Rozwój fizyczny

W okresie dorastania (pokwitania) zachodzą u nastolatków silne zmiany fizyczne, jest to bowiem przede wszystkim okres osiągania seksualnej dojrzałości. Przede wszystkim więc dojrzewają pierwszo- i drugorzędne cechy płciowe. Ich rozwój stymulowany jest przez hormony wydzielane przez gruczoł przysadki zaś kierunek zmian określają hormony układu dokrewnego. Rozwojowi genitalnemu towarzyszą jednak również specyficzne zmiany całego ciała. Bardzo wyraźny jest przyrost masy i długości ciała oraz gwałtowny rozwój układu kostnego. Mają też miejsce kolejne etapy rozwoju narządów wewnętrznych. Dalszemu doskonaleniu poddawane są także nabyte już w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym umiejętności motoryczne i koordynacja ruchów, organizm dąży też do wyważenia siły i skrócenia czasu reakcji na bodźce. W okresie dojrzewania sprawności motoryczne dziewcząt i chłopców osiągają podobny poziom a na fakt, że chłopcy są pod tym względem wyżej oceniani ma wpływ przede wszystkim ich intensywniejszy trening sprawnościowy i motoryczny. Zdarza się, że fizyczne zmiany towarzyszące pokwitaniu powodują dyskomfort psychiczny u nastolatków (prawie połowa amerykańskich dziewcząt w okresie pokwitania twierdzi, że czują się brzydkie), dlatego potrzebują one w tym czasie wsparcia ze strony rodziców.

Rozwój umysłowy

Zgodnie z Piagetowską teorią rozwoju poznawczego, do radzenia sobie z problemami nie tylko konkretnymi ale również abstrakcyjnymi konieczne jest przejście ostatniego stadium rozwoju umysłowego. Stadium to zostało nazwane przez Piageta stadium operacji formalnych i charakteryzuje je integracja dotychczasowo uzyskanych doświadczeń w bazę dla procesów umysłowych wyższego rzędu. Po osiągnięciu tego stadium jednostka posiada zdolność myślenia indukcyjnego i dedukcyjnego, które konstytuują myślenie abstrakcyjne. Dzięki tym umiejętnością możliwe jest rozwiązywanie problemów hipotetycznych oraz wgląd w tekst literacki. Jednak nie wszyscy rozwijają się do poziomu stadium operacji formalnych. Piaget wskazuje, iż ograniczenia w procesie rozumowania w okresie pokwitania wynikają z egocentryzmu charakterystycznego dla stadium przedoperacyjnego. Wczesny egocentryzm polegający na braku umiejętności patrzenia na sytuację z punktu widzenia innej osoby ma w okresie pokwitania postać uporczywego stawiania siebie w centrum własnych wyobrażeń i fantazji (przykładowo tworzenie wyimaginowanego audytorium dla własnej aktywności). Próby wyjaśnienia zjawiska egocentryzmu młodzieńczego podjęli Elkind, Selman i Lapsley.

Rozwój społeczny i osobowościowy

W okresie pokwitania budowanie relacji społecznych przez nastolatka przestaje się odbywać tylko w środowisku rodzinnym. Dorastająca młodzież, aby zbudować schemat relacji społecznych, z którego będzie korzystać w dorosłym życiu potrzebuje przede wszystkim kontaktu z rówieśnikami. To właśnie do rówieśników młodzi ludzie kierują potrzebę akceptacji i poparcia. Proces ten jest elementem tworzenia społecznego komponentu formującej się tożsamości i nie należy go hamować. Doświadczenia nabywane w środowisku szkolnym wpływają na rozwój nastolatków w wielu sferach. Srodowisku rówieśnicze ma funkcję socjalizującą. Młodzi ludzie włączają się w jego obrębie w grupy społeczne jak również nawiązują jednostkowe przyjaźnie. Nawiązywane są też pierwsze relacje seksualne. Należy podkreślić, że relacje dziewcząt z partnerami mają bardziej intymny emocjonalny charakter. Dorastająca młodzież tworzy sobie w tym okresie system wartości związany z seksem, który będzie kierować ich zachowaniem w dorosłym życiu.

Jednak mimo że nastolatki wolą spędzać czas na rozmowach z rówieśnikami, rodzice powinni starać się w delikatny sposób podtrzymywać kontakt ze swoimi dziećmi, aby nie utracić istniejącej między nimi bliskości i atmosfery zaufania. Preferowany przez większość rodziców styl autorytarny lub demokratyczny sprawia, że rzadko wychodzą oni naprzeciw zmieniającym się potrzebom dzieci. Tymczasem przyjęcie stylu permisywnego zanim dzieci wymuszą go wskutek konfliktu owocuje podtrzymaniem szczerości w relacjach między dzieckiem a rodzicami, co w istocie umożliwia rodzicom większą kontrolę nad poczynaniami ich dorastających dzieci. Pozwala to ograniczyć konflikty rodzinne, które u nastolatków wywołują często tak gwałtowne reakcje jak próba ucieczki z domu.

Więcej informacji na temat rozwoju w okresie pokwitania można znaleźć w teoriach Freuda i Eriksona a także w pracach Lewina, Halla, Freud i Mead.

Zagrożenia okresu dorastania

Najczęstsze zaburzenia pojawiające się w okresie dorastania to skłonności samobójcze, zaburzenia łaknienia, przestępczość nieletnich i narkomania.

Skłonności samobójcze mogą mieć wiele przyczyn lecz szczególnie często jest nią depresja. Większość młodych ludzi, którzy giną w wypadkach targnęła się na swoje życie.

Zaburzenia łaknienia w okresie pokwitania przyjmują najczęściej postać anoreksji lub bulimii i są spowodowane zaburzonym postrzeganiem własnego ciała przez nastolatki i brakiem samoakceptacji. Anoreksja polega na rygorystycznej diecie, wręcz głodzeniu się. Może prowadzić do zaburzeń fizjologicznych i psychicznych, a w przypadku braku interwencji z zewnątrz również do wyczerpania i śmierci głodowej. Bulimia polega na naprzemiennym spożywaniu nadmiernych ilości pokarmu i wywoływaniu wymiotów lub/i stosowaniu środków przeczyszczających w celu uniknięcia tycia.

Przestępczość nieletnich jest często wynikiem patologii rodzinnych i trudności finansowych. Może również być wyrazem nieumiejętności spożytkowania energii i ukierunkowania chęci działania. W wielu przypadkach zachowania niezgodne z prawem są wyrazem buntu przeciwko rodzicom, społeczeństwu i obowiązującym w nim normom.

Uzależnienia wśród młodzieży zaczynają się często przez wejście w dane środowisko lub grupę i potrzebie bycia zaakceptowanym i podziwianym przez rówieśników. Stosowanie substancji psychoaktywnych jest więc często związane z naśladowaniem rówieśników. Może też być wyrazem buntu lub pragnienia ucieczki od rzeczywistości. Młodzież najczęściej uzależnia się od papierosów, alkoholu i narkotyków takich jak marihuana, amfetamina, extasy, heroina i inne środki halucynogenne i barbiturany. W środowiskach ubogich najczęstsze jest wśród nastolatków wdychanie oparów kleju.