Morderstwo w Orient Expressie - problematyka

Morderstwo w Orient Expresie tylko z pozoru wydawać by się mogło po prostu powieścią kryminalną, której celem jest odkrycie zagadki mordercy. Agata Christie w swojej książce podejmuje jednak szereg istotnych wątków, które sprawiają, że powieść stawia czytelnikowi także ważne pytania światopoglądowe. 

Główna problematyka zogniskowana jest wokół zbrodni. Te jednak są dwie: dokonana na Ratchetcie (a właściwie Cassettim) i ta, której dokonał on przed laty. Osoba ofiary, a wcześniej atakującego, łączy te dwie sprawy i tym samym stawia pytanie o istotę zbrodni. Christie doprowadza bowiem do konfrontacji dwóch zupełnie odmiennych sposobów przedstawiania morderstwa:

Pierwsze, dokonane na Daisy Armstrong było wynikiem świadomego i celowego działania, które miało przynieść zyski i korzyści szajce, którą dowodził Cassetti. W pewnym momencie jednak sprawa wymknęła się spod kontroli; dodatkowo była to zbrodnia dokonana na dziecku, a więc istocie niewinnej. Ponadto, w efekcie doprowadziła do rodzinnej tragedii. 

Druga zbrodnia dokonana na Cassettim także była wynikiem świadomego i zaplanowanego działania, tutaj podobnie jak w przypadku pierwszej, nie wszystko jednak poszło zgodnie z planem. Zbrodnia ta nie była jednak podyktowana chęcią zysku, a potrzebą moralnego wyrównania rachunków i przywrócenia sprawiedliwości, dokonanych jednak niezgodnie z prawem, w formie samosądu i w końcu po prostu zbrodni. 

Agata Christie w Morderstwie w Orient Expressie pokazuje więc istotę zbrodni – to, że zawsze wypływa ona z takich czy innych pobudek osobistych. Bez wartościowania jednego i drugiego zachowania można uznać, że obydwa morderstwa wiele łączy, mimo że jednocześnie są one tak bardzo różne i o ile tego pierwszego nie jesteśmy w stanie zaakceptować, to morderców w drugim przypadku jakoś łatwiej przychodzi nam usprawiedliwić. 

Morderstwo w Orient Expressie prowokuje więc do pytania o zbrodnię, jej powody, przyczyny. Skłania do refleksji nad różnymi jej obliczami, nad zupełnie także innymi pobudkami, które popychają ludzi do tego typu działań. Christie w swojej powieści pokazuje, że nie wszystko jest tutaj czarno-białe, jakby się mogło z pozoru wydawać. Ofiara bowiem staje się przestępcą, a mordercom Ratchetta jesteśmy w stanie wiele wybaczyć. Wielowymiarowość zbrodni to bardzo ważny temat Morderstwa w Orient Expressie. 

Kolejnym ważnym tematem powieści jest z pewnością problem sprawiedliwości. On także uruchomiony zostaje na kilku poziomach:

·       sprawiedliwość chcą wymierzyć Cassettiemu bliscy i przyjaciele rodziny Armstrongów, już sam wybór 12 „przysięgłych”, którzy nawiązują zarówno do apostołów, jak i ławy przysięgłych osądzającej zbrodniarza, jest bardzo znaczący. Co ważne, bohaterowie biorący udział w morderstwie Cassettiego bronią się nawzajem, mniej natomiast samych siebie; tutaj jednoznaczna zgoda co do winy zabójcy Daisy Armstrong zdaje się funkcjonować jako bezdyskusyjne założenie, że zasługuje on na śmierć;

·       pojęcie sprawiedliwości i zasłużonej przez Cassettiego kary zdaje się tłumić samą brutalność morderstwa; o ile na początku dużo się mówi o zmasakrowanych zwłokach i przerażającym stanie ciała ofiary, o tyle później wątek ten w ogóle nie powraca, nawet gdy bohaterowie przyznają się, że jeden po drugim zadawali Cassettiemu śmiertelne ciosy;

·       sprawiedliwość dotyczy w ogóle także samego procesu sądowego, działań policji, śledczych – zarówno w kontekście zbrodni na Daisy Armstrong, jak i na Cassettim; bardzo ciekawe okazuje się, że zarówno w przypadku jednej, jak i drugiej sprawy sprawiedliwość nie zostaje wymierzona przez organy ścigania, winny nie zostaje wskazany i osądzony zgodnie z prawem;

·       decyzja samego Herkulesa Poirota, który w swoim sumieniu musi rozstrzygnąć, czy sprawiedliwe będzie ujawnienie policji tożsamości morderców, czy też nie; ostatecznie postanawia on przedstawić historiię o niezidentyfikowanym sprawcy, któremu udało się uciec. To czytelnik jest zmuszony ostatecznie do rozstrzygnięcia, czy decyzja Poirota była słuszna i sprawiedliwa. 

Ciekawym wątkiem pojawiającym się w Morderstwie w Orient Expressie jest oczywiście charakterystyka samego detektywa i metod prowadzenia śledztwa. Warto podkreślić, że Poirot stworzony przez Christie to zdecydowany przeciwnik tradycyjnych metod śledczych. Oczywiście nie lekceważy on poszlak i zbieranych tropów, korzysta z doświadczenia lekarza, wykorzystuje wnioski wysnuwane przez innych obserwatorów, ale sam jednak w swoich rozważaniach kieruje się przede wszystkim wiedzą psychologiczną. To ona pozwala mu dostrzec w pozornie nieistotnej notatce o śmierci Armstrong trop, którym warto podążać. Wiedza psychologiczna pozwala mu dostrzec, że pasażerowie nawzajem się wspierają, zapewniają sobie alibi, chronią się. Dzięki temu dostrzega on ich współpracę, a stąd już tylko krok do odpowiedzi na pytanie, kto i jak dokonał zbrodni. 

Pytania i odpowiedzi z podręczników, w których omawiana jest ta lektura, znajdziesz na stronie Skul.pl

Język polski. Nowe słowa na start! Klasa 7. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi