Zakup Alaski przez USA - historia i kontrowersje

Rosja od wieków słynęła z krwawych podbojów, a jej władcy niechętnie pozbywali się ziem dobrowolnie. Inaczej było z Alaską, którą USA kupiły od cara Aleksandra II. Jak dziś oceniany jest zakup Alaski? Transakcja po dziś dzień budzi emocje, a w całej sprawie pojawia się również polski wątek.

Spis treści:

Zakup Alaski – historia i kontrowersje
Bogactwa naturalne Alaski
3 stycznia 1959 – Alaska pełnoprawnym stanem USA
Polski akcent w historii Alaski
Kupno Alaski przez USA – złoty interes czy finansowa klapa

Zakup Alaski – historia i kontrowersje

Alaska znajduje się w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej. Ta mroźna, rozległa kraina (ponad 1 723 000 km kwadratowych) jest jednocześnie słabo zaludniona. Była dla Rosji kosztowna i trudna w utrzymaniu. Nic więc dziwnego, że rosyjski car z chęcią się jej pozbył. Kupno Alaski przez Stany Zjednoczone kosztowało w 1867 roku amerykańskich obywateli 7,2 mln dolarów. Żeby zrozumieć, jak astronomiczna jest to kwota, wystarczy nadmienić, że suma ta odpowiada obecnie 150 mln dolarów. Do tego należy doliczyć chociażby koszty stworzenia infrastruktury na Alasce przez USA. Sama budowa kolei była sporym obciążeniem finansowym dla Stanów Zjednoczonych. W latach 1915-1924 USA wydały na Alaskę ponad 53 mln dolarów, a do tego należy doliczyć jeszcze koszty budowy dróg, sieci energetycznej czy infrastruktury wojskowej. Inwestycje te zaczęły zwracać się dopiero wiele lat później.

Przeczytaj również: Yellowstone. Magiczny krajobraz czy tykająca bomba?

Bogactwa naturalne Alaski

Alaska wydawała się mało opłacalnym zakupem i początkowo Stany Zjednoczone nie wiedziały, jak ją zagospodarować. Samo wypłacane ustalonej kwoty Rosjanom opóźniło się zresztą przez liczne protesty. Senator Charles Sumner próbował przekonać przeciwników inwestycji, że Alaska posiada liczne złoża naturalne. Jego słowa potwierdziły się dopiero 30 lat później, kiedy w kanadyjskim Klondike odkryto złoża złota. Bogactwa naturalne Alaski na tym jednak się nie kończą. Dziś wiadomo, że teren ten obfituje w złoża ropy naftowej, gazu ziemnego, a także węgla i metali rzadkich. Od 1959 roku wartość wydobycia ropy na Alasce wyniosła ponad 180 miliardów dolarów, co stanowi prawie 85 procent budżetu tego stanu. Odkrycie bogactw naturalnych sprawiło, że region ten zaczął się rozwijać, a jego populacja wzrosła. Wymusiło to niejako zmianę statusu administracyjnego Alaski, którą w końcu zaczął interesować się Waszyngton.

Denali, Alaska — Denali (McKinley), najwyższy szczyt Ameryki Północnej znajdujący się w Koronie Ziemi położony jest na Alasce/Nic McPhee/CC BY-SA 2.0

3 stycznia 1959 – Alaska pełnoprawnym stanem USA

W 1912 Alaskę ogłoszono Terytorium Federalnym i rozpoczęto podział administracyjny tego terytorium. Zamiast typowych dla USA hrabstw, Alaska została podzielona na okręgi, a 15 lat później otrzymała własną flagę, na której widniały Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy oraz Gwiazda Polarna na granatowym tle. W czasie Zimnej Wojny terytorium to zyskało także znaczenie strategiczne. Gdyby USA nie odkupiły Alaski od Rosji wiele lat wcześniej, na terenie tym stacjonowałyby zapewne wojska ZSRR. To wszystko sprawiło, że 3 stycznia 1959 roku Alaska ogłoszono 49. stanem USA. Nie mogło być inaczej. Jeśli spojrzymy na mapę, okaże się, że Alaska jest ważna jeszcze z jednego powodu. Chodzi o jej położenie. Obszar ten jest bowiem w porównywalnej odległości od światowych mocarstw, które USA uważają za rywali na arenie międzynarodowej – chociażby Rosję, Chiny czy Japonię. Na przykład odległość z Anchorage do Pekinu wynosi 3970 mil, do Moskwy 4342 mil, do Tokio 3457 mil. Alaska jest więc dziś ważnym punktem, jeśli chodzi o obronność Stanów Zjednoczonych. Potwierdzają to zresztą słowa generała Billiego Mitchella, który przyczynił się do rozwoju amerykańskich sił powietrznych. Ten wybitny wojskowy uznał Alaskę za najbardziej strategiczne miejsce na świecie.

Polski akcent w historii Alaski

Na koniec warto wspomnieć o tym, że w historii Alaski zapisał się Włodzimierz Krzyżanowski – dowódca polskiego pochodzenia. Jak to się stało, że polski wojskowy znalazł się na dalekiej Alasce? Mężczyzna pochodził z Wielkopolski. Z powodu swojej działalności konspiracyjnej i udziale w powstaniu, został uznany przez pruskie za persona non grata (osobę niepożądaną). Włodzimierz Krzyżanowski – dowódca polskiego pochodzenia – wiedział, że grożą mu represje. Uciekł więc przez Hamburg do USA. Legenda głosi, że generał był pierwszym gubernatorem Alaski. Nie znaleziono jednak żadnego potwierdzenia tych informacji w źródłach historycznych. Za to wiadomo na pewno, że ten polski wojskowy piastował stanowisko urzędnika federalnego Alaski i w 1873 roku przebywał na jej terenie.

Przeczytaj również: Polskie nazwiska na mapie świata. Dlaczego je tak nazwano?

Kupno Alaski przez USA – złoty interes czy finansowa klapa

W XIX wieku zakup Alaski przez Stany Zjednoczone Ameryki był oceniany negatywnie. Kongresmeni nazywali tę decyzję ironicznie „lodówka Sewarda”, czy „szaleństwo Sewarda” (od nazwiska sekretarza stanu USA, który odpowiadał za negocjacje i zakup Alaski). Trudno im się dziwić, skoro był to gigantyczny koszt, a pieniądze można było spożytkować inaczej. Dziś wiadomo, że ówcześni Amerykanie nie dostrzegli potencjału Alaski: bogactwa złóż naturalnych, jej oznaczenia geograficznego i wojskowego.