Słowacki i dandyzm – sztuka ubioru czy filozofia?

Dandysi, czyli mężczyźni przesadnie dbający o swój wygląd? Choć wielu osobom pojęcie to kojarzy się głównie z ubiorem, ten aspekt nie oddaje całości zjawiska dandyzmu. Jak więc je rozumieć i kogo ze znanych Polaków można tak nazwać?

Artykuł został pierwotnie opublikowany 13.06.2024, aktualizacja: 05.09.2024 z okazji 215. rocznicy urodzin Juliusza Słowackiego.

Spis treści:

Słowacki był dandysem? Co oznacza i jak powstało słowo dandys?
Czym charakteryzuje się dandyzm - 5 najważniejszych zasad
Zygmunt Krasiński, Juliusz Słowacki czy Oscar Wilde – znani dandysi

Słowacki był dandysem? Co oznacza i jak powstało słowo dandys?

Pierwsi dandysi pojawili się na przełomie XVIII i XIX wieku, gdy zaczęły rozkwitać idee równościowe. Wówczas nawet ludzie z niższych warstw mogli się wzbogacić i dorównać majątkom dotychczas posiadanym tylko przez szlachtę. Można było więc bez większego problemu podać się za arystokratę o błękitnej krwi. Początkowo więc słowo „dandys” odnosiło się do mężczyzn, którzy chcą wyglądać jak osoby z wyższych sfer, w rzeczywistości będąc przedstawicielami klasy średniej.

Etymologia słowa nie jest jednak do końca jasna. Możliwości pochodzenia słowa „dandys” jest kilka. Może ono wywodzić się od:

francuskiego dandin, które znaczy „głupiec”,
szkockiego dantil, tłumaczonego jako „próżnować”,
niemieckiego tandeln, czyli „bawić się”,
staroniderlandzkiego dantem, oznaczającego „robić głupstwa”.

Niewątpliwie wszystkie te wyrazy mają pewien wspólny mianownik – dandys to osoba kojarzona z zabawą i frywolnym podejściem do życia. Podejście społeczeństwa do dandysów nie było jednak pozytywne – aspirowali oni do bycia arystokratami w czasach, gdy arystokrację zaczynano potępiać.

Co ciekawe, dandysów uważa się dzisiaj za prekursorów nowoczesnego stylu życia. W czasie, gdy arystokratą można było zostać wyłącznie z urodzenia i przedstawiciele tej klasy nie przyjmowali w swoje szeregi nikogo z niższych sfer, dandysi postanowili wdrapać się po klasowej drabinie bez patrzenia na konwenanse.

Przeczytaj również: Absztyfikant, rekuza czy monidło? Quiz językowy

Czym charakteryzuje się dandyzm - 5 najważniejszych zasad

Dandyzmu nie powinno się spłycać wyłącznie do ubioru. To cała postawa życiowa, u której podstaw leży przeświadczenie, że życie jest sztuką. Piękne? Owszem! Co więcej, niezwykle mądre. Dandysi twierdzili bowiem, że dbając o staranny strój, przykładają wagę również do innych sfer swojego życia. Dopasowane, eleganckie stylizacje wyrażały umiłowanie do harmonii i estetyki. Ważne było dla nich również tzw. obycie, które realizowali poprzez nabywanie wiedzy, a potem błyszczenie nią w towarzystwie.

Cechy charakterystyczne całej kultury dandysów to przede wszystkim:

szczególna dbałość o strój – zawsze idealnie dopasowany, wyprasowany i czyściutki,
dbałość o nienaganne maniery,
kurtuazja, rozumiana jako uprzejmość, a wręcz wyszukana grzeczność,
oryginalność w wyglądzie,
oryginalność w zachowaniu, wyrażająca się na przykład teatralnymi gestami i wyolbrzymioną poprawnością językową.

Za dopracowanymi stylizacjami kryło się więc niezwykłe podejście do świata, a może i nuta perfekcjonizmu? Wracając jednak do samych stylizacji, dandysi ubierali się bardzo charakterystycznie:

nosili dopasowane do ciała stroje, a w późniejszym czasie nawet gorsety inspirowane damskimi,
obowiązkowym elementem stroju była biała koszula z kamizelką,
nosili świetnie skrojone garnitury i marynarki,
w modzie były długie płaszcze,
niezwykle ważne były dodatki: kapelusz, laska, krawat, chustka zawiązana pod szyją i rękawiczki.

Dzisiaj dandyzm jest niezwykłą inspiracją dla projektantów i niemal w każdym sezonie na wybiegach pojawiają się inspirowane nim sylwetki. Co ciekawe, elementy tego stylu zaanektowały również kobiety, tworząc wyrazistą, damską estetykę z męską nutą.

Przeczytaj również: Konflikty pisarzy

Zygmunt Krasiński, Juliusz Słowacki czy Oscar Wilde – znani dandysi

Za twórcę dandyzmu uznaje się George’a Bryana Brummella – pochodzącego z Anglii kreatora mody, a za jednych z pierwszych dandysów poetę Charlesa Baudelaire’a i pisarza Oscara Wilde’a. Inni światowi dandysi to oczywiście także Salvador Dali i Robert de Montesquiou. Wzorcem dandysa, który sam siebie tak zresztą określał, był George Byron. Wypromował on zresztą tzw. koszulę poety, czyli białą koszulę z falbanami przy dekolcie oraz mankietach.

Moda ta dotarła oczywiście także do Polski, a za jej najbardziej znanych przedstawicieli uważa się Zygmunta Krasińskiego i Juliusza Słowackiego. Zawsze starannie ubrany i uczesany (a do tego pachnący fiołkami!) był także Fryderyk Chopin, dlatego czasem i jego nazywa się dandysem. Raczej jednak nie można przypisać mu chęci przynależności do klasy arystokratycznej – on po prostu miał szlacheckie pochodzenie i nie musiał nikogo udawać.

W Polsce jednak z dandyzmu przejęto głównie skupienie na dopracowanych stylizacjach i snobizm salonowy, czyli tzw. bywanie w towarzystwie. Dandyzm nie rozprzestrzenił się w naszym kraju raczej poza środowisko artystyczne, gdyż większości osób nie było stać na zakup drogich dodatków czy szycie garniturów na miarę.

Choć dzisiaj dandyzm jest najczęściej sprowadzany wyłącznie do ubioru, warto zagłębić całą filozofię dandysów, która jest bardziej inspirująca, niż mogłoby się wydawać! Dandysi to bowiem nie sfeminizowani, wystrojeni mężczyźni, ale osoby silnie przekonane o tym, że w życiu można być tym, kim się tylko chce.