Prawosławie i katolicyzm to dwa wyznania chrześcijańskie. Wierni tych wyzwań wierzą jednego Boga, Trójcę Świętą i wyznają kult maryjny. Jednak są też między nimi różnice.

Kiedy nastąpił podział na prawosławie i katolicyzm?

Podział na prawosławie (Kościół wschodni) i katolicyzm (Kościół rzymskokatolicki) miał miejsce w XI w. n.e. Rozłam ten określany jest jako schizma wschodnia. Jest to przełomowy moment w historii całego chrześcijańska.

Przyczyny schizmy wschodniej były zarówno dogmatyczne (związane z założeniami wiary), jak i polityczne. Dogmatyczną przyczyną był spór wokół sformułowania dotyczącego Ducha Świętego „który od Ojca i Syna pochodzi” w nicejsko-konstantynopolitańskim wyznaniu wiary. Formuła ta określana jest filioque, co znaczy „i Syna”. Taki dogmat przyjmowali ojcowie Kościoła zachodniego (m.in. święty Augustyn).

Sprzeciwiali mu się ojcowie Kościoła wschodniego, którzy uznawali, że Duch Święty pochodzi tylko od Ojca, nie Syna. Na ten spór nałożyły się także różnice kulturowe między leżącym na wschodzie Bizancjum i innymi państwami, nieporozumienia personalne i polityczne (m.in. walka o władzę między papieżem Leonem IX i patriarchą Michałem Cerulariuszem, konflikty między cesarzem wschodniorzymskim i papieżem). Za symboliczną datę rozdziału na Kościół prawosławny i Kościół katolicki uznaje się 1054 r.

Co łączy prawosławie i katolicyzm?

Prawosławie i katolicyzm mają wiele cech wspólnych. Niektóre z nich odróżniają prawosławie i katolicyzm od protestantyzmu, trzeciego z największych wyznań chrześcijańskiego. Taką kwestią jest wiara w Eucharystię, jako ciało i krew Chrystusa. Wyznawcy prawosławia i katolicyzmu wierzą, że w Eucharystii chleb i wino to rzeczywiście ciało i krew. Protestanci traktują Eucharystię symbolicznie. Podobieństwem między prawosławiem a katolicyzmem jest też wiara, że Eucharystia jest tą samą ofiarą, co poświęcenie dokonane przez Jezusa na krzyżu.

Co różni prawosławie i katolicyzm?

Eucharystia

Różnice między prawosławiem a katolicyzmem dotyczą formy, w której przyjmowana jest Eucharystia. W Kościele katolickim ten element sakramentu ma postać Hostii zrobionej z przaśnego, niekwaszonego ciasta. Wiernym udzielany jest pod jedną postacią – komunikantu (nazywanego popularnie „opłatkiem”). Podczas Eucharystii kapłan celebrujący mszę spożywa też białe wino. W obrządku prawosławnym wierni przyjmują komunię w dwóch postaciach: stałej (cząstek prosfory wykonanej z chleba kwaszonego) i czerwonego wina (w winie moczona jest prosfora).

Eucharystia ma też nieco odmienne znaczenie w obu wyznaniach. O ile dla katolików oznacza jedność z Bogiem, o tyle dla prawosławnych wskazuje też na jedność z Kościołem. Z tego powodu według Kodeksu Prawa Kanonicznego katolik nie powinien przyjmować Eucharystii w nabożeństwie prawosławnym, bo wówczas staje się członkiem kościoła prawosławnego. Także według wiary prawosławnej osoba prawosławna nie powinna przystępować do komunii w nabożeństwie katolickim, bo skutkiem tego stanie się częścią kościoła katolickiego.

Katolicy wierzą też w transsubstancjację (przeistoczenie), czyli rzeczywistą przemianę chleba i wina w ciało i krew Jezusa podczas Eucharystii.

Matka Boża

Oba wyznania nie zgadzają się co do pewnych dogmatów związanych z Matką Bożą. Prawosławni nie uznają dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Marii Panny i Wniebowzięciu NMP. Jednak zarówno osoby wyznania prawosławnego, jak i katolicy obchodzą święto maryjne 15 sierpnia. W wierze katolickiej jest to święto Wniebowzięcia NMP, a prawosławnej – święto Zaśnięcia Bogurodzicy.

Stosunek do papieża

Kościół prawosławny nie uznaje papieża. Jest kościołem autokefalicznym, czyli nie akceptuje zwierzchnictwa ogólnoświatowej władzy duchowej.

Stosunek do celibatu

W prawosławiu celibat obowiązuje tylko biskupów. Księża mogą mieć żony, ale pod warunkiem, że ożenili się przed wejściem w stan kapłański. Ksiądz w prawosławiu to batiuszka, ewentualnie ojciec. Warto wiedzieć, że określenie pop jest obraźliwe (podobnie jak w katolicyzmie klecha zamiast ksiądz).

Czyściec i odpust

Wyznawcy prawosławia nie uznają doktryny o czyśćcu ani odpustach.

Miejsce odprawiania nabożeństw

Nabożeństwo w Kościele katolickim, czyli Msza Święta, odbywa się w kościele. Wyznawcy prawosławia uczestniczą we mszy w cerkwi prawosławnej. Cerkwie są zwykle bardziej ozdobnymi budynkami niż kościoły katolickie. We wnętrzu cerkwi znajdują się ikony – obrazy przedstawiające żywoty świętych.

Ikony są ważnym obiektem kultu. W prawosławiu powszechne jest całowanie ich lub dotykanie czołem, podobnie jest z krzyżami w cerkwi. W kościele katolickim nie ma takiego zwyczaju.

Święta prawosławne i katolickie

Wyznawcy prawosławia i katolicyzmu celebrują w większości te same święta. W obu wyznaniach obchodzi się Wielkanoc i Boże Narodzenie, ale w różnych dniach. Wynika to różnic stosowanych kalendarzy. W prawosławiu święta wyliczone są na podstawie kalendarza juliańskiego, a w katolicyzmie – gregoriańskiego. Obecnie różnica między datami w obu kalendarzach wynosi 13 dni.