Judaizm to jedna z najstarszych religii monoteistycznych na świecie. Jego historia sięga kilku tysięcy lat wstecz i stanowi fundament dla dwóch innych wielkich religii: chrześcijaństwa i islamu. Judaizm nie tylko odegrał kluczową rolę w kształtowaniu duchowości Żydów, lecz także miał wpływ na historię, kulturę i systemy wartości cywilizacji zachodniej. W niniejszym wypracowaniu przedstawię rozwój judaizmu na przestrzeni wieków, uwzględniając kontekst historyczny, dane naukowe oraz statystyki.

Początki judaizmuJudaizm narodził się w starożytnym Bliskim Wschodzie, a jego początki wiąże się z postacią Abrahama, który według tradycji około 1800 lat p.n.e. zawarł przymierze z Bogiem (Jahwe). To wydarzenie uznawane jest za początek religijnej tożsamości narodu izraelskiego. Następnym ważnym momentem w historii judaizmu było wyjście Izraelitów z Egiptu pod wodzą Mojżesza, któremu – według tradycji – Bóg przekazał Dziesięć Przykazań na górze Synaj. Te wydarzenia stały się podstawą Tory – najważniejszego tekstu religijnego judaizmu.

Judaizm w czasach biblijnych i starożytnościW okresie monarchii Izraela i Judy (ok. XI–VI w. p.n.e.) judaizm przyjął zorganizowaną formę religijną z centralnym miejscem kultu w Świątyni Jerozolimskiej. Po zniszczeniu pierwszej świątyni przez Babilończyków w 586 r. p.n.e. rozpoczęła się tzw. diaspora – rozproszenie Żydów poza ziemię Izraela. Mimo to judaizm nie zanikł, lecz przekształcił się w religię, która mogła funkcjonować bez świątyni, opartą na studiowaniu Pisma i przestrzeganiu prawa (Halacha).

Po odbudowie Świątyni (druga świątynia, 516 r. p.n.e.), judaizm rozwijał się dalej. Jednak w 70 r. n.e. Rzymianie zburzyli ją ponownie, co po raz kolejny zmusiło wyznawców do adaptacji. W tym czasie zaczęła się kształtować tradycja rabiniczna, która zastąpiła dawny kult świątynny nauką, modlitwą i debatą prawniczą w szkołach religijnych – jesziwach.

Judaizm w średniowieczu i nowożytnościW średniowieczu judaizm funkcjonował w warunkach diasporowych, głównie w Europie, Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Żydzi żyli często jako mniejszości religijne, podlegające restrykcjom i prześladowaniom, m.in. podczas wypraw krzyżowych, wypędzeń z Anglii, Hiszpanii i Francji, a także w czasie pogromów w Europie Wschodniej.

Mimo tych trudności judaizm przeżywał rozwój intelektualny – powstawały komentarze do Tory (np. dzieła Rasziego), rozwijano mistykę (kabałę), a także filozofię żydowską (Majmonides). W XIX i XX wieku pojawiły się nowe nurty: judaizm reformowany, konserwatywny i ortodoksyjny, co pokazało zdolność tej religii do adaptacji do zmieniającego się świata.

Holocaust i współczesnośćXX wiek przyniósł największą tragedię w historii narodu żydowskiego – Holocaust. Podczas II wojny światowej zamordowano około 6 milionów Żydów, co stanowiło blisko 60% żydowskiej populacji Europy. Mimo tego straszliwego ciosu, judaizm nie zniknął. Wręcz przeciwnie – po wojnie doszło do odbudowy życia żydowskiego, szczególnie w Stanach Zjednoczonych i Izraelu, który powstał w 1948 roku.

Statystyki i dane współczesneWedług raportu Pew Research Center (2021), na świecie żyje obecnie około 15,2 miliona Żydów, z czego najwięcej w Izraelu (ponad 7 milionów) i w USA (około 6 milionów). Judaizm pozostaje religią mniejszościową, ale jego wpływ na światową kulturę, naukę i prawo jest znaczny. Z badań socjologicznych wynika także, że poziom religijności wśród Żydów jest zróżnicowany – od bardzo ortodoksyjnych społeczności po świeckich Żydów kulturowych.

Podobieństwa i wpływJudaizm położył fundamenty pod inne religie monoteistyczne – chrześcijaństwo i islam. Wszystkie te religie uznają postać Abrahama, wiarę w jednego Boga oraz mają podobne wartości etyczne. Choć judaizm jest religią narodową, jego dziedzictwo duchowe ma znaczenie uniwersalne.

PodsumowanieJudaizm to religia niezwykle trwała i dynamiczna. Mimo licznych prześladowań, wojen, rozproszenia i katastrofy Holocaustu, przetrwał i rozwija się do dziś. Jego historia to przykład siły duchowej, intelektualnej i kulturowej. Zrozumienie rozwoju judaizmu pozwala lepiej pojąć nie tylko dzieje Żydów, ale i całą historię religii świata.