Spis treści:

Na czym polega efekt Pigmaliona?

Efekt Pigmaliona opisuje zależność polegającą na tym, że przekonania na własny temat mogą kształtować rzeczywistość. Im lepsze mamy zdanie o sobie, tym większy sukces możemy odnieść – w szkole, w pracy czy w życiu osobistym. 

Co ciekawe, ten psychologiczny mechanizm dotyczy w szczególności tego, jakie komunikaty wysyła do nas otoczenie. Jeśli jest nastawione pozytywnie, oczekuje od nas świetnych wyników w danej dziedzinie, to jest bardzo duża szansa, że je osiągniemy. 

Działa to również odwrotnie. Jeśli inni ludzie mają o nas negatywne zdanie lub odbieramy od nich komunikaty, że do czegoś się nie nadajemy, to będzie nam znacznie trudniej pokonać przeciwności.

Warto wiedzieć, że nie ma tu mowy o żadnej „magii” ani zaklinaniu rzeczywistości. Za taki efekt odpowiadają mechanizmy psychologiczne rządzące umysłem każdego człowieka. U niektórych efekt Pigmaliona będzie bardziej wyraźny, a u innych mniej. Nie ulega jednak wątpliwości, że takie zjawisko istnieje i może znacząco wpływać na ludzkie zachowania. 

Przeczytaj również: Jak skutecznie się uczyć? Wypróbuj metody mnemotechniczne

Efekt Pigmaliona – Galatea i Golem

Nazwa tego mechanizmu rządzącego ludzką psychiką pochodzi z mitologii greckiej. Zgodnie z jednym z mitów król Cypru Pigmalion wyrzeźbił posąg pięknej kobiety, którą nazwał Galateą. Tak długo modlił się do Afrodyty o ożywienie kamiennej rzeźby, że ta spełniła jego prośbę. Od tej pory Pigmalion wiódł szczęśliwe życie z nową żoną, którą sam stworzył z kamienia, a ona, dzięki jego poświęceniu, przybrała ludzką postać. 

Na czym polega efekt Pigmaliona? Doskonale obrazuje on mechanizmy rządzące psychiką – przekonania mogą kształtować rzeczywistość. Im silniejsze są, tym mają większy wpływ na to, kim jesteśmy i co możemy osiągnąć.

Niestety efekt Pigmaliona ma również drugie oblicze, które odwołuje się do Golema, czyli istoty pochodzącej z mitologii hebrajskiej. W podaniach można przeczytać o stworzeniu powołanym do życia wyłącznie po to, by wykonywać polecenia i pracować. Golem nie miał własnej woli ani rozumu. W pewnym momencie zbuntował się jednak przeciwko swoim twórcom i zaczął ich mordować, siejąc prawdziwe spustoszenie. 

Efekt Golema polega na tym, że osoba stale wystawiona na negatywne opinie i pozbawiona pozytywnego wzmocnienia, zaczyna się zachowywać zgodnie z oczekiwaniami otoczenia. Im więcej krytyki usłyszy, tym gorsze będą jej osiągnięcia i mniejsza szansa na samorozwój. 

Przeczytaj również: Podróż do przeszłości. Kontrowersyjny eksperyment Ellen Langer

Efekt Pigmaliona a ludzka psychika

Warto przyjrzeć się temu, jak tak zwana samospełniająca się przepowiednia może działać w praktyce. Opiera się ona na zjawisku psychologicznym, zgodnie z którym ludzie zachowują się w taki sposób, jakiego według nich oczekuje od nich otoczenie. 

Ludzki umysł funkcjonuje na zasadzie myśli – emocje – zachowania. Opinia wpływa na  myśli, one z kolei wywołują określony stan emocjonalny, który popycha do danych działań. W efekcie przekonania na własny temat lub te pochodzące z otoczenia mogą stać się prawdą. 

Doskonale obrazuje to eksperyment wykonany przez naukowca z Harvardu – Roberta Rosenthala. Przeprowadził on test na inteligencję u uczniów szkoły podstawowej. Spośród nich losowo wybrał 20 osób, których wyniki były przeciętne. Następnie przekazał uczącym ich nauczycielom błędną informację, że ta grupa osiągnęła najwyższe notowania i doskonale rokuje na przyszłość. 

Po roku badacz ponownie pojawił się w szkole i znowu przeprowadził test na inteligencję. Co ciekawe, grupa dwudziestu zupełnie przeciętnych uczniów faktycznie uzyskała znacznie lepsze wyniki niż rok wcześniej. Jak to możliwe?

Odpowiedź jest prosta – nauczyciele poświęcali im więcej czasu i zainteresowania. Uczniowie otrzymywali od nich wzmocnienie pozytywne, co napędzało ich do intensywniejszej nauki, a  to pozwoliło im świetnie wypaść w testach na inteligencję. 

Nauczyciele, tak jak mityczny Pigmalion, stali się „rzeźbiarzami”, kształtującymi sukcesy swoich uczniów. 

Przeczytaj również: Eksperyment lalki Bobo. Każdy rodzic powinien wiedzieć, na czym polegał

Efekt Pigmaliona – przykłady

Efekty Pigmaliona – Galatei i Golema może się odwoływać do każdej dziedziny życia i dotyczyć osób w każdym wieku. Największy wpływ na jednak na najmłodszych, czyli dzieci i młodzież, które dopiero kształtują opinię na swój temat i zdanie o otaczającym je świecie. 

Młoda osoba wzmacniana pozytywnie ma znacznie większą motywację, energię do działania i wytrwałość. Warto zatem przekazywać jej takie komunikaty jak:

  • „poradzisz sobie”,
  • „wiem, że jesteś dobrze przygotowany/a do tego zadania”,
  • „robisz postępy – oby tak dalej!”,
  • „nie szkodzi, że ci się nie udało, próbuj kolejny raz”.

Tak zachęcone dziecko, z własnej woli, będzie podejmowało kolejne próby, a każda z nich będzie prowadzić do jego rozwoju i wzmacniania pewności siebie. Działa to niezależnie od tego, czy mowa o nauce w szkole, przygotowaniach do konkursu, pomocy w domu czy wynikach w sporcie. 

Niestety komunikaty otoczenia mogą też być negatywne. One również mają bardzo dużą siłę oddziaływania (a często nawet większą niż pozytywne). 

Jakie przekonania mogą zniszczyć poczucie własnej wartości i zniechęcić do podejmowania jakichkolwiek prób? To przede wszystkim takie hasła, jak:

  • „znowu ci nie wyszło, daj sobie już spokój”,
  • „sam zrobiłbym to lepiej”,
  • „do niczego nie potrafisz się porządnie zabrać”,
  • „inni są lepsi (ładniejsi/mądrzejsi/sprawniejsi/grzeczniejsi)”.

Wbrew pozorom takie komunikaty nie odgrywają roli motywacyjnej, a wręcz przeciwnie. Jeśli dziecko słyszy je raz za razem, z pewnością w końcu się zniechęci. Stanie się dokładnie taką osobą, za jaką uważa je otoczenie – gorszą od innych, nieumiejącą dokończyć żadnego zadania. 

Efekty Pigmaliona – Galatei i Golema, choć odwołują się do mitów sprzed tysięcy lat, są nadal aktualne. Warto o tym pamiętać jako osoba dorosła, student czy uczeń, ale przede wszystkim jako rodzic lub opiekun dziecka albo nastolatka.  

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników z biologii znajdziesz tutaj:

Biologia na czasie. Klasa 1. Podręcznik. Zakres podstawowy- rozwiązania i odpowiedzi

Biologia. Klasa 2. Podręcznik. Zakres rozszerzony - rozwiązania i odpowiedzi

Biologia. Klasa 3. Zakres podstawowy. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi