Cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu. Zachwyca też w środku

To jedna z najstarszych zachowanych drewnianych cerkwi w Polsce. Lokalizacja cerkwi pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu nie jest przypadkowa. Jak dziś wygląda? Jakie malowidła można zobaczyć wewnątrz? Czy to prawda, że w okolicach Wielkanocy słońce „tworzy świetlisty nimb wokół głowy ukrzyżowanego Chrystusa”? Sprawdź.

Spis treści:

Cerkiew w Uluczu – jedna z najstarszych na Podkarpaciu
Jak wygląda cerkiew w Uluczu?

Cerkiew w Uluczu – jedna z najstarszych na Podkarpaciu

Cerkiew w Uluczu została wzniesiona na szczycie wzgórza Dębnik, w dolinie Sanu, około 20 km od Sanoka. Lokalizacja nie jest przypadkowa. Wiązało się to z funkcją świątyni. Początkowo była to cerkiew klasztorna. Prawdopodobnie została wzniesiona około 1659 roku. Do 1744 roku korzystał z niej zakon bazylianów, a po jego przeniesieniu, ruch pielgrzymkowy trwał tam aż do II wojny światowej. W latach 60. XX wieku cerkiew przeszła gruntowny remont. Obecnie to Oddział Terenowy Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Przez lata cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu była uważana za najstarszą świątynię obrządku wschodniego w Polsce. Według tego założenia miała powstać na początku XVI wieku. Jednak najprawdopodobniej to datowanie dotyczyło innej świątyni – murowanej cerkwi pw. św. Mikołaja w Uluczu, która została rozebrana na początku XX wieku.

Cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu to nadal jedna z najstarszych zachowanych drewnianych cerkwi w Polsce. Wyniki badań dendrochronologicznych potwierdziły, że drewno, z którego ją wybudowano, ścięto w 1658 roku. Jednak mogła to nie być pierwsza świątynia, która powstała w tym miejscu.

Przeczytaj również: Wielki QUIZ geograficzny. Wiesz, gdzie to jest?

Jak wygląda cerkiew w Uluczu?

Cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu została wykonana z drewna jodłowego, ale znajduje się na podmurowaniu z kamienia łamanego. Jest pokryta gontem.

– Posiada ona ośmiopolową, sferyczną kopułę, która jest konstrukcyjna, opiera się na pendentywach [żagielkach, które umożliwiają przejście od kwadratu podbudowy kopuły do kolistej podstawy – przyp. red.], nie posiada bębna, tamburu, jest to tak zwana kopuła typu bizantyńskiego. Ciężar tej kopuły zostaje przeniesiony na zrębowe ściany nawy – opisuje historyk sztuki Jarosław Gemza w krótkim filmie opublikowanym na YouTube.

To świątynia orientowana, która składa się z przedsionka, nawy z wejściem bocznym, prezbiterium oraz pomieszczeń bocznych (tzw. pastoforia). Światło zapewniają okna. Dzięki nim widać niezwykłe zdobienia.

Temat Męki Pańskiej przedstawiono za pomocą figuralnego malarstwa monumentalnego. W centrum znajduje się obraz ukazujący ukrzyżowanie Chrystusa, a wokół niego dziewiętnaście innych scen, w tym m.in. wjazd do Jerozolimy, Chrystus przed Herodem, Kajfaszem, Piłatem, niesienie krzyża, złożenie do grobu czy zmartwychwstanie Chrystusa. U podstawy sklepienia świątyni można też podziwiać ewangelistów oraz portret fundatorów wyposażenia świątyni. Prawdopodobnie dzieło powstało pod koniec XVII wieku, a jego wykonanie jest przypisywane Stefanowi Dzengałowiczowi, malarzowi z Sądowej Wiszni. To rzadki i cenny zabytek szczególnie w drewnianym budownictwie cerkiewnym na terenie Polski i Ukrainy. Jak zapewnia Jarosław Gemza:

– Jeżeli znaleźlibyśmy się tutaj w okolicach Wielkanocy i około południa, i popatrzylibyśmy na północną ścianę, to zobaczylibyśmy, że słońce wpadające przez okno u podstawy kopuły tworzy świetlisty nimb wokół głowy ukrzyżowanego Chrystusa i sądzę, że ta szczególna gra świateł na malowidle „Ukrzyżowania Pańskiego” nie jest sprawą przypadkową, a zamierzoną przez twórców.

Aby chronić ruchome wyposażenie cerkwi, przeniesiono je. W świątyni można zobaczyć konstrukcję przegrody ołtarzowej, ale ikonostas znajduje się w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Co ciekawe powstawał on w dwóch etapach. Prace rozpoczęły się w XVII wieku. Jako pierwszy pracował nad nim Joan malarz Hyrowski, a w kolejnym stuleciu dokończył (lub przerobił) go wspomniany Stefan Dzengałowycz.