Spis treści:

Oksymoron – definicja 

Zagadkowy oksymoron to nic innego jak figura retoryczna, która jest rodzajem epitetu i powstaje na skutek połączenia wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach. Przykładem może być „czarny śnieg”, „gorący lód” lub „współczesna historia”. Samo pojęcie pochodzi z języka greckiego i łączy w sobie słowo oksýs, czyli „ostry” oraz mōros, czyli „tępy”. Niewiele osób wie, że inna nazwa tego językowego zjawiska to epitet sprzeczny, co jeszcze dokładniej wskazuje na cechy, jakimi wyróżnia się ten środek stylistyczny. Po co więc zestawiać ze sobą wyrażenia, które się wzajemnie wykluczają i na pierwszy rzut oka nie mają żadnego sensu? Odpowiedź jest prosta. Dzięki takim połączeniom pozornie niepasujące do siebie pojęcia zyskują nowy sens i znaczenie.

Przeczytaj również: Nowy serwis dla uczniów i rodziców. Szukasz wsparcia w nauce? Sprawdź!

Oksymoron – na czym polega? 

Skoro definicję oksymoronu mamy już wyjaśnioną, warto przyjrzeć się bliżej budowie takiego wyrażenia. Aby utworzyć epitet sprzeczny, nie można zestawić ze sobą dowolnych słów, których znaczenie jest sobie przeciwstawne – muszą być one do siebie podobne pod względem składni. Na przykładzie hasła „sucha woda” można zauważyć, że jeden z nich stanowi człon określany (woda), drugi zaś jest członem określającym (sucha). Bez takiej zależności oksymoron po prostu nie może istnieć, co odróżnia go od często mylonej z nim antytezy.  

Przeczytaj również: Szybki QUIZ językowy. Jeśli znasz ortografię, będzie komplet punktów

Oksymoron – funkcje 

Cechy wyróżniające oksymoron, czyli niedorzeczne zestawienia i sprzeczność logiczna, nie mają na celu prowokowania, podważania kompetencji językowych autora czy uzyskania kontrowersyjnego efektu estetycznego. Wręcz przeciwnie! Epitet sprzeczny służy zabawie słowem, która zmusza do myślenia i własnej interpretacji przekazu, a także budzi skrajne emocje i zaskakuje. To właśnie dzięki temu zabiegowi językowemu autor nakłania odbiorcę do refleksji, odszukiwania własnego sensu i wnikliwych przemyśleń na temat danego zjawiska.    

Przeczytaj również: Czasownik. Wszystko, co uczeń powinien wiedzieć

Oksymoron – przykłady w literaturze 

Epitet sprzeczny to jeden z ulubionych środków stylistycznych zarówno poetów, jak i pisarzy, dlatego jego znamiona znaleźć można już w literaturze baroku. Jan Andrzej Morsztyn w swoim XVII-wiecznym sonecie „Do trupa” opisywał „skryty płomień”, który trawił jego duszę. Najbardziej znane sformułowanie, w którym zauważyć można oksymoron, pochodzi ze „Stepów Akermańskich” Adama Mickiewicza, który wskazuje, że „wpłynął na suchego przestwór oceanu”. Tę intrygującą figurę retoryczną zauważyć można także w niepozornej kolędzie „Bóg się rodzi”, której autorem jest Franciszek Karpiński. Znajdujące się tam wyrażenia „ogień krzepnie”, „blask ciemnieje” czy „moc truchleje” są właśnie przykładami epitetów sprzecznych.   

Przeczytaj również: Zagadka dla spostrzegawczych. Znajdź „literówkę” w słowie BRYK

Oksymoron – przykłady w życiu codziennym 

Jeżeli zastanawialiście się, co oznacza oksymoron we współczesnym świecie, to śpieszymy z odpowiedzią – często pozornie przeciwstawne słowa zaczynają mieć swoje odpowiedniki w rzeczywistości, przez co tracą swoje „nielogiczne” znaczenie, a my zaczynamy używać ich na co dzień. Świetnym przykładem takiego zabiegu mogą być na przykład „ciepłe lody”, „głupie mądrości” czy „wirtualna rzeczywistość”. Swój paradoksalny charakter straciły też wyrażenia „piwo bezalkoholowe”, „żywy trup”, „wojna domowa”, „zdecydowanie może”, „wymarłe życie”, „prawdziwa imitacja”, „słabe zdrowie”, „cichy krzyk”, „nagrane na żywo”, „tajemnica publiczna” czy „niemożliwe rozwiązanie”.  

Oksymoron to środek stylistyczny, który spotkać możemy nie tylko w codziennym życiu, ale także w literaturze. Dzięki niemu możliwe jest zaskakiwanie odbiorcy i tworzenie nowego sensu pozornie banalnych słów, o czym warto pamiętać nie tylko podczas pisania wypracowania lub sprawdzianu, ale także w przypadku codziennych wypowiedzi.  

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników znajdziesz tutaj:

Język polski – rozwiązania ćwiczeń z podręcznika

Odpowiedzi do zadań z podręcznika z języka polskiego

Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręcznik z języka polskiego