknięcie boisk golfowych. Niższe kasty musiały udać się do kolejki jednoszynowej. Lenina i Henryk poszli zaś do helikoptera. W Westminsterze zjedli kolację, a do kawy wypili też somę. Podczas rozmowy przekonują siebie nawzajem, jak cudownie urządzony jest ten świat. Idą na tańce, a kiedy i tutaj pojawia się informacja o końcu zabawy, wychodzą. Idą do domu Henryka.

Bernard idzie odbyć posługę solidarnościową do budynku śpiewalni. Prawie się spóźnia. Zajmuje miejsce pomiędzy Morganą Rotszyld a Klarą Deterding. Morgana próbuje zwrócić jego uwagę, ale on nie ma ochoty rozwijać tej znajomości – kobieta jest dla niego za „sprężysta”. Rozpoczął się rytuał: pito somę, wypowiadano dziwne frazesy, niektórzy twierdzili, że czują, iż Ford nadchodzi. Bernard jednak jedynie udawał, że czuje to samo, co inni.

Rozdział szósty

Lenina postrzega Bernarda jako dziwacznego, zastanawiała się, czy jest sens z nim wyjeżdżać, ale szuka przecież odmiany. Dziewczyna była zszokowana, bo zamiast pływalni i golfa Bernard zaproponował jej spacer po wrzosowiskach. Dziewczyna nie rozumiała potrzeby bycia we dwoje i rozmowy. Ostatecznie poszli na zapasy. Podczas powrotu helikopterem Bernard wpatrywał się w morze w blasku księżyca, mówił o wolności, emocjach, indywidualizmie. Lenina nic z tego nie rozumiała i nie chciała tych słów do siebie dopuścić. Ostatecznie Bernard przyjął somę i spędził z kobietą noc, ale rano miał pretensje do niej i do siebie, że zamiast budować uczucie, zniszczyli wszystko seksem. Lenina nic z tego nie rozumiała.

Bernard poprosił dyrektora RiW o podpis na przepustce do rezerwatu w Nowym Meksyku. Dyrektor się nieco zdziwił, ale podpisał się, skoro na kartce była już zgoda od Mustafy Monda. Przy okazji powiedział, że sam się tam kiedyś wybrał z dziewczyną beta-minus. Kiedy zdrzemnęli się po posiłku, okazało się, że dziewczyna zniknęła i nigdy już jej nie odnaleziono.

Bernard i Lenina bez problemu dotarli do Nowego Meksyku. Nocowali w świetnie wyposażonym hotelu, ale Bernard uprzedzał dziewczynę, że dalej już nie będzie tak wygodnie, więc może jeszcze zrezygnować. Ta jednak była uparta. Następnego dnia udali się do dyrektora rezerwatu, który opowiedział im o zasadach. Lenina jednak znudzona zażyła somę, a Bernard myślał o niezakręconej wodzie kolońskiej w domu, która podbijała rachunek. Zadzwonił do Helmholtza, aby ten pojechał do jego domu i zamknął wodę. Przyjaciel poinformował go także, że dyrektor zdecydował się go przenieść na Islandię, co wywołało złość u Bernarda, ale dzięki tabletkom somy od Leniny wszystko mu zobojętniało. Bernard obudził się dopiero przed domem wypoczynkowym, gdzie mieli się potem zjawić „oswojeni dzicy” na tańce.

Rozdział siódmy

Lenina i Bernard dotarli do wioski szczepu Indian Malpais. Lenina była przerażona: starością i żyworództwem, a nie miała przy sobie somy. Ciężko jej było znieść także zapach panujący wokół. Razem z Bernardem obserwowała rytuał prośby o deszcz, kiedy na placu pojawiły się posągi orła i Chrystusa na krzyżu. Wszystkim zarządzał starzec. Bernardowi przypominało to posługę solidarnościową. Na środku ułożono jednak węże, wokół których biegał młodzieniec uderzany biczem. Po 7 okrążeniach skropiono jego krwią węże i rytuał się skończył.

Rytuał tłumaczył im chłopak o jaśniejszej karnacji niż inni, mówiący po angielsku. Okazało się, że jego matka Linda pochodzi z „tamtego Świata”, ojciec zaś nazywał się Tomakin (Bernard uświadamia sobie, że dyrektor RiW ma na imię Tomasz). Kiedy przychodzi jego matka, Lenina jest przerażona – kobieta jest pomarszczona, ma szerokie biodra, jej biust jest obwisły, brakuje jej dwóch zębów. Linda się do niej przytula, opowiada, że należała do samic beta i pracowała przy zapładnianiu. Kiedy tutaj się pojawiła, skaleczyła się w nogę, a potem odnaleźli ją Indianie, z którymi została. Nie zaakceptowała ich świata do końca, żyworództwo ją obrzydzało. Okazało się jednak, że była w ciąży już jak się tam pojawiła. Nie ma pojęcia, jak zaszła w ciążę, skoro przestrzegała wszystkich zasad. Ostatecznie jednak stwierdza, że cieszy się, że ma Johna. Nigdy się do końca nie odnalazła w tym miejscu. Zamiast somy u Indian piła meskal, po którym jednak źle się czuła. Linda nie rozumiała także, dlaczego innego kobiety oburzały się, że ich mężczyźni do niej podchodzili.

Rozdział ósmy

Bernard chce wiedzieć, jak to jest czuć, dlatego prosi Johna, by opowiedział mu historię swojego życia.  Chłopak wspomina życie razem z Lindą, która nie znała kołysanek, ale nawet śpiewanie mu propagandowych haseł mu wystarczyło. Przytacza historię mężczyzny, który wyniósł go przed dom, aby móc obcować z jego matką. John opowiada o upijaniu się matki meskalem, obcowaniu z innymi mężczyznami, odrzuceniu przez pozostałe kobiety podczas tkania koców, a także późniejszym ataku kobiet, które broniły praw do swoich mężczyzn. John opowiada również o trudnej relacji jego samego z matką.

John przypomina, że jako malec czuł się odrzucony przez inne dzieci. Poczucie wyższości dała mu dopiero nauka czytania. Matka uczyła go na książce o embrionach. Szybko okazało się jednak, że jej wiedza o świecie jest ograniczona jedynie do tychże embrionów, którymi zajmowała się w Tamtym Świecie. Pope – przyjaciel matki znalazł gdzieś „Hamleta” Szekspira i od tamtej pory John zaczął uczyć się wyrażać i nazywać swoje emocje. Zrozumiał, że nienawidzi kochanka matki i zainspirowany Szekspirem próbował go zabić, ale nieskutecznie. John opowiada o późniejszej nauce wyrabiana gliny, robienia łuku. Wspomina bolesne odmówienie mu rytuału dorosłości. Indianie konsekwentnie odsunęli go od swoich tajemnic. Bernard czuje z nim porozumienie, ponieważ przez swoją inność czuł się odrzucany w świecie Forda. W końcu zaproponował Johnowi wspólny powrót do Londynu. John zapytał o możliwość zabrania ze sobą matki, na co z oporem Marks również się zgodził. Przy okazji wyjaśnił chłopcu, że Lenina nie należy do niego na zawsze.

Rozdział dziewiąty

Bernard rano wyjaśnił pilotowi, że Lenina będzie po zażyciu somy nieprzytomna jeszcze przez 7 godzin. Kazał jechać do Santa Fe, gdzie w końcu udało mu się połączyć telefonicznie z Mustafą Mondą. Opowiedział mu o Johnie, przekonując, że jego przypadek może być ciekawy naukowo. Jego Fordowska mość się zgodził, wydając odpowiednie polecenia. Marks z kolei wrócił do Malpais.

John, oczekując na Bernarda, wpadł w rozpacz, bo myślał, że ten go oszukał. Dostał się do domku, rozrzucił ubrania i perfumy Leniny, a potem obserwował ją śpiącą. Kiedy usłyszał huk helikoptera, chciał uciekać i wpadł na Bernarda.

Rozdział dziesiąty

Dyrektor RiW spotkał się z Bernardem i przy innych pracownikach skrytykował jego postawę. Oznajmił mu, że zamierza odesłać go na odludzie. Dał mu jednak szansę przedstawienia czegoś na swoją obronę. W tym momencie Bernard wpuścił do środka Lindę, która rzuciła się na dyrektora Tomasza – swojego dawnego kochanka. Kiedy usłyszała śmiech, wytknęła mu, że zrobił jej dziecko. Zawołała Johna, który padając na kolana, wykrzyknął „mój ojcze”, co dla dyrektora było najgorszą możliwą obelgą.

Rozdział jedenasty

Dyrektor RiW natychmiast odszedł z placówki, natomiast Bernard nagle zyskał wyjątkową pewność siebie: zaczął umawiać się z wieloma kobietami, coraz korzystniej postrzegać otaczający go świat. Upadła jednak przyjaźń między Bernardem a Helmholtzem.

John natomiast, nazywany Dzikusem, niespecjalnie był zainteresowany nową cywilizacją. Dla niego liczyła się bowiem, odkryta jeszcze u Indian, dusza, a nie świat materialny. Linda z kolei pragnęła tylko somy, którą lekarze dawali jej, aby w końcu się jej pozbyć. Synowi natomiast wmawiali, że jego matka odbywa ponadczasowe podróże somatyczne.

Bernard w składanych Mustafie raportach odważył się przyznać Johnowi rację w sprawie dziecięctwa, co zszokowało Jego Fordowską Mość. Zdecydował on, że Bernard w stosownym czasie będzie musiał dostać nauczkę.

Lenina z kolei czerpała profity ze znajomości z Bernardem i z przeżytej przygody. Cieszyła się jeszcze większym zainteresowaniem mężczyzn. Tym bardziej że nikt nie wierzył w jej zapewnienia, że nie spała z dzikusem. Wystąpiła nawet w czuciotelewizji, dzięki której inni mogli poznać jej zapach i usłyszeć głos. Jedynie Fanny przyznała, że Dzikus ją bardzo pociąga, ale jego tajemniczość jest denerwująca.

John miał okazję oglądać pracę niższych kast, a także zobaczyć jak wygląda nauczanie młodzieży. Nie mógł zrozumieć zasad tym kierujących. Spektakularnym doświadczeniem okazała się natomiast wizyta w czuciokinie z Leniną. Doznania Johna były bliskie ekstazie rozkoszy, natomiast Lenina coraz bardziej traciła w jego oczach jako zbyt wulgarna. Dziewczyna liczyła na wspólną noc, natomiast John jej swobodę uważał po prostu za nieczystą. Wrócił więc do domu Bernarda i zaczął czytać – tym razem „Otella”.

Rozdział dwunasty

Do Bernarda przybywali kolejni wielcy, aby zobaczyć Dzikusa. Kiedy pojawił się archiśpiewak z Canterbury z całą świtą, John zamknął się w swoim pokoju i nie miał zamiaru wychodzić. Rozczarowani goście drwili więc z Bernarda, Lenina wyszła zaś z arcyśpiewakiem. Przed stosunkiem z nim musiała jednak przyjąć kolejną dawkę somy, ponieważ seks przestał jej sprawiać radość. Bernard został sam, a kiedy wszyscy wyszli, popłakał się i również zażył somę.

W końcu wrócił do przyjaźni z Helmholtzem, który wyjątkowo szybko złapał dobry kontakt z Johnem. Bernarda denerwowało, że mężczyźni mieli tyle wspólnych tematów, między innymi poezję. Do Helmholtza stopniowo zaczęła przemawiać twórczość Szekspira i czuł, że jest coraz bliżej wyrażenia własnych emocji. Niestety częścią własnych wierszy podzielił się ze studentami, którzy postanowili na niego donieść. W tym samym czasie pewną ewolucję poglądów zaczął przechodzić także Mustafa, który wiedział, że część pięknych idei jest niemożliwa do zrealizowania w obecnym świecie, ale jego skostnienie irytowało Jego Fordowską Mość coraz bardziej.

Rozdział trzynasty

Stan Leniny zaczął się pogarszać. Była rozkojarzona, słaba, blada. Odrzuciła nawet propozycję wyjścia od Henryka Fostera. Fanny zaczęła się o nią poważnie martwić. Okazało się, że przyczyną problemów jest John i niemożność jego zdobycia. Fanny próbowała ją przekonać, aby zrezygnowała z tego mężczyzny, kiedy się to jednak nie udało, podpowiedziała, aby zażyła somę i do niego poszła.

Kiedy John spodziewając się Holmholtza, otworzył drzwi i zobaczył Leninę, cofnął się przerażony. Dziewczyna próbowała go uwieść, on jednak się jej wyrwał. Próbował przekonać ją, że przed zbliżeniem chce jej udowodnić, że jest jej godzien. Dla Leniny było to jednak zupełnie niezrozumiałe, John musiał ją więc odepchnąć ponownie, tym razem jednak nazywając ją bezwstydną. Kazał jej iść do łazienki się ubrać, a kiedy to zrobiła, uciekł z mieszkania.

Rozdział czternasty

Linda trafiła do Szpitala Umierających na oddział galopującej starości. W ogóle nie poznała syna, była bowiem po raz kolejny w somatycznej wędrówce. Pielęgniarka poinformowała go, że matka niedługo umrze. Nie rozumiała, dlaczego u chłopaka wywołuje to takie emocje, skoro to naturalny proces. Johna z nostalgii wyrwały klony małych 8-letnich chłopców, które pojawiły się w pokoju, naśmiewając się z matki i z niego. Kiedy pielęgniarka ich wyprowadziła, John rozpamiętywał już tylko złe chwile. Kobieta zmarła.

Rozdział piętnasty

Dzikus trafił akurat na koniec zmiany delty. Po pracy stawali w kolejce po somę, którą podawał im osobnik alfa. Panował absolutny porządek, ale dla Johna to wszystko było kłamstwem o wolności, której nikt tutaj przecież nie miał. Wszyscy byli niewolnikami somy, tak samo jak jego matka. W chłopaku obudziła się potrzeba działania. Zwrócił się w stronę osobników delta, próbując tłumaczyć im, że soma to trucizna, która zniszczy im życia. Próbował wyrzucić fiolki z somą.

Bernard i Helmholtz odebrali telefon z informacją o awanturze z udziałem Johna. Helmholtz od razu przyłączył się do Johna, ale Bernard nie widział, co robić. Pojawiła się policja, która uruchomiła parę somatyczną. Tłum się uspokoił. Zatrzymano Johna, Helmholtza i Bernarda.

Rozdział szesnasty

Wszyscy trafili do zarządcy świata. Jego Fordowska Mość zaczął pytać Johna, jak podoba mu się cywilizacja. Nie zdziwiła go odpowiedź negatywna. Okazało się, że Mustafa popiera prawdziwą sztukę, naukę, czyta Szekspira. Tłumaczył jednak również Johnowi, dlaczego stara kultura nie ma już możliwości przetrwania. Liczy się kult tego, co dzisiaj i porzucenie starych przyzwyczajeń. Mustafa przekonuje, że ludzie nieświadomi namiętności i starości są po prostu szczęśliwsi. Nikt też nie myśli, żeby przekroczyć granice własnej kasty, a zbyt samodzielna nauka mogłaby prowadzić do rozwoju takich pragnień. Przekonuje, że także on – jako wybitny fizyk – musiał w pewnym momencie wyrzec się swoich ideałów. Miał do wyboru albo zesłanie  albo pracę w Radzie Zarządzania. Mustafa przekonuje, że dla jego rozmówców zesłanie jest najlepszym wyjściem, bo tam zetkną się z tymi, którzy podobnie jak oni, nie potrafili się wpasować. Bernard jednak wpada w szał. Helmholtz idzie go uspokoić.

Rozdział siedemnasty

Dzikus zostaje sam na sam z zarządcą. Jego Fordowska Mość przekonuje Johna, że dzisiejszy świat jest idealny, a namiętności tylko niszczą stabilność i prowokują konflikty. John nie daje się jednak przekonać, domaga się prywatnego prawa do Boga, obcowania z poezją, poczucia wolności.

Rozdział osiemnasty

Bernard i Watson żegnają się z Johnem, który właśnie próbuje się oczyścić. Dzikus chciał lecieć z nimi, ale zarządca nie wydał na to zgody, zapowiadając jakiś eksperyment.

John przeniósł się do jednej z opuszczonych latarni, kupił trochę zapasów na zimę. Planował wieść cnotliwe życie, pełne pokuty. Jednak zaraz po tym, jak przechodnie dostrzegli, że się biczuje, pojawił się u niego dziennikarz, którego John bezceremonialnie wygonił. Dziennikarze zaczęli go jednak obserwować. Kiedy walczył z wizją półnagiej Leniny, biczując się po raz kolejny, nakręcił go inny dziennikarz. Czuciofilm „Dzikus z Surrey” stał się hitem, co sprawiło, że John został powszechnym widowiskiem. Kiedy pojawił się helikopter z Leniną, John próbował się na nią zamachnąć, ale ostatecznie znów zaczął się biczować. Kiedy następnego dnia wieczorem ponownie pojawili się „widzowie”, wokół latarni nie było widać nikogo. Kiedy ludzie weszli do latarni, zobaczyli dyndające z piętra stopy powieszonego Dzikusa.

Streszczenie krótkie

Studenci zwiedzają Ośrodek Planowania i Rozrodu, po którym oprowadzają ich dyrektor i Henryk Foster. Mężczyźni tłumaczą zasady rozrodu, które pozwalają stworzyć embriona i 100 jego klonów, a następnie dzielić je zgodnie z przyszłymi zawodami i odpowiednio stymulować.

Studenci kontynuują zwiedzanie ośrodka. Poznają zasady rozwoju dzieci, ich stymulacji i przygotowania do życia w określonej kaście. Dyrektor z niechęcią opowiada o wcześniejszym systemie, w którym dzieckiem opiekowali się rodzice. Teraz chodzi o odpowiednie formowanie przyszłego mądrego alfy lub pracownika fizycznego – delty.

W ogrodzie studenci spotykają Mustafę Monda – jednego z 10 zarządców świata, który opowiada im, jak doszło do powstania nowego świata, kiedy 9-letnia wojna zniszczyła cały świat. Mówi o zwróceniu się ludzkości w stronę ektogenezy, wolności seksualnej (gdzie każdy należy do każdego), a także istnieniu leku-narkotyku (tzw. somie) dla tych, którzy nie potrafią sobie poradzić z nową sytuacją. Po skończonej pracy Lenina planuje spotkanie z Henrykiem Fosterem, wie jednak, że nie powinna spotykać się tylko z nim, dlatego rozważa relację z Bernardem Marksem.

Lenina informuje Bernarda, że chce z nim jechać do rezerwatu dla ostatnich rozmnażających się żyworodnie. Bernard jest uszczęśliwiony. Lenina wieczór jednak spędza na polu golfowym z Henrykiem, Bernard zaś odwiedza swojego przyjaciela Helmholtza Watsona, który podobnie jak on czuje się wyobcowany w otaczającym go świecie.

Lenina i Henryk spędzają czas na polu golfowym, idą na kolację, tańce, a potem jadą do domu mężczyzny. Oboje przyjmują somę, przekonując się, jak wspaniały jest świat. Bernard w tym czasie oddaje posługę solidarnościową, udaje jednak, że podobnie jak inni czuje nadejście Forda.

Lenina nie potrafiła zrozumieć Bernarda, jego „romantyzmu”, potrzeby rozmowy i bliskości z drugim człowiekiem. Pojechała z nim jednak do rezerwatu, ponieważ chciała zobaczyć, jak żyją ostatni ludzie, którzy nie przyjęli zasad Forda. Podczas spotkania z dyrektorem ani Bernard, ani Lenina nie byli jednak szczególnie zainteresowani regułami rezerwatu. Bernard otrzymał informację, że dyrektor chce go przenieść na pustkowie. Lenina podała mu somę, by się uspokoił.

W rezerwacie podczas oglądania rytuału prośby o deszcz Bernard i Lenina poznają Johna – chłopaka, który nie pasuje do Indian, a poza tym mówi po angielsku. Okazuje się, że jego matka jest byłą beta minus, która podczas pobytu w rezerwacie skaleczyła się w nogę, a Indianie jej pomogli i została z nimi, mimo że nigdy się tam nie odnalazła. Urodziła również Johna, z którym w ciąży (jak się okazało) była już przed pojawieniem się w rezerwacie.

Bernard jest zafascynowany Johnem, prosi go, by ten opowiedział mu historię życia. Chłopak mówi o kochankach matki, o jej odrzuceniu przez tutejsze kobiety, o nałogu picia meskalu i zaniedbaniu. Pokazuje także, że i on był odrzucony przez tę społeczność, ale nauczył się tam czytać, co dało mu poczucie wyższości, pozwoliło nazywać swoje uczucia i emocje. Bernard czuje z nim wspólnotę, proponuje mu wyjazd do Londynu, na co John reaguje entuzjastycznie, ale chce zabrać również matkę. Bernard się zgadza.

Bernardowi udało się skontaktować z Mustafą Mondem, który zgodził się na przywiezienie Johna do Londynu. W tym czasie John nerwowo oczekiwał powrotu Marksa, przyglądając się śpiącej po zażyciu somy Leninie.

Kiedy dyrektor RiW próbował ośmieszyć i zwolnić Bernarda, ten wpuścił do ośrodka Lindę, która rzuciła się mu na szyję, a John uznał go za swojego ojca, co dla dyrektora było najgorszą obelgą.

Bernard nagle zyskał ogromną pewność siebie. Lenina czerpała profity z zainteresowania, jakie wzbudziła jej wspólna przygoda z Bernardem i Johnem. John z kolei, nazywany Dzikusem, nie mógł zrozumieć zasady działania nowej cywilizacji. Niespecjalnie go ona pociągała. Szokiem okazała się dopiero wizyta w czuciokinie. Lenina, która była zainteresowana Johnem, traciła jednak coraz bardziej w oczach chłopaka jako kobieta wulgarna.

John miał dość występowania jako widowisko, kiedy do Bernarda przybył archiśpiewak. Okazało się, że porozumienie Dzikus znajduje natomiast z Helmholtzem, do którego przemawiała twórczość Szekspira.

Lenina podjęła jeszcze jedną próbę zdobycia Johna, ale zakończyła się ona niepowodzeniem. Chłopak najpierw starał się być delikatny, ale w końcu powiedział dziewczynie, że jej swoboda seksualna i wulgarność mu nie odpowiadają. Kazał się jej ubrać, a sam poszedł do umierającej matki.

Linda umierała, ale kiedy w szpitalu pojawił się jej syn, nie poznawała go, ponieważ była w kolejnej wędrówce somatycznej. Synowi trudno było się pogodzić z jej śmiercią, ale w końcu wróciły do niego wspomnienia najgorszych chwil. Kobieta zmarła.

John po wyjściu ze szpitala natknął się na grupę delta, która po pracy czekała na dawkę somy. Rzucił się na nich, próbując im tłumaczyć, że to zniszczy im życie. Na miejscu pojawili się Bernard i Helmholtz. Zjawiła się także policja, która użyła pary somatycznej.

Cała trójka trafiła przed oblicze Mustafy Monda. Ten przyznał Johnowi rację, że nie wszystko w tej cywilizacji działa idealnie, podkreślił jednak, że nie ma lepszego sposobu na zapewnienie światu stabilizacji i braku konfliktów. Podzielił się własnymi doświadczeniami i porzuceniem wielkich idei.

Zesłanie to najlepsze wyjście dla tych, którzy nie potrafią się dopasować i to właśnie czeka Bernarda i Helmholtza. John nie daje się przekonać Mustafie do nowej cywilizacji. Żąda przynajmniej dla siebie prawa do wolności, Boga, poezji.

Po odejściu Bernarda i Helmholtza John zajmuje opuszczoną latarnię. Zamierza prowadzić życie pełne pokuty. Jego biczowanie się natychmiast ściąga uwagę innych. Pojawiają się dziennikarze, John jest nagrywany, w końcu nad latarnie nadlatują helikoptery. W jednym z nich jest Lenina. Chłopak na jej widok jeszcze bardziej zaczyna się biczować. Kolejnego dnia znalezione zostaje ciało Johna, który się powiesił.

Plan wydarzeń

1. Studenci odwiedzają ośrodek Rozrodu i Warunkowania. Poznają zasady tworzenia embrionów, klonów, formatowania jednostek przynależących od początku do właściwej kasty.

2. Dyrektor RiW, a następnie jeden z dziesięciu zarządców świata – Mustafa Mond opowiadają o stabilizacji, bezpieczeństwie, jakie oferuje system kastowy, mówią o wolności seksualnej.

3. Pracownica RiW – Lenina umawia się po raz kolejny z Henrykiem Fosterem, ale planuje również wyjazd z Bernardem Marksem do rezerwatu ostatnich ludzi rozmnażających się przez żyworództwo.

4. Bernard pragnie poznać bliżej Leninę, czuje się samotny i wyobcowany. Kiedy ona gra w golfa i idzie na tańce z Fosterem, on spotyka się z wykładowcą Helmholtzem Watsonem, a następnie idzie na posługę solidarnościową.

5. Lenina i Bernard wyjeżdżają do rezerwatu, gdzie poznają Johna, który urodził się wśród Indian, ale jego matka i ojciec są z Tamtego Świata.

6. Linda okazuje się byłą betą, która (nieświadoma ciąży) przyjechała do rezerwatu, gdzie się zraniła. Pomogli jej Indianie, z którymi została, nigdy jednak się z nimi do końca nie integrując.

7. John opowiada historię swojego życia pełnego odtrącenia, Bernard proponuje mu powrót do Londynu.

8. Bernard zabiera Johna i Lindę do Londynu, gdzie okazuje się, że ojcem chłopaka jest dyrektor RiW, który natychmiast rezygnuje z funkcji.

9. Bernard cieszy się pewnością siebie, Lenina jest coraz bardziej popularna, ale John nie umie zrozumieć tej cywilizacji.

10. John jest zmęczony byciem widowiskiem. Porozumienie znajduje z Helmholtzem, z którym rozmawia o literaturze.

11. Lenina próbuje jeszcze raz uwieść Johna – nieskutecznie.

12. Umiera Linda, a rozgoryczony jej uzależnieniem od somy John, wywołuje awanturę podczas podawania narkotyku osobnikom delta.

13. Bernard, Helmholtz i John trafiają przed oblicze Mustafy, który ujawnia, że widzi niedoskonałości tej cywilizacji, ale nie ma pomysłu na lepszą, dlatego niedopasowanych osobników – jak Bernard i Helmholtz – kieruje na zesłanie.

14. John zostaje sam, mieszka w opuszczonej latarni. Jego praktyki biczowania znów jednak zwracają na niego uwagę.

15. Chłopak zamęczony nieustanną obserwacją popełnia samobójstwo.

Charakterystyka bohaterów

Bernard Marks – osobnik alfa plus, psycholog w Wydziale Propagandy; niedopasowany do swojej kasty fizycznie (niższy wzrost) i psychicznie (bardziej emocjonalny, nieszczęśliwy, z dystansem do zażywania somy); czuje się odtrącony i wyalienowany; spotkanie z Johnem i przywiezienie Dzikusa do Londynu to dla niego okazja do rehabilitacji i zyskania popularności; na chwilę upaja się sukcesem, korzysta z niego, zapomina o ideałach; ostatecznie jednak uznany za jednostkę niebezpieczną zostaje zesłany na Falklandy.

Helmholtz Watson – alfa plus, przyjaciel Bernarda, ponadprzeciętnie inteligentny, wykładowca Instytutu Inżynierii Emocyjnej; zaprzyjaźnia się z Johnem, gotowy jest z nim przeprowadzić rewolucję, ostatecznie także zostaje zesłany.

Lenina Crowne – samica beta, pracownica RiW w sekcji zapładniania; najpierw bliska emocjonalnego zaangażowania z Henrykiem Fosterem, potem umawia się z Bernardem, w końcu obsesyjnie myśli o uwiedzeniu Johna; przepiękna, wzbudzająca pożądanie, nierozumiejąca jednak istoty uczuć.

John Dzikus – syn dyrektora RiW i Lindy; odnaleziony przez Bernarda w rezerwacie w Nowym Meksyku i wychowany wśród Indian; nie rozumie nowej cywilizacji, widzi jej kłamstwa, zakochuje się w Leninie, ale odrzuca ją z powodu jej otwartości seksualnej; emocjonalny, zaczytany w Szekspirze, nękany przez dziennikarzy popełnia samobójstwo.

Tomasz – dyrektor RiW, samolubny; Bernard, ujawniając jego związek z Lindą i spłodzonego przez nich syna, doprowadza do jego rezygnacji.

Linda – beta minus, pracowała w dziale zapładniania, spotykała się z dyrektorem RiW; zaszła w ciążę, wywieziona do rezerwatu, odnaleziona z synem przez Bernarda, uzależniona od somy.

Fanny Crowne – koleżanka Leniny, cierpiąca z powodu niezaspokojonego instynktu macierzyńskiego.

Henryk Foster – alfa, pracownik RiW, kochanek Leniny.

Mustafa Mond – jeden z dziesięciu zarządców świata; w młodości fizyk, który wybrał jednak uczestnictwo w rządzie; widzi wady nowej cywilizacji, ale jest gotów bronić jej za wszelką cenę.

Czas i miejsce akcji

Powieść Aldousa Huxleya „Nowy wspaniały świat” toczy się w przyszłości. Jest rok 2541, czyli 632 rok po Fordzie, który ustanowił nową rzeczywistość. Wydarzenia rozgrywają się na terenie Republiki Świata, której hasłem jest „Wspólność, Identyczność, Stabilność”.  Większość akcji toczy się w Londynie, natomiast rezerwat Indian znajduje się w Nowym Meksyku. Bernard i Watson zostają zesłani na Falklandy.

Geneza i gatunek utworu

„Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya to antyutopia, a więc gatunek powieści prezentujący świat pełen niesprawiedliwości, nierówności, poniżania słabszych. W tej powieści cała niesprawiedliwość wytłumaczona jest koniecznością utrzymania stabilizacji i podziału kastowego, natomiast narrator konsekwentnie pokazuje nam, jak wiele nieszczęścia jednostkom przynosi tak skonstruowany świat. Symbolem dystopii jest soma – narkotyk, który zażywa się, aby nie cierpieć, nie myśleć, nie rozbudzać w sobie emocji.

„Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya, napisany w 1931 roku, to powieść, która stała się jedną z najsłynniejszych literackich antyutopii, a także bezcennym komentarzem do rozgrywających się w latach 30. XX wieku zmian politycznych, przede wszystkim wzmocnienia się ruchów nacjonalistycznych w Europie. Wyrosła również z dużego zainteresowania Huxleya ideami eugenicznymi.

Oprócz „Nowego wspaniałego świata” Aldousa Huxleya słynną antyutopią jest również „Folwark zwierzęcy” George’a Orwella z 1943 roku. W literaturze polskiej najsłynniejsza antyutopia to „Powrót z gwiazd” Stanisława Lema z 1960 roku.

Antyutopie zaczęły powstawać w sprzeciwie, często jako satyra do utworów utopijnych, a więc prezentujących świat idealny, gdzie wszyscy żyją w pełni szczęścia, dostatku, a wszędzie panuje porządek społeczny, stabilizacja i bezpieczeństwo. Założycielska dla tego nurtu pisarstwa jest z kolei „Utopia” Tomasza Morusa z 1516 roku. Oprócz tego warto pamiętać o „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach” Ignacego Krasickiego (1776).

Problematyka

„Nowy wspaniały” świat Aldousa Huxleya stanowi klasyczny przykład antyutopii, a więc prezentuje świat, który tylko z pozoru wydaje się idealny, ale pod jego fasadą dalej kryją się fundamentalne problemy ludzkości. W przypadku „Nowego wspaniałego świata” mamy do czynienia z wizją absolutnie totalną, obejmującą cały świat. Po wyniszczających ludzkość wojnach zwrócono się bowiem w stronę inżynierii społecznej, programowania ludzi, przypisywania ich do konkretnych kast, zamykania w określonych wyobrażeniach na temat świata – słowem formowania społeczeństwa kastowego, w którym nikt nie ma uczuć.

To jeden z pierwszych bardzo istotnych wątków powieści. Narrator prezentuje nam świat, z którego wyeliminowano wszelkiego rodzaju uczucia. Nie ma tam miejsca zarówno na te pozytywne, jak i negatywne reakcje. Bohaterowie nie potrafią nazywać tego, co mogliby czuć, a kiedy tylko jakiś żal, ból, złość zaczyna się w nich tlić, zażywają somę, która wprowadza ich w stan otępienia i pozornego zadowolenia z życia, jakie mają. Co najmniej kilkukrotnie w powieści oglądamy sytuacje, w której bohaterowie nie są szczęśliwi, coś ich wyprowadza ze stanu równowagi, a wtedy odruchowo sięgają po somę, aby zapomnieć, zagłuszyć w sobie rozbudzające się emocje.

Aby nie dopuścić do rozbudzenia w ludziach emocji, które mogłyby doprowadzić do konfliktów, chęci zmiany życia, dostrzeżenia w nim braków czy nazywania własnego stanu, zarządcy świata eliminują z życia społecznego również sztukę, filozofię czy religię. Pojawiają się jedynie pewne ich substytuty (jak np. czuciofilm), które nie pozwalają jednak emocjom rozwinąć się w pełni. Jedynie John, który ma możliwość obcowania w rezerwacie Indian z „Hamletem” Szekspira i przez to rozwija w sobie zdolność odczuwania i nazywania emocji, inaczej patrzy na świat. Emocje i uczucia pozwalają mu bowiem postrzegać go w zindywidualizowany sposób. To zaś przeczy podstawowej idei świata po Fordzie, a więc wizji ludzkości, która jest w pełni zunifikowana i zaprogramowana (w ramach poszczególnych kast) do wykonywania określonych zadań.

Już w pierwszych rozdziałach powieści studenci odwiedzający ośrodek Rozrodu i Warunkowania mają okazję zobaczyć, jak wiele wysiłku zarząd świata wkłada w to, aby wyeliminować z jednostek przejawy jakiegokolwiek indywidualizmu. Z tego też powodu eliminowane są możliwości budowania normalnych więzi, na jakich opierała się do tej pory ludzkość:

• Rodzinę zastępuje ektogeneza, a więc genetyka oparta na rozrodzie odbywającym się poza ciałem kobiety. Dzieckiem opiekuje się państwo, nie ma takiej komórki jak rodzina – tata i mama. Dzieci dorastają w otoczeniu swoich klonów, od razu przyporządkowanych do tej samej kasty. Poddawane są tym samym zabiegom i formatowaniu (np. zniechęcaniu do zabawy, sztuki, natury w przypadku pracowników fizycznych).
• Zamiast tradycyjnej monogamii i związków damsko-męskich, opartych na zaangażowaniu emocjonalnym, promuje się ideę, że wszyscy należą do wszystkich. Zmiana partnerów, wchodzenie w różne „relacje” (czysto jednak seksualne) jest nie tylko akceptowana, ale i pożądana. Widać to doskonale na przykładzie Leniny, którą po kilkumiesięcznym związku z Henrykiem Fosterem strofuje koleżanka, przestrzegając przed zbytnim zaangażowaniem.

Wszystkie te zabiegi mają sprawiać, że społeczeństwo będzie szczęśliwe, zdrowe i syte. Okazuje się jednak, że brakuje w nim przede wszystkim podstawowego elementu – wolności. Pojawiający się w tym nowym świecie John – Dzikus z całą mocą ujawnia, że masowa dostępna rozrywka, seksualna rozwiązłość czy narkotyk w postaci somy to jedynie narzędzia, które mają otępiać obywateli, budować fasadę, za którą ukryta jest pełna kontrola. Świat pokazywany przez Huxleya to jeszcze jedno oblicze totalitaryzmu, w którym jednostka nie ma nic do powiedzenia. Doskonale widać to w przypadku kast i silnego utrzymywania jednostek jako przypisanych do konkretnej grupy – związanej z nią pracy, a także charakteru, oczekiwań, sposobu zachowania, potrzeb. John bardzo dobrze widzi, ze tutaj nie ma żadnej przestrzeni na samodzielny wybór, co zresztą wprost mówi Mustafa Mond w ostatniej z rozmów, jaką odbywają bohaterowie. Przyznaje, że tej wolności nie ma, ponieważ gdyby była, ludzie chcieliby przekraczać granice swoich kast, to zaś prowadziłoby do konfliktów. Stworzona jednak w ten sposób rzeczywistość, okazuje się bezwartościowa i pusta. Nie daje bowiem jednostce żadnych szans na rozwój i większą samoświadomość. Nawet śmierć nie wzbudza refleksji nad egzystencją. Ktoś, kto myśli inaczej i działa inaczej – staje się w widowiskiem, masową rozrywką. Johna to poczucie wyobcowania doprowadza ostatecznie do decyzji o samobójstwie.

Oczywiście „Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya doprowadza pewne koncepcje i idee społeczne do ekstremum, pokazuje jednak w ten sposób zagrożenia, jakie w nich tkwią. Pisarz ujawnia również, jak galopująca nauka może zagrozić ludzkiej wolności, a przejęcie kontroli nad nią będzie oznaczało przejęcie kontroli nad ludzkością. Huxley pokazuje również ryzyko związane z koncepcjami (pojawiającymi się już w latach 20. i 30. XX wieku w myśli eugenicznej) manipulacji procesem rozrodczym i genetyką.

„Nowy wspaniały świat” to obrona indywidualizmu, wolności i uczuć człowieka, stanowiących o jego wyjątkowości. Huxley dobitnie podkreśla także to, że nawet w pełni kontrolowanym świecie nie da się zabić pragnienia miłości, piękna czy dobra.

Pytania i odpowiedzi z podręczników, w których omawiana jest ta lektura, znajdziesz na stronie Skul.pl

Język polski. Świat w słowach i obrazach. Klasa 8. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi

Język polski. Ponad słowami. Klasa 1. Część 2. Zakres podstawowy i rozszerzony. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi

Biografia autora

Aldous Huxley urodził się w 1894 roku w Godalming, w Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1963 roku w Hollywood. Pochodził z rodziny literatów – jego ojciec był pisarzem i wydawcą. Huxley uczył się w słynnej szkole w Eton, potem studiował medycynę i filozofię na Oxfordzie. Kiedy zapadł jednak na szybko postępującą chorobę oczu, musiał przerwać naukę. Wtedy też zainteresował się m.in. koncepcją ewolucji Darwina czy rodzącą się eugeniką. W 1919 roku ożenił się z Marią Nys. Dużo podróżował, m.in. Do Włoch, Francji, Ameryki Północnej i Środkowej.

Debiutował jako poeta, wydając zbiór „The Burning Wheel”. Sławę zdobył jednak jako pisarz, już przed wydaniem „Nowego wspaniałego świata”. Wcześniej opublikował: „Żółć chromową” (1922), „W cudacznym korowodzie” (1923) i „Kontrapunkt” (1925), które prezentowały inny sposób widzenia rzeczywistości i bunt wobec tego, jak wygląda świat. Najsłynniejszy utwór Huxleya to jednak oczywiście „Nowy wspaniały świat” (1932). Potem wydał „Niewidomego w Ghazie” (1936) o silnej wymowie pacyfistycznej. W 1962 roku Huxley wydał „Wyspę” – utopię świata, gdzie panuje sprawiedliwość i szczęście.

Był bardzo popularnym pisarzem. W latach 30. XX wieku zamieszkał w Kalifornii i zaczął się obracać w środowisku Hollywood, przyjaźnił się z Charile Chaplinem. Tam odkrył medytację, rozwinął wiedzę o duchowości. Zainteresował się także narkotykami, brał LSD i meskalinę. Kiedy zachorował na raka tarczycy, w agonii poprosił żonę o podanie mu 100 mg LSD.