Spis treści:

Co to jest biegun zimna? 

Co to jest biegun zimna w dosłownym rozumieniu? Jest to punkt na półkuli północnej lub południowej, w którym odnotowano najniższą minimalną temperaturę powietrza. 

Pojęcia, takie jak biegun zimna czy biegun chłodu, są również używane w odniesieniu do poszczególnych krajów. Mówi się na przykład o Suwałkach jako o polskim biegunie zimna. Nie jest to w pełni poprawne z naukowego punktu widzenia, ponieważ na kuli ziemskiej występują jedynie dwa bieguny. Takie sformułowania weszły jednak na dobre do języka i są powszechnie używane.   

Rekordy zimna na świecie 

Warto sprawdzić, jakie są rekordy zimna na świecie i gdzie odnotowano najniższe temperatury powietrza. Zgodnie z naukowym rozumieniem tego pojęcia bieguny zimna mogą być jedynie dwa – na półkuli południowej i północnej. Gdzie jest najzimniej? 

  • Półkula południowa 

Na półkuli południowej biegun zimna mieści się na stacji polarnej Sojuz (dawniej Wostok). 21 lipca 1983 roku odnotowano tam temperaturę -89,6°C. Z kolei 10 sierpnia 2010 roku odczytano na Antarktydzie temperaturę -93,2°C.  

Dane o tak niskiej temperaturze pochodzą z satelitów Aqua i Landsat. Zostały one zarejestrowane w punkcie odległym o kilkaset kilometrów od Wostoka, wzdłuż linii między szczytami Dome Argus (Dome A) i Dome Fuji (Dome F).  

Czy zatem mowa o dwóch „konkurencyjnych” biegunach zimna na świecie? Nie do końca. Nowy rekord zimna na świecie, czyli ten z 2010 roku, nie jest uznawany przez Światową Organizację Meteorologiczną. Wszystko dlatego, że został on zarejestrowany przez urządzenia krążące w kosmosie, a nie przez termometr przygruntowy. 

  • Półkula północna 

Na półkuli północnej biegun zimna jest zlokalizowany na Syberii w okolicach wioski Tomtor, gdzie 14 stycznia 2004 roku odnotowano najniższą temperaturę, czyli -72,2°C. W niedalekim Ojmiakonie 26 stycznia 1926 roku odczyty pokazały z kolei -71,2°C. Warto podkreślić, że są to miejscowości, w których na stałe mieszkają ludzie.  

  • Biegun zimna w Polsce 

Mówi się również o polskim „biegunie zimna”. Przyjęło się, że mieści się on w okolicy Suwałk. Czy tak jest w rzeczywistości?  

Warto rozróżnić miejsca, gdzie ujemne temperatury osiągnęły rekordowe wartości, choć zwykle wcale nie jest tam bardzo zimno, oraz okolice, gdzie temperatura przez cały rok jest bardzo niska.  

W Polsce za biegun zimna uważa się okolice Suwałk i Olecka. Tam średnie temperatury w zimie są zwykle najniższe. Z kolei minimalne średnie temperatury w skali całego roku notuje się na stacji meteorologicznej Nadleśnictwa Świeradów na Hali Izerskiej. 

Przeczytaj również: Biegun zimna w Polsce. To już nie Suwałki

Rekordy zimna w Polsce 

Co ciekawe rekord zimna w Polsce wcale nie należy do Suwałk, ale do Siedlec. Tam 11 stycznia 1940 roku temperatura spadła do -41°C. Kolejny jest Żywiec z wynikiem -40,6°C odczytanym w grudniu 1929 roku.  

Tak silne mrozy były jednak wynikiem rzadkich zjawisk atmosferycznych. Nie można zatem stwierdzić, że Siedlce czy Żywiec są najzimniejszymi polskimi miejscowościami. 

Ciekawostka! Rzeczywiście najniższa temperatura w Polsce panuje w laboratoriach Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W ramach eksperymentów uzyskuje się tam temperatury sięgające niemal zera bezwzględnego (-273°C). 

Kiedy ujemne temperatury mogą być groźne dla zdrowia? 

Niska temperatura może być niebezpieczna dla organizmu człowieka? Mowa nie tylko o odmrożeniach czy przeziębieniu, ale także o nasileniu wielu innych dolegliwości. Kiedy ujemne temperatury mogą być groźne dla zdrowia i kto musi najbardziej na nie uważać? 

  • Osoby z nadciśnieniem – pod wpływem niskiej temperatury obkurczają się naczynia krwionośne i rośnie ciśnienie krwi. To zwiększa ryzyko udaru i innych chorób sercowo-naczyniowych.  
  • Osoby z chorobami serca – gdy jest zimno, serce pracuje intensywniej, co zwiększa ryzyko wystąpienia zawału. Osoby z chorobami serca powinny unikać aktywności w bardzo zimne dni. Niebezpieczne może być nawet odśnieżanie. 
  • Astmatycy – zmiana temperatur może bardzo źle na nich wpływać. Chorzy na astmę mogą odczuwać nasilone duszności. Jeśli mrozowi towarzyszy wiatr, mogą pojawić się takie objawy, jak napadowy kaszel czy świszczący oddech. 
  • Cukrzycy – zmiany krążenia wywołane zimnem mogą skutkować zawrotami głowy i osłabieniem. Powinny na siebie uważać zwłaszcza osoby z neuropatią cukrzycową związaną z zaburzonym odczuwaniem temperatury. Chorzy mogą nie zauważyć, że ich stopy marzną, przez co są bardziej narażeni na odmrożenia. 

Nie tylko pacjenci zmagający się ze schorzeniami przewlekłymi muszą uważać na silny mróz. Nawet osoby w doskonałej kondycji mogą ulec wychłodzeniu, czyli hipotermii.  

Hipotermia 

Stopnie hipotermii wyróżnia się ze względu na temperaturę głęboką organizmu (czyli mierzoną w głębi ciała): 

  • łagodna (35–32°C) – zaczynają działać mechanizmy obronne organizmu: drżą mięśnie, obkurczają się naczynia krwionośne, przyspiesza oddech i tętno, 
  • umiarkowana (32–28°C) – załamują się mechanizmy obronne organizmu: zanikają drżenia mięśniowe, zwalnia oddech i tętno, rozszerzają się obwodowe naczynia krwionośne, występują zaburzenia świadomości, 
  • ciężka (poniżej 28°C) – następuje utrata przytomności, wolny oddech oraz powolne i niemiarowe tętno; przy temperaturze poniżej 24°C zwykle dochodzi do zatrzymania krążenia i oddechu. 

Już godzina pozostawania w bezruchu na silnym mrozie może sprawić, że dojdzie do poważnych zmian w organizmie. Należy zatem bardzo na siebie uważać i reagować, gdy zobaczy się kogoś śpiącego na zewnątrz przy ujemnych temperaturach. Wystarczy wykonać telefon na policję lub powiadomić inne służby. To może uratować życie.  

Przeczytaj również: Przymrozek i mróz. Co warto wiedzieć na ich temat?

Źródła: nck.pl, zpe.gov.pl, bryk.pl 

Oprac. Redakcja

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników z geografii znajdziesz tutaj:

Geografia – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń

Odpowiedzi do zadań z podręcznika z geografii

Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręczniki z geografii