Nieznane i nietypowe ludowe instrumenty muzyczne z Polski i Europy

Muzyka to jeden z najważniejszych elementów kultury ludowej. Nieodłączną zaś jej częścią są instrumenty – zwykle bardzo oryginalne, nietuzinkowe, a obecnie coraz częściej zapomniane. Które instrumenty ludowe z Polski i Europy warto znać?

Spis treści:

Podział polskich instrumentów ludowych
Burczybas i diabelskie skrzypce – prymitywne instrumenty o zagadkowych nazwach
Bandura – ukraiński instrument ludowy
Bałałajka – instrument z Europy Wschodniej
Greckie buzuki – narodowy instrument Grecji

Podział polskich instrumentów ludowych

Na całym świecie istnieje mnóstwo ludowych instrumentów, których nie sposób opisać w jednym artykule. Ba, poświęca się im całe książki! Stanowią bowiem nieodłączny element nie tylko muzycznej kultury ludowej, ale także krajowej kultury materialnej. Nie inaczej sprawa wygląda w Polsce – polskie instrumenty ludowe wyrabiane były ręcznie z niezwykłą starannością i zapałem, co dodawało im jeszcze większej wartości. Dzisiaj stanowią niezwykłe dziedzictwo narodowe.

Instrumenty ludowe dzieli się na:

chordofony, wśród których wyróżnia się instrumenty smyczkowe (skrzypce, mazanki, skrzypce podwiązane, złóbcoki, basy, maryna) oraz instrumenty szarpane (diabelskie skrzypce, cymbały),
aerofony, takie jak: trawa, fujarka, piszczałka, trąby drewniane: bizuny, ligary, trąbity,
idiofony, takie jak: grzechotki, kołatki, dzwonki, bas z brzękadłami, talerze, bębny, drumla.

Burczybas i diabelskie skrzypce – prymitywne instrumenty o zagadkowych nazwach

Dla każdego regionu Polski charakterystyczne są inne instrumenty muzyczne. Interesującymi przykładami są pochodzące z Kaszub burczybas i diabelskie skrzypce.

Burczybas

Burczybas jest dosyć prymitywną formą basowego instrumentu. To beczułka z jednym dnem mocno obciągniętym skórą, przez której środek przechodzi pęk włosia z końskiego ogona. Aby otrzymać dźwięk, wystarczy pociągać go rękawicą natartą kalafonią. Powstaje wówczas charakterystyczny skrzypiący chrzęst o nieokreślonej wysokości. Mniej wymagającym tancerzom może on zastąpić rytmiczne burdonowe basowanie na marynie lub basetli.

Diabelskie skrzypce

Diabelskie skrzypce to swego rodzaju perkusja i kontrabas w jednym. Są wysokie – mogą mierzyć nawet do dwóch metrów. Mają pudło rezonansowe, a ze szczytem instrumentu łączy je jedna, dwie lub trzy struny z drutu. Aby zagrać, należy je pociągnąć – wówczas wydobędzie się specyficzny „brzęk”. Do deski przymocowane jest blaszane pudełko wypełnione twardymi przedmiotami, które grzechoczą przy potrząśnięciu. Dodatkowe dźwięki można wydobyć, uderzając dłonią lub patykiem w deskę lub pudełko.

Nie tylko Polska może poszczycić się ogromną liczbą pomysłowych instrumentów ludowych. Muzyka to przecież bardzo istotna część kultury europejskiej i światowej. Prawie każdy kraj ma swój ludowy „narodowy” instrument, którego historia sięga odległych wieków.

Przeczytaj również: Jak wygląda oktobas, a jak pyrofon? TOP 10 nietypowych instrumentów muzycznych

Bandura – ukraiński instrument ludowy

Bandura, nazywana również bandurką, to ukraiński instrument ludowy, wywodzący się najprawdopodobniej od kobzy albo lutni. Klasyczna wersja bandury ma 20 albo 24 struny i zbudowana jest z jednolitego kawałka drewna. Jej wierzchnia płyta wykonana jest najczęściej z drewna sosnowego albo świerkowego.

Historia bandury jest bardzo długa i prawdopodobnie sięga VI wieku naszej ery. Za kraj jej pochodzenia uznaje się Grecję, a pierwsza wzmianka o osobach grających na bandurze na Ukrainie pochodzi z XVI wieku. Niektóre źródła podają, że bandura nie pochodzi „od ludu”, ale początkowo była instrumentem szlacheckim, dopiero z czasem zyskując popularność wśród chłopów. Romantyczne legendy mówią, że Kozacy wzięci do niewoli przez Turków byli przez nich oślepiani, a mimo to wciąż grali na swoich bandurkach. Bandura przeżyła odrodzenie w XX wieku, stając się symbolem Ukrainy – to na niej pieśniarze wykonywali dumki.

Bałałajka – instrument z Europy Wschodniej

Bałałajka jest ludowym instrumentem muzycznym, najbardziej znanym w krajach Europy Wschodniej: przede wszystkim w Rosji i Ukrainie, mniej popularnym na Białorusi. Do ludowego instrumentarium została wprowadzona w 2 połowie XVII wieku. Ma bardzo charakterystyczny wygląd: jej pudło rezonansowe ma bowiem kształt trójkąta. Ile strun ma bałałajka? Zwykle trzy – są wykonane z metalu, a dźwięk wydobywa się z nich, szarpiąc je palcami prawej ręki.

Greckie buzuki – narodowy instrument Grecji

Greckie buzuki (bouzouki) wyglądem przypomina sporą mandolinę – ma pudło rezonansowe w kształcie gruszki oraz długi gryf.  Buzuki występuje w dwóch wersjach: 6-strunowej oraz 8-strunowej. Aby wydobyć z instrumentu dźwięk, palcami albo piórkiem (kostką) szarpie się struny.

Historia buzuki jest bardzo odległa i sięga czasów Imperium Bizantyjskiego. Po zdobyciu przez Turków Konstantynopola w 1453 roku rozpoczął się proces mieszania się kultur Azji Mniejszej i Bliskiego Wschodu. Buzuki stało się wówczas częścią muzycznej tradycji greckiej, a od początku XX wieku jest narodowym instrumentem Grecji.

Choć instrumentów ludowych obecnie niemal się nie używa, warto pielęgnować o nich pamięć. Są one bowiem niezwykle istotną częścią dziedzictwa narodowego i kultury materialnej. Najciekawsze egzemplarze polskich ludowych instrumentów muzycznych można oglądać w muzeach, np. w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu.